پرش به محتوا

شیخ زاهد گیلانی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
تاج‌الدین

ابراهیم گیلانی
آرامگاه منتسب به شیخ زاهد گیلانی در روستای شیخه‌کران واقع در نزدیکی شهر لنکران
مرشد زاهدیه
پس ازبنیان‌گذاری طریقت زاهدیه
پیش ازجمال‌الدین علی زاهدی[۱]
عنوان(ها)شیخ زاهد
اطلاعات شخصی
زاده۶۱۵ ه‍.ق
درگذشتهرجب ۷۰۰ ه‍.ق
محل دفنمورد اختلاف بین:
شیخه‌کران، لنکران، جمهوری آذربایجان
و
شیخانبر، لاهیجان، ایران
دیناسلام
دوراندوران طلایی اسلام
فرقهسنی
مذهبشافعی
طریقت تصوفزاهدیه
رهبر مسلمان
تأثیرگذاران
تأثیرپذیرندگان
استاد بزرگ صوفی (مرشد کامل) شیخ زاهد گیلانی (۱۲۱۶–۱۳۰۱) داماد خود شیخ صفی‌الدین اردبیلی را به عنوان جانشین معنوی خود در ۱۳۰۱ تعیین کرد.

تاج‌الدین ابراهیم کردی سنجانی معروف به شیخ زاهد گیلانی (۶۱۵–۷۰۰ / ۱۲۱۸–۱۳۰۱) از صوفیان بزرگ ایران بود.

زندگی

[ویرایش]

صفی‌الدین اردبیلی بنیانگذار دودمان صفوی ۲۵ سال نزد زاهد گیلانی گذرانید و دختر او را به همسری گرفت. زاهد، صفی‌الدین را به جانشینی خود در طریقت برگزید. پس از مرگ زاهد، و به روایتی در همان دوران زندگی وی، صفی‌الدین به اردبیل بازمی‌گردد و طریقتی به نام صفویه در آنجا بنیاد می‌گذارد. زاهد مرید شهاب الدین اهری است.

طریقت

[ویرایش]

طریقت او به رهبران تصوف مانند ابونجیب سهروردی و حسن بصری می‌رسد.

شیخ زاهد صوفی نوگرایی بود. وی به تصوف در معنای جدیدی توجه داشت. وی بر این باور بود که تلاش‌های روزانه برای تأمین معاش خود و خانواده در حد جهاد در راه خدا باارزش است. شیخ زاهد توجه به خانواده و تشکیل خانواده را بااهمیت به‌شمار می‌آورد.[۲]

مدفن

[ویرایش]
آرامگاه منتسب به شیخ زاهد لاهیجی در روستای شیخانبر واقع در نزدیکی شهر لاهیجان

در حال حاضر در جاده لنگرود به لاهیجان در ۳ کیلومتری لاهیجان، در روستایی به نام شیخانبر بقعه‌ای وجود دارد که به عنوان آرامگاه شیخ زاهد گیلانی شناخته می‌شود.

با این حال پژوهشگران نظرات متفاوتی درخصوص محل دفن شیخ زاهد ارائه داده‌اند. احمد موسوی مزار شیخ زاهد را بر اساس نوشته‌های صفوةالصفا حوالی روستای سیاهورود در ۱۳ کیلومتری فومن می‌داند و اضافه می‌کند در آنجا بنای ساده‌ای وجود دارد که به شیخ (پیر) زاهد منسوب است. هرچند به علت ارادت مردم به این شخصیت، بقعه‌های دیگری نیز در سایر آبادی‌های گیلان وجود دارد که به او منسوب است.[۳] عباسقلی غفاری‌فرد با بررسی متونی همچون صفوه‌الصفا، تاریخ حزین اثر حزین لاهیجی و روضه‌الصفویه بر این باور است که مکان‌هایی که این منابع از آن نام می‌برده‌اند، امروز در جمهوری آذربایجان قرار دارند. وی بر اساس بررسی‌های میدانی روستای ساحلی سیاه‌ور واقع در شهرستان لنکران را محل اولیه دفن شیخ زاهد می‌داند که پس از چندین سال پیکر شیخ زاهد از آن‌جا به روستای شیخ‌کران در دو کیلومتری روستای اول، منتقل می‌گردد و هم‌اکنون نیز آرامگاهی با نام شیخ زاهد در آن روستا قرار دارد.[۴]

کتاب دربارهٔ او

[ویرایش]

از نویسندگان نامدار ایران، سعید نفیسی، کتابی دربارهٔ وی نوشته به نام «زاهد گیلانی».

بازماندگان

[ویرایش]

نوادگان شیخ زاهد در طول تاریخ با نام «زاهدی» شهرت داشتند. در کتاب سلسله النسب الصفویه که در روزگار شاه سلیمان صفوی تألیف شده‌است، شرحی از بازماندگان شیخ زاهد ارائه شده‌است. مؤلف این کتاب، شیخ حسین پیرزاده زاهدی خود از نوادگان شیخ زاهد بوده‌است. به نوشته او فرزندان شیخ زاهد به شرح زیر بوده‌اند:

  • شیخ جمال‌الدین که از همسر اول شیخ زاهد بود. چون شیخ زاهد در بستر مرگ افتاد، بسیاری منتظر بودند تا او شیخ جمال‌الدین را که در آن زمان مردی نسبتاً سالخورده بود به جانشینی خود معرفی کند. پس از فوت شیخ زاهد، شیخ جمال‌الدین مجاور آرامگاه او شد و نوادگان او تا زمان تألیف کتاب سلسله النسب الصفویه همچنان مجاور آنجا بوده‌اند.[۵] تبار حزین لاهیجی، از عالمان اصفهان در اواخر صفوی و افشاریان و زندیه با ۱۵ نسل به شیخ جمال‌الدین می‌رسد.[۶]

شیخ زاهد در هفتاد سالگی با دختر یکی از مریدانش به نام اخی‌سلیمان کلخورانی ازدواج کرد و از او صاحب یک پسر و یک دختر شد:

همچنین، افراد زیر را نیز از نوادگان شیخ زاهد دانسته‌اند:

جستارهای وابسته

[ویرایش]

پانویس

[ویرایش]
  1. سودآور، «یکی از جعل‌های تاریخی صفویه»، نامه بهارستان، ۱۹۷.
  2. امیرفروزان میرفندرسکی (پاییز ۱۳۹۹آناتولی ۸۷۸ قمری، میرفندرسکی، ص. ۳۵، شابک ۹۷۸-۶۲۲-۰۰-۲۰۹۱-۲
  3. موسوی، «مدفن شیخ زاهد گیلانی»، هنر و مردم، ۸۵.
  4. غفاری‌فرد، «خاستگاه نیاکان شیخ زاهد»، پژوهش‌نامه تاریخ، ۷۱.
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ پیرزاده زاهدی، شیخ حسین (۱۳۴۳ قمری). سلسله النسب الصفویه. برلین: چاپخانه ایرانشهر. ص. ۱۰۰–۱۱۵. تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  6. حزین لاهیجی (۱۳۳۲). تاریخ حزین. اصفهان: کتابفروشی تأیید. ص. ۲.
  7. رستم التواریخ.
  8. آتشکده آذر.
  9. کریم خان زند.
  10. خاطرات و یادداشت‌های سردار ظفر بختیاری.
  11. .[۱] بایگانی‌شده در ۲۰۲۱-۱۰-۲۲ توسط Wayback Machine

منابع

[ویرایش]