حقابه ایران از هیرمند
حقابه ایران از هیرمند، به دادخواست حقوقی ایران از آب رودخانه هیرمند در منطقه سیستان اشاره دارد. این رودخانه در گذشته در هر دو کشور افغانستان و ایران جاری بودهاست. جدایی هرات از خاک ایران در سال ۱۸۵۷ میلادی به موجب معاهده پاریس و امتناع گسترده حاکمیت افغانستان از جاری ساختن رود هیرمند در خاک ایران، مسئله حقآبه رودخانه هیرمند را به یکی از مسائل مهم سیاسی، اجتماعی و زیستمحیطی دو کشور مبدل ساختهاست.[۱][۲][۳][۴][۵]
تاریخچه[ویرایش]
پس از شکست مذاکرات متعدد میان سران حکومتی ایران و افغانستان در سالهای ۱۳۰۹ و ۱۳۲۷، با مداخله سه کشور آمریکا، کانادا و شیلی و با رأی کمیسیون بررسی حقآبه هیرمند موسوم به کمیسیون دلتا، قراردادی در سال ۱۳۵۱ میان امیرعباس هویدا، نخستوزیر وقت ایران و موسی شفیق، نخستوزیر وقت افغانستان در کابل به امضاء رسید و مقرر شد در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب (معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال) سهم سیستان و دریاچه هامون باشد.[۶][۲][۷][۸]
علتها و پیامدها[ویرایش]
علیرغم انعقاد قرارداد حقآبه هیرمند، از اواخر دهه ۱۳۷۰ و همزمان با کاهش نزولات جوی و حاکم شدن شرایط خشکسالی بر سیستان، میزان ورودی آب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون مرتباً کاهش یافت. انتقال آب هامون جهت استفاده در شهر زاهدان توسط خط لوله و انتقال و ذخیره حجم عظیمی از آب دریاچه هامون به چاههای نیمه زابل و همچنین استفاده آب هامون برای کشاورزی از عوامل اصلی خشکی هامون میباشد. حاکمیت نداشتن دولتی مقتدر در افغانستان، ساخت سد کجکی بر روی هیرمند، نصب و بهکارگیری انواع پمپ در مسیر رودخانه هیرمند جهت کشاورزی توسط کشاورزان افغان،[۹] خشک شدن دریاچه هامون که هفتمین تالاب بینالمللی جهان میباشد[۱۰] را در پی داشتهاست.[۱۱][۱۲] این مسئله موجب قطع شدن منبع معاش ۴۰۰ هزار سیستانی، کاهش قابل ملاحظه پرندگان بومی سیستان، رو به انقراض نهادن گاو سیستانی، بروز فقر و نا امنیهای متعاقب آن به واسطه فعالیت قاچاق مواد مخدر و گروههای فعال تروریستی، مهاجرت گسترده سیستانیان به مناطق شمالی کشور و زوال روزافزون صنایع دستی سیستان شدهاست.[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]
دیدگاه مخالفان[ویرایش]
علیرغم حکمیت صریح در خصوص مستحق دانستن ایران از آب هیرمند، محمداعظم سیستانی، سیستان پژوه افغانستانی و از چهرههای اجتماعی افغانستان، این حکمیت را در راستای سیاستهای استعمارانه بریتانیا (حفظ خاک ایران به منظور تسلط بر هندوستان در مقابل تهدیدات روسیه) و در جهت برقراری خصومت دائمی میان افغانستان و ایران دانستهاست.[۱۷]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ وزیر نیرو: حقابه ایران از هیرمند جلوی خشکسالی در سیستان را میگیرد
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ أثرات تغییر اقلیم و خشکسالی بر تنوع زیستی تالاب هامون و بهداشت و سلامت سیستان
- ↑ حقابه ایران از هیرمند، پای بوتههای خشخاش - Tabnak.IR | تابناک
- ↑ MehrNews.com - Iran, world, political, sport, economic news and headlines
- ↑ PressTV - 'Iran seeks its share of Hirmand water'
- ↑ حقآبه ایران از هیرمند، پشت سد بیعدالتی افغانها
- ↑ http://www.ensani.ir/storage/Files/20101123183035-رود%20هیرمند%20و%20اختلاف%20حقابه.pdf
- ↑ وب سایت دکتر نورا
- ↑ ettelaat newspaper
- ↑ روزنامه ایران۸۷/۹/۲۵: هفتمین تالاب بینالمللی جهان خشک شد
- ↑ لبهای «هامون» خشک شد
- ↑ هامون خشک شد
- ↑ پایگاه ملی دادههای علوم زمین: گزارش خبری
- ↑ http://www.hamshahrionline.ir/print-168187.aspx
- ↑ روزنامه شرق- نبض زندگی در سیستان و بلوچستان- پنجشنبه، ۲۴ شهریور ۱۳۹۰
- ↑ Iranian Academic Warns of Water Conflict "Iran in the Gulf
- ↑ http://www.afghan-german.net/upload/Tahlilha_PDF/a_sistani_sargozashte_sistani_wa_roodehilmand.pdf