نت متغیر

در موسیقی ایرانی نت متغیر نتی است که صورت طبیعیِ خود را — در بیشتر مواقع در حدود ربع پرده — به صورت موقت تغییر می‌دهد. به طور مثال در آواز دشتی بر پایهٔ نتِ «می»، نت «سی» اگر پیش از نت «لا» نواخته شود، به نت «سی کرن» تبدیل می‌شود.

در موسیقی عربی

در موسیقی عربی، تقسیم‌بندی موسیقی بر اساس مقام‌ها انجام می‌شود (همچنان که در موسیقی قدیم ایران پیش از تحول مقام به دستگاه نیز رایج بود). در تئوری معاصر موسیقی عربی برخی نظریه‌پردازان (از جمله میخائيل مشاقه) مفهومی مشابه نت متغیر را تعریف می‌کنند. نت متغیر معمولاً تنها به دو شکل دیده می‌شود. حالت اول به صورت یک خروج موقتی از مقام است که به دنبال آن بازگشت به مقام رخ می‌دهد؛ مثلاً در مقام نهاوند دو که به صورت «دو، ر، می بمل، فا، سل، لا، سی» تعریف می‌شود، گاهی نتِ می می‌تواند از بمل به بکار تغییر یابد و در یک حرکت رفت و برگشتی نواخته شده (مثلاً «دو، ر، می بمل، فا، می بکار، فا، می بمل، ر، دو»). حالت دوم هم به صورت توالی‌های کروماتیک با فواصل متوالیِ نیم‌پرده‌ای دیده می‌شود (مثلاً به صورت «ر، ر، می بمل، می بکار، فا، می بمل، سل، فا، می بمل، ر، دو».

منابع

• پورتراب، مصطفی کمال. نگاهی نو به تئوری موسیقی ایرانی کلنل علی‌نقی وزیری. تهران: نای و نی، ۱۳۹۳. شابک ‎۹۷۸-۶۰۰-۹۰۵۷۷-۲-۶. 

• Marcus, Scott Lloyd (1989). Arab Music Theory in the Modern Period. Los Angeles, CA: University of California, Los Angeles.