جهانشاه صالح

جهانشاه صالح آرانی
وزیر بهداری ایران
دوره مسئولیت ۱۳۳۹ – ۱۳۴۰
پادشاه	محمدرضا شاه پهلوی
نخست‌وزیر	جعفر شریف‌امامی
پس از	عبدالحسین راجی
پیش از	ابراهیم ریاحی
دوره مسئولیت ۱۳۳۲ – ۱۳۳۶
نخست‌وزیر	فضل‌الله زاهدی حسین علاء
پس از	صبار فرمانفرمائیان
پیش از	عبدالحسین راجی
دوره مسئولیت ۵ تیر – اسفند ۱۳۲۹
نخست‌وزیر	حاج‌علی رزم‌آرا
پس از	عباس مؤدب نفیسی (سرپرست)
پیش از	عباس مؤدب نفیسی (سرپرست)
نهمین رئیس دانشگاه تهران
دوره مسئولیت ۱۸ اردیبهشت ۱۳۴۲ – ۱۳۴۶
پس از	احمد فرهاد معتمد
پیش از	فضل‌الله رضا
سناتور انتصابی
اطلاعات شخصی
زاده	فروردین ۱۲۸۳ خورشیدی آران و بیدگل، استان اصفهان
درگذشته	۳ دی ۱۳۷۵ (۹۲ سال) تهران ایست قلبی
ملیت	ایران
محل تحصیل	دانشکدهٔ علوم دانشگاه سیراکیوس نیویورک دانشکدهٔ پزشکی کلمبیا
پیشه	پزشک، سیاستمدار و نویسنده
میرزا حسن خان مبصرالممالک (پدر)

جهانشاه صالح (فروردین ۱۲۸۳ آران و بیدگل – ۳ دی ۱۳۷۵ تهران) پزشک، دولتمرد و قانونگذار دوره پهلوی با سابقه سه دوره وزارت بهداری، ریاست دانشگاه تهران و عضویت مجلس سنا بود. سازمان نظام پزشکی در زمان وزارت او بنیان نهاده شد.

زندگی

پدرش میرزا حسن خان مبصرالممالک بود. تحصیلات ابتدائی را در دبستان علمیه کاشان و متوسطه را در کالج آمریکایی تهران انجام داد و در وزارت مالیه به‌عنوان مأمور اداره کل ملزومات مملکتی شروع به کارکرد. سپس برای ادامه تحصیل به امریکا رفت. در دانشکدهٔ علوم دانشگاه سیراکیوس نیویورک تحصیلات خود را آغاز کرد و از این دانشگاه دکترای پزشکی و از دانشگاه کلمبیا تخصص در رشته زنان و زایمان گرفت. چند سال هم در بیمارستان‌های شهر نیویورک مشغول به کار بود و عضو رسمی انجمن پزشکان نیویورک و جامعه پزشکی آمریکا شد.

جهانشاه صالح در سال ۱۳۱۳ به همراه همسر آمریکایی‌اش به ایران بازگشت و با رتبه دانشیاری به تدریس در تالار تشریح دانشکدهٔ پزشکی دانشگاه تهران پرداخت. سپس بر کرسی استادی بیماری‌های زنان تکیه زد. ریاست بیمارستان وزیری، ریاست بخش جراحی بیمارستان زنان، ریاست آموزشگاه مامایی از جمله مشاغل اولیه او بود. در سال ۱۳۲۷ در کنار کار آموزش، به‌ ریاست دانشکدهٔ پزشکی منصوب شد.

صالح در سال ۱۳۲۹ در کابینه رزم‌آرا وزیر بهداری شد. در همین دوره بود که لایحه تشکیل سازمان نظام پزشکی را در سوم دی ۱۳۲۹ تقدیم مجلس شورای ملی کرد. در کابینه علاء که پس از رزم‌آرا روی کار آمد نیز در سمت وزارت بهداری باقی ماند.

در دوران مصدق، جهانشاه صالح سمتی نداشت و این در حالی بود که برادرش الله‌یار صالح از اعضای جبهه ملی و یاران مصدق بود. پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ در کابینه فضل‌الله زاهدی مجدداً به عنوان وزیر بهداری معرفی شد و در دولت‌ حسین علاء نیز که در ۲۰ فروردین ۱۳۳۴ پس از کنار رفتن زاهدی تشکیل شد، وزارت بهداری به عهده او گذاشته شد. او این سمت را در کابینه جعفر شریف‌امامی نیز که در ۹ شهریور ۱۳۳۹ تشکیل شد، برعهده داشت.

در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۴۲ جهانشاه صالح به ریاست دانشگاه تهران انتخاب شد. وی در این دوره سعی کرد نظام آمریکایی در آموزش عالی را در دانشگاه‌های ایران جایگزین نظام آموزشی فرانسوی کند. اما در سال ۱۳۴۶ و در جریان اعتراضات دانشجویانی که به علت عدم پرداخت شهریه از حضور آنها در امتحانات ممانعت به عمل آمده بود از کار برکنار شد.

صالح پس از برکناری از سوی شاه به‌عنوان سناتور انتصابی وارد مجلس سنا شد. او به دلیل تخصص پزشکی و پزشک مخصوص زنان دربار بودن، همواره با شاه، ملکه و … ارتباط نزدیک داشت. از دیگر سمتهای وی می‌توان به عضویت شورای مرکزی دانشگاه‌ها (۱۳۴۱)، عضویت در سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی (۱۳۴۲) و عضویت در شورای عالی فرهنگ (۱۳۴۳) اشاره کرد.

جهانشاه صالح در سن ۹۲ سالگی در تهران به دلیل ایست قلبی در گذشت.

جستارهای وابسته

• اللهیار صالح
• علی پاشا صالح

منابع

• علی نجفی، زرین توکلی (۱۳۸۷)، ۱ - (روسای دانشکده پزشکی تهران از ابتدا تا کنون)، تهران: دانشگاه علوم پزشکی تهران
• صالح، جهانشاه
• دکتر جهانشاه صالح

کابینه اول شریف‌امامی

کابینه اول شریف‌امامی نخست‌وزیر: شریف‌امامی معاون نخست‌وزیر: محمد سجادی وزیر مشاور: احمد آرامش وزیران ر. وزیر وزارت‌خانه ر. وزیر وزارت‌خانه ۱ محمدرضی ویشکایی وزارت گمرکات و انحصارات ۸ ابوالحسن بهنیا راه و ترابری ۲ صادق امیرعزیزی کشور ۹ طاهر ضیایی صنایع و معادن ۳ عبدالباقی شعاعی دارایی ۱۰ محمدعلی ممتاز دادگستری ۴ حسین قدس نخعی امور خارجه ۱۱ جهانشاه صالح فرهنگ ۵ علی اصغر نقدی جنگ ۱۲ احمدعلی بهرامی کار ۶ جواد آشتیانی بهداری ۱۳ ابراهیم مهدوی کشاورزی ۷ عبدالحسین اعتبار پست، تلگراف و تلفن وزیران مشاور ر. وزیر مشاور وزارت مشاور ر. وزیر مشاور وزارت مشاور ۱ محمد سجادی سرپرست امور اقتصادی ۳ احمد آرامش برنامه و بودجه معاونان نخست‌وزیری ر. معاون معاونت ۱ اشرف احمدی وزیر مشاور و معاون نخست‌وزیر