هواناو

هاورکرافت

هواناو یا هاوِرکرافْت (به انگلیسی: hovercraft) نوعی شناور دریایی است که بر روی بالشتکی از هوای فشرده تکیه دارد. هواناو توانایی گذشتن از پهنه‌های گوناگون بر روی زمین و همچنین گذر از روی آب را دارد.

هاورکرافت، شناوری دومنظوره (آبی‌خاکی) است که به روش هوابرد و با استقرار روی بالشتکی از هوای فشرده به‌آسانی و با نیروی رانشِ نسبتاً کمی روی سطوح آبی و خاکی حرکت می‌کند. هوای ورودی به هاورکرافت، از طریق پروانه (fan) به زیرِ سازه و بالشتک‌ها منتقل و سبب خیزش (hovering) یا بلند شدن وسیله از روی سطح و استقرار آن بر روی توده‌ای از هوای تحت فشار می‌شود. بدین ترتیب، در زمان حرکت، نیروی مقاوم شناوری تا حد قابل توجهی کاهش می‌یابد و هاورکرافت با استفاده از سامانهٔ رانش و ملخ هوایی به حرکت درمی‌آید.

تاریخچه ساخت

هواناو در سال ۱۹۵۲ توسط مخترع بریتانیایی کریستوفر کاکرل ساخته شد. وی در سال ۱۹۶۹ به خاطر خدماتش در زمینه مهندسی به دریافت نشان شهسواری نائل شد. کاکرل با آزمایش‌های ساده‌ای به‌وسیله موتور یک جاروی برقی و دو قوطی استوانه‌ای اصول کاربردی یک وسیله نقلیه متکی به بالشتک هوا را ثابت کرد. وی نشان داد که زمانی که بالشتک با فشار به بیرون بدمد وسیله نقلیه به آسانی بر روی سطح جنبش‌پذیر خواهد بود.

این کار به آن وسیله نقلیه امکان حرکت بر روی گل نرم، آب و مرداب و مانداب و همچنین زمین سفت را می‌دهد. ساختار کلی هواناو تغییرات زیادی نداشته‌است. بیشتر اصلاحات در سیستم‌های ناوبری، استفاده از مواد مهندسی به روز نظیر مواد کامپوزیتی در بدنه و غیره می‌باشد .

ایران طی سال های ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۵ اقدام به خرید ۸ فروند هاورکرافت متوسط SR.N6 و ۶ فروند هاورکرافت بزرگ BH-7 از انگلیس کرد. آنزمان ایران با این تعداد هواناو نظامی بریتانیایی الاصل خود ، بزرگترین ناوگان هواناو دنیا را در نیروی دریایی خود تشکیل داده بود و قصد گسترش آن را نیز داشت. در حال حاضر ایران با ساخت هواناوهای بومی در اندازه های متفاوت از جمله یونس۶ و تندر و پیروزان اقدام به مسلح کردن آنها نیز کرده است.

کشورهای متعددی دارای هواناو برای یگان نیروهای نطامی آبی-خاکی خود هستند. روسیه با بزرگترین هواناو دنیا بنام ZUBR و آمریکا با هواناوهای LCAC پر شمار و انگلیس با هواناوهای مشهورش در زمره این کشورها هستند.

توانمندی های کلی هواناو

هواناو به سبب ویژگی‌های خاص طراحی، دارای توانمندی‌های ویژه ای در زمینه‌های مختلف است. از خصوصیات شاخص این شناورها می‌توان به سـرعـت(هاورکرافت‌ها) که بسیار بیشتر از کشتی است(چون آن‌ها برای مقابله با فشار آب، هیچ نـیـرویـی را مـصـرف نمی‌کنند، بلکه تنها هوا را می‌شکافند) اشاره کرد؛ از دیگر خصوصیات آن نیز بـرتـری نـسـبـت بـه هـواپـیـمـا به دلیل قـابـلیـت حـمـل بـار آن اسـت. راحتی در طول حرکت نیز از نکات مهم هواناوها محسوب می‌شود، این شناورها مانند دیگر شناورهای دریایی دچار ضربات قوی امواج نشده و مشکلاتی مانند دریازدگی را برای مسافران ایجاد نمی‌کند که این ویژگی هنگام حمل نیروهای نظامی بسیار حائز اهمیت است.

به‌طور کلی کاربردهای هاورکرافت به موارد زیر دسته‌بندی می‌شوند:

• انجام عملیات آمادی و پشتیبانی در رزم دریایی، به‌ویژه در مناطق باتلاقی، لجنزار، آبراه‌های ناشناخته، مناطق کم عمق و مرداب‌های پوشیده از گیاهان دریایی و نیزار
• انجام عملیات گشت ساحلی، مبارزه با قاچاقچیان و انجام عملیات تعقیب و گریز از نواحی کم عمق دریایی تا اغلب قسمت‌های نوار ساحلی
• انجام عملیات هیدروگرافی و بسترشناسی دریا، مطالعات علمی در مناطق ساحلی و فلات قاره و ایجاد آزمایشگاه سیار جهت امور مطالعاتی
• انجام عملیات باربری و مسافربری به جزایر کوچکی که عملاً امکان ساخت اسکله و بندرگاه در آن‌ها توجیه اقتصادی نداشته و فاقد چنین تأسیساتی هستند
• انجام عملیات امداد رسانی در زمان وقوع حوادث غیرمترقبه, به‌ویژه سیل و آب گرفتگی, و کمک به مصدومین و مجروحین حادثه
• انجام عملیات زیست‌محیطی، جمع‌آوری لکه‌های نفتی در امتداد ساحل و جلوگیری از تخریب و آلودگی محیط زیست در مناطق کم عمق
• انجام عملیات گشتی با سرعت زیاد و جابه جایی فرماندهان و خدمه شناورهای دریایی و پوشش دادن نیازمندی‌های سازمان بنادر و کشتیرانی
• عملیات مین گذاری و مین روبی در سطح آبراه‌های بین‌المللی و تنگه‌های پر تردد و ...

سیستمها و متعلقات

در یک نگرش ساده, هاورکرافت شامل سازه‌ای دریایی است که به وسیلهٔ یک سیستم بالابر از سطح زمین بلند شده و در نهایت توسط سیستم رانش به حرکت درمی‌آید. به‌طور کلی, سیستم‌های اساسی هاورکرافت به ساختارهای زیر دسته‌بندی می‌شوند:

• سازه : شامل اتاقک‌های آب‌بندی, نشیمن‌گاه موتور, تکیه‌گاه ملخ, نشیمن‌گاه سازه, بالک و مخازن شناوری
• سازه انعطاف‌پذیر : شامل بالشتک و اتصالات
• سیستم بالابری : شامل پروانه, کانال حلزونی و متعلقات
• سیستم رانش و جلوبری : شامل ملخ, داکت و تجهیزات جانبی
• سیستم کنترل سوخت و تعادل : شامل مخزن سوخت, پمپ, شیرهای یک‌طرفه و لوله‌های هیدرولیک
• سیستم‌های انتقال قدرت : شامل موتور, تجهیزات انتقال قدرت و متعلقات
• سیستم اطفای حریق : شامل مخزن کف, هشدار دهنده, خاموش‌کننده دستی و ...
• سیستم تهویه مطبوع : شامل دمنده هوا, وسایل سرمایش و گرمایش؛
• سیستم‌های الکتریکی : شامل چراغ‌های ناوبری, روشنایی داخلی, سیم‌کشی, ژنراتور و ...
• سیستم‌های اویونیکی : شامل رادار, GPS, سونار و ...
• سیستم‌های مکانیکی : شامل مکانیزم لنگر, مکانیزم کشش و ...
• تجهیزات نظامی : شامل سلاح, سیستم‌های جانبی و ...
• تجهیزات اضطراری : شامل قایق نجات, جعبه کمک‌های اولیه

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Hovercraft»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد. (نسخهٔ ۱۹ سپتامبر ۲۰۰۶).