سلطنت درانی

سلطنت درانی

سلطنت درانیان (زبان فارسی)
د درانیانو ټولواکمنی (زبان پشتو)
سلطنت درانی; سلطنت درانیان (زبان فارسی); د درانیانو ټولواکمنی (زبان پشتو)
۱۷۴۷–۱۸۲۶
	پرچم (هرات ۱۸۱۸ - ۱۸۴۲)
	امپراتوری درانی میان سال‌های ۱۷۴۷ و ۱۸۶۲
پایتخت	قندهار (۱۷۴۷–۱۷۷۶); کابل (۱۷۷۶–۱۸۲۳, ۱۸۳۹–۱۸۴۲); پیشاور (۱۷۷۶–۱۸۲۳؛ پایتخت زمستانی); هرات (۱۷۹۳–۱۸۶۳)
زبان(های) رایج	پشتو و فارسی
دین(ها)	اسلام سنی
حکومت	سلطنت مطلقه
فهرست سلاطین درانی
• ۱۷۴۷–۱۷۷۲	احمدشاه درانی (اولین)
• ۱۸۴۲	شاه شجاع درانی (آخرین)
دوره تاریخی	دوران مدرن نخستین
• بنیان‌گذاری	اکتبر ۱۷۴۷
• فروپاشی	۱۸۲۶
پیشین	پسین
	افشاریان
	امپراتوری گورکانی هند
	امپراتوری مراتا
	خانات بخارا
امارت افغانستان
امپراتوری سیک
امپراتوری مراتا
امروز بخشی از	افغانستان; هند; ایران; پاکستان; تاجیکستان; ترکمنستان; ازبکستان

سلطنت درانی (پشتو: د درانیانو واکمنی) که همچنین با نام سلطنت افغان^[۵] و دولت سدوزایی^[۶] شناخته می‌شود، دولتی بود که در قرون هجدهم و نوزدهم بر بخش‌هایی از آسیای میانه و جنوب آسیا فرمان راند. حکومت احمدشاه درانی آخرین امپراتوری افغان و دومین امپراتوری جهان اسلام در نیمهٔ دوم قرن هجده بود که حدود قلمرو آن را از هرات تا دهلی و از آمودریا تا دریای عرب دربر می‌گرفت.^[۷]

این حکومت که شامل کشورهای امروزی افغانستان و پاکستان می‌شد و همچنین بر قسمت‌های کوچکی از کشورهای امروزی ایران، ترکمنستان و هند نیز برای مدتی حکومت کرد، توسط احمدشاه درانی بنیان نهاده شد.^[۸]

حکومت درانی که مورد حمایت انگلستان بود، آغازگر جدایی سرزمین‌های شرقی ایران از باقی کشور بود.^[۹]

احمدشاه[ویرایش]

پس از مرگ نادرشاه، شاه ایران، در ۱۱۲۶ش/۱۷۴۷ میلادی، یکی از سرداران او، یعنی احمدشاه ابدالی، بر منطقه قندهار چیره شد و پس از مدت کوتاهی غزنی و کابل را نیز فتح کرد. دو سال بعد، او گورکانیان هند را مجبور کرد تا از سرزمینی که امروزه با نام پاکستان شناخته می‌شود عقب‌نشینی کنند و این مناطق را به امپراتوری خود ضمیمه کرد. احمدشاه سپس رو به غرب نهاد و بر هرات و مشهد که در اختیار شاهرخ افشار بود، چیره شد. او سپس ارتشی را به سمت شمال هندوکش، مناطق بدخشان و باختر (بلخ) فرستاد و در مدت کوتاهی، بیشتر قبایل آن منطقه وفاداری خود را به وی اعلام کردند. احمدشاه چهار مرتبه به هند حمله کرد و کشمیر و پنجاب را فتح نمود. او در سال ۱۷۵۷ وارد دهلی شد و آن را غارت کرد. وی به گورکانیان هند اجازه داد که تا زمانی که ادعایی پنجاب، سند و کشمیر نداشته باشند، به حکومت بر قلمروی باقی‌مانده‌شان ادامه دهند. پس از مرگ احمدشاه در ۱۱۵۱ش/۱۷۷۲م، تیمورشاه، پسر او، کابل را به پایتخت جدید دولت خود تبدیل نمود، درحالی که پیشاور به پایتخت زمستانی بدل شد.^{^{[نیازمند منبع]}}

تیمورشاه[ویرایش]

پسر دوم و جانشین احمدشاه، یعنی تیمورشاه، پایتخت خود را از قندهار به کابل انتقال داد و بیست سال از ۱۱۸۷ ق. (۱۷۷۳ میلادی) تا ۱۲۰۸ ق. (۱۷۹۳ میلادی) بر قلمرو گسترده‌ای ولی نامطمئن حکم می‌راند. تیمورشاه بیست و سه پسر داشت ولی نتوانست برای خویش جانشین تعین کند.

جانشینان تیمورشاه[ویرایش]

طی بیست و پنج سال فرزندان تیمورشاه مشغول توطئه و تحریک برای دست یافتن به حکومت کابل بودند و قلمرو این حکومت هم به مرور زمان از هم می‌پاشید. در این مدت از میان پسران تیمور شاه، زمان، محمود و شجاع، هر کدام برای چند صباحی و یکی از ایشان دو بار به حکومت رسیدند، و هریک از اینان نیز بزودی قربانی توطئه‌های خانوادگی گردیدند.^{^{[نیازمند منبع]}}

سقوط[ویرایش]

بعد از اینکه این برادران رئیس طایفه‌ای محمدزایی را به قتل رساندند و پسر بزرگ وی فتح محمدخان (وزیر فتح خان) را کور کردند، این طایفه علیه سدوزایی‌ها شورش کرد، و در سال ۱۲۳۳ هجری قمری (۱۸۱۸ میلادی) دوست محمدخان، جوانترین پسر رئیس طایفه محمد زایی، حاکم سدوزایی را در حوالی کابل شکست داد. دراین روزها از قلمرو وسیع سدوزایی چیز چندانی باقی نمانده بود. بلخ دعوی استقلال می‌کرد، مرو و کوشک به تصرف روسیه تزاری درآمده بود، رانجیت سینگه والی ایالت پنجاب نیز اعلان حکومت نمود. انگلیس‌ها بر بلوچستان دست انداخته بودند و سند نیز در مقابل حکومت افغان‌ها تمکین نمی‌کرد.^{^{[نیازمند منبع]}}

پادشاهان امپراتوری درانی[ویرایش]

#	نام		نگاره	ولادت وفات	حکومت		توضیح
#	نام دیهیمی	نام ولیعهدی	نگاره	ولادت وفات	آغاز	پایان	خویشاوندی	یادداشت
درانیان بزرگ، ۱۷۴۷–۱۸۱۸
۱	احمدشاه درانی	احمد خان ابدالی		۱۷۲۲–۱۷۷۲	۱۷۴۷	۱۷۷۲	پسر محمد زمان خان ابدالی	بنیان‌گذار
۲	تیمور شاه درانی	تیمور میرزا		۱۷۴۸–۱۷۹۳	۱۷۷۲	۱۷۹۳	پسر احمدشاه درانی
۳	زمان شاه درانی	زمان میرزا		۱۷۶۷–۱۸۴۴	۱۷۹۳	۱۸۰۱	پسر تیمور شاه درانی	خلع و کور شد
۴	محمود شاه درانی	محمود میرزا		۱۷۶۹–۱۸۲۹	۱۸۰۱	۱۸۰۳	پسر تیمور شاه درانی
۵	شاه شجاع درانی	شجاع الملک		۱۷۸۵–۱۸۴۲	۱۸۰۳	۱۸۰۹	پسر تیمور شاه درانی
(۴)	محمود شاه درانی	محمود میرزا		۱۷۶۹–۱۸۲۹	۱۸۰۹	۱۸۱۸	پسر تیمور شاه درانی	توسط سرداران محمد زایی از مناطقش عقب رانده شد و سلطنتش از سال ۱۸۱۸ به هرات منتقل شد

#	نام		نگاره	ولادت وفات	حکومت		توضیح
#	نام دیهیمی	نام ولیعهدی	نگاره	ولادت وفات	آغاز	پایان	خویشاوندی	یادداشت
درانیان کابل، ۱۸۱۸–۱۸۴۲
۱	علی شاه درانی	علی میرزا		؟	۱۸۱۸	۱۸۱۹	پسر تیمور شاه درانی	توسط برادرش ایوب خلع شد
۲	ایوب شاه درانی	ایوب میرزا		؟ - ۱۸۳۷	۱۸۱۹	۱۸۲۳	پسر تیمور شاه درانی
۳	شاه شجاع درانی	شجاع الملک		۱۷۸۵–۱۸۴۲	۸ می ۱۸۳۹	۵ آوریل ۱۸۴۲	پسر تیمور شاه درانی	توسط انگلیس به سلطنت کابل نشانده شد. در ۱۸۴۲ میلادی به دست فردی به نام شجاع‌الدوله در کابل ترور شد
۴	فتح جنگ	فتح جنگ میرزا		؟	۵ آوریل ۱۸۴۲	۱۲ اکتبر ۱۸۴۲	پسر شاه شجاع درانی	بعد چند ماه حکومت به انگلستان گریخت
۵	شاهپور	شاهپور میرزا		؟	۱۲ اکتبر ۱۸۴۲	دسامبر ۱۸۴۲	پسر شاه شجاع درانی	بعد مدتی به هندوستان گریخت

#	نام		نگاره	ولادت وفات	حکومت		توضیح
#	نام دیهیمی	نام ولیعهدی	نگاره	ولادت وفات	آغاز	پایان	خویشاوندی	یادداشت
درانیان هرات، ۱۸۱۸–۱۸۴۰
۱	محمود شاه درانی	محمود میرزا		۱۷۶۹–۱۸۲۹	۱۸۱۸	۱۸۲۹	پسر تیمور شاه درانی	حکومت او محدود به کابل بود و آنجا درگذشت
۲	کامران درانی	شاهزاده کامران میرزا		۱۷۸۹–۱۸۴۰	۱۸۲۹	۱۸۴۰	پسر محمود شاه درانی	توسط سردارش، یار محمد خان، کشته شد

جستارهای وابسته[ویرایش]

ایران بزرگ

منابع[ویرایش]

↑ Hanifi, Shah Mahmoud. "Timur Shah transferred the Durrani capital from Qandahar in 1775-76. Kabul and Peshawar then shared time as the dual Durrani capital cities, the former during the summer and the latter during the winter season." p. 185. Connecting Histories in Afghanistan: Market Relations and State Formation on a Colonial Frontier. Stanford University Press، 2011. Retrieved 2012-08-04.
↑ Singh, Sarina (2008). "Like the شاهنشاهی کوشان، the Afghan kings favoured Peshawar as a winter residence, and were aggrieved when the upstart Sikh kingdom snatched it in 1818 and levelled its buildings." p. 191. Pakistan and the Karakoram Highway. Retrieved 2012-08-10.
↑ L. Lee, Jonathan (1996). The Ancient Supremacy: Bukhara, Afghanistan and the Battle for Balkh, 1731–1901 (illustrated ed.). BRILL. p. 116. ISBN 9004103996. Retrieved March 8, 2013. [The Sadozai kingdom] continued to exist in Herat until the city finally fell to Dost Muhammad Khan in 1862.
↑ Schimmel, Annemarie (1976). Pain and Grace: A Study of Two Mystical Writers of Eighteenth-Century Muslim India. BRILL. p. 12. ISBN 978-9004047716.
↑ "Last Afghan empire". Louis Dupree, Nancy Hatch Dupree and others. Encyclopædia Britannica. 2010. Retrieved 2010-08-25.
↑ Lee, Jonathan L. (1996-01-01). The "Ancient Supremacy": Bukhara, Afghanistan and the Battle for Balkh, 1731-1901 (به انگلیسی). BRILL. p. 116. ISBN 9789004103993.
↑ مهدیزاده کابلی به نقل از: «دانشنامهٔ بریتانیکا».
↑ "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2013-02-07. Retrieved 2013-02-07.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان (link)
↑ "Afghanistan". CIA. The World Factbook. Archived from the original on 9 July 2016. Retrieved 2010-08-25.

پیوند به بیرون[ویرایش]

[Stanford-1] Hanifi, Shah Mahmoud. "Timur Shah transferred the Durrani capital from Qandahar in 1775-76. Kabul and Peshawar then shared time as the dual Durrani capital cities, the former during the summer and the latter during the winter season." p. 185. Connecting Histories in Afghanistan: Market Relations and State Formation on a Colonial Frontier. Stanford University Press، 2011. Retrieved 2012-08-04.

[Singh-2] Singh, Sarina (2008). "Like the شاهنشاهی کوشان، the Afghan kings favoured Peshawar as a winter residence, and were aggrieved when the upstart Sikh kingdom snatched it in 1818 and levelled its buildings." p. 191. Pakistan and the Karakoram Highway. Retrieved 2012-08-10.

[3] L. Lee, Jonathan (1996). The Ancient Supremacy: Bukhara, Afghanistan and the Battle for Balkh, 1731–1901 (illustrated ed.). BRILL. p. 116. ISBN 9004103996. Retrieved March 8, 2013. [The Sadozai kingdom] continued to exist in Herat until the city finally fell to Dost Muhammad Khan in 1862.

[4] Schimmel, Annemarie (1976). Pain and Grace: A Study of Two Mystical Writers of Eighteenth-Century Muslim India. BRILL. p. 12. ISBN 978-9004047716.

[Britannica-5] "Last Afghan empire". Louis Dupree, Nancy Hatch Dupree and others. Encyclopædia Britannica. 2010. Retrieved 2010-08-25.

[6] Lee, Jonathan L. (1996-01-01). The "Ancient Supremacy": Bukhara, Afghanistan and the Battle for Balkh, 1731-1901 (به انگلیسی). BRILL. p. 116. ISBN 9789004103993.

[7] مهدیزاده کابلی به نقل از: «دانشنامهٔ بریتانیکا».

[8] "Archived copy" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2013-02-07. Retrieved 2013-02-07.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان (link)

[9] "Afghanistan". CIA. The World Factbook. Archived from the original on 9 July 2016. Retrieved 2010-08-25.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]