شتر: تفاوت میان نسخه‌ها

ویرایش پیوندها
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
ابرابزار
افزودن متن و منابع، تمیزکاری
برچسب‌ها: ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه ویرایش پیشرفتهٔ همراه
خط ۶: خط ۶:
| image = 07. Camel Profile, near Silverton, NSW, 07.07.2007.jpg
| image = 07. Camel Profile, near Silverton, NSW, 07.07.2007.jpg
| image_width = 250px
| image_width = 250px
| image_caption = [[شتر یک‌کوهانه]]،
| image_caption = [[شتر یک‌کوهانه]]
| image2 = Bactrian.camel.sideon.arp.jpg
| image2 = Bactrian.camel.sideon.arp.jpg
| image2_width = 250px
| image2_width = 250px
| image2_caption = [[شتر دوکوهانه]]، ''شتر دوکوهانه''
| image2_caption = [[شتر دوکوهانه]]
| regnum = [[جانوران]]
| regnum = [[جانوران]]
| phylum = [[طنابداران]]
| phylum = [[طنابداران]]
| classis = [[پستانداران]]
| classis = [[پستانداران]]
| ordo = [[جفت‌سمان]]<ref>Artiodactyla</ref>
| ordo = [[جفت‌سم‌سانان]]<ref>Artiodactyla</ref>
| familia = [[شتران]]
| familia = [[شتران]]
| genus = '''''Camelus'''''
| genus = '''''Camelus'''''
| genus_authority = [[کارل لینه]]، [[۱۷۵۸ (میلادی)|۱۷۵۸]]
| genus_authority = [[کارل لینه]]، [[۱۷۵۸ (میلادی)|۱۷۵۸]]
| subdivision_ranks = Species
| subdivision_ranks = [[گونه‌ها]]
| subdivision =
| subdivision =
''[[شتر دوکوهانه]]''{{سخ}}
''[[شتر دوکوهانه]]''<br />
''[[شتر یک‌کوهانه]]''{{سخ}}
''[[شتر دوکوهانه وحشی]]''<br />
''[[شتر یک‌کوهانه]]''<br />
''[[Camelus gigas]]'' (fossil){{سخ}}
†''[[شتر سوری]]'' (منقرض‌شده)<ref name="Geraads2019">{{cite journal|last1=Geraads|first1=D.|last2=Barr|first2=W. A.|last3=Reed|first3=D.|last4=Laurin|first4=M.|last5=Alemseged|first5=Z.|title=New Remains of ''Camelus grattardi'' (Mammalia, Camelidae) from the Plio-Pleistocene of Ethiopia and the Phylogeny of the Genus|journal=Journal of Mammalian Evolution|date=2019|volume=28|issue=2|pages=359–370|doi=10.1007/s10914-019-09489-2|s2cid=209331892|url=https://hal.sorbonne-universite.fr/hal-02457813/file/Geraads%20et%20al.%20-%202019%20-%20New%20Remains%20of%20Camelus%20grattardi%20%28Mammalia%2C%20Cameli.pdf}}</ref><br />
''[[شترچهره]]'' (fossil){{سخ}}
†''[[Camelus knoblochi]]'' (منقرض‌شده)<ref name="Titov2018">{{cite journal|last1=Titov|first1=V. V.|title=Habitat conditions for ''Camelus knoblochi'' and factors in its extinction|journal=Quaternary International |date=2008|volume=179 |issue= 1 |pages=120–125|doi=10.1016/j.quaint.2007.10.022|bibcode=2008QuInt.179..120T}}</ref><br />
''[[Camelus sivalensis]] (fossil)''
†''[[Camelus grattardi]]'' (منقرض‌شده)<br />
⚫
}}
†''[[Camelus sivalensis]]'' (منقرض‌شده)<ref>{{cite book| publisher = R. Hardwicke| last = Falconer| first = Hugh| title = Palæontological Memoirs and Notes of the Late Hugh Falconer: Fauna antiqua sivalensis| year = 1868| page = [https://archive.org/details/bub_gb_4r4wAQAAMAAJ/page/n274 231]| url = https://archive.org/details/bub_gb_4r4wAQAAMAAJ}}</ref><br />
'''شُتُر''' یا '''اُشتر''' حیوانی است نیرومند و تنومند با توش و توان بالا از خانواده [[شتران]]؛ شبه [[نشخوارکنندگان|نشخوارکننده]]<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=eng|تاریخ=|وبگاه=ویکی‌پدیا انگلیسی|نشانی=https://en.wikipedia.org/wiki/Pseudoruminant|عنوان=شبه نشخوارکنندگان}}</ref> و با دست و گردنی دراز. بر پشت خود [[شتر یک‌کوهانه|یک]] یا [[شتر دوکوهانه|دو]] [[کوهان]] دارد که ساختارش از پیه و چربی است. در دین [[اسلام]] گوشت او [[حلال (اسلام)|حلال]] است. اما ذبح آن با دیگر جانوران حلال گوشت متفاوت است و آن را نحر (بریدن گلو) می‌کنند و اگر سر آن را مانند گوسفند پیش از نحر ببرند گوشت آن حلال نیست. شیرش نیز نوشیده می‌شود ولی بیشتر کاربرد بارکشی دارد. [[پشم]] و [[پوست شتر|پوستش]] نیز برای ریسندگی و پارچه‌بافی و کفش‌دوزی کاربرد دارد.
†''[[Camelus thomasi]]'' (منقرض‌شده)<ref name="Martini2018">{{cite journal|last1=Martini|first1=P.|last2=Geraads|first2=D.|title=''Camelus thomasi'' Pomel, 1893 from the Pleistocene type-locality Tighennif (Algeria). Comparisons with modern ''Camelus''|journal=Geodiversitas |date=2019|volume=40 |issue= 1|pages=115–134|doi= 10.5252/geodiversitas2018v40a5|doi-access=free}}</ref>
|fossil_range={{fossil range|3.6|0|[[پلیوسن]]–اکنون|ref=<ref>{{cite web|url=http://www.fossilworks.org/cgi-bin/bridge.pl?a=taxonInfo&taxon_no=42521|title=Fossilworks: Camelus|website=fossilworks.org}}</ref>}}|range_map=Camel world population.png|range_map_caption=توزیع جهانی کنونی}}
شتر، جانوری از راسته ی [[جفت‌سم‌سانان]] و از خانواده ی [[شتران]] است که دارای رسوبات چربی مشخصی به نام «[[کوهان]]» در پشت خود است. شترها از دیرباز [[اهلی کردن|اهلی]] شده‌اند و به‌عنوان [[دام (جانور)|دام]] ، غذا ( [[شیر (خوراکی)|شیر]] و [[گوشت]]) و [[پارچه|منسوجات]] (الیاف و [[نمد]] از [[موی شتر|مو]] ) مورد استفاده ی بشر هستند. شترها از [[جانوران کار]] و [[جانوران باربر|باربر]] هستند که مخصوصاً برای زیستگاه بیابانی مناسب هستند و وسیله‌ای حیاتی برای حمل و نقل مسافران و بار در این‌گونه مناطق هستند. اکنون سه [[گونه (زیست‌شناسی)|گونه]] از شتر باقی‌مانده است. [[شتر یک‌کوهانه]] 94 درصد از جمعیت شتر جهان را تشکیل می دهد و [[شتر دوکوهانه]] 6 درصد از جمعیت شتر جهان را تشکیل می دهد. [[شتر دوکوهانه وحشی]] نیز یک گونه ی جداگانه است و تعداد بسیار کمی از آن باقی مانده و اکنون [[در بحران انقراض|به‌شدت در معرض خطر انقراض]] است.<ref name="Chuluunbaat_al.20142">{{Cite journal|last=Chuluunbat|first=B.|last2=Charruau|first2=P.|last3=Silbermayr|first3=K.|last4=Khorloojav|first4=T.|last5=Burger|first5=P. A.|year=2014|title=Genetic diversity and population structure of Mongolian domestic Bactrian camels (Camelus bactrianus)|journal=[[Anim Genet]]|volume=45|issue=4|pages=550–558|doi=10.1111/age.12158|pmc=4171754|pmid=24749721}}</ref>

[[پرونده:Animals of Iran - Kavir National Park - Qom Province - Deir-e Gachin Caravansarai 20.jpg|جایگزین=عکس از شترها در پارک ملی کویر ایران، حوالی کاروانسرای دیرگچین|بندانگشتی|250x250پیکسل|شترها در [[پارک ملی کویر]] ایران، حوالی [[دیر گچین|کاروانسرای دیرگچین]]]]
[[پرونده:Animals of Iran - Kavir National Park - Qom Province - Deir-e Gachin Caravansarai 20.jpg|جایگزین=عکس از شترها در پارک ملی کویر ایران، حوالی کاروانسرای دیرگچین|بندانگشتی|250x250پیکسل|شترها در [[پارک ملی کویر]] ایران، حوالی [[دیر گچین|کاروانسرای دیرگچین]]]]
گونه‌های دیگری از [[شتران]] نیز در [[آمریکای جنوبی]] زندگی می‌کنند، به نام‌های [[لاما]]، [[آلپاکا]]، [[گواناکو]] که دارای کوهان نیستند.
گونه‌های دیگری از خانواده ی [[شتران]]، موسوم به "شترهای [[بر جدید]]" نیز در [[آمریکای جنوبی]] زندگی می‌کنند، به نام‌های [[لاما]]، [[آلپاکا]]، [[گواناکو]] و [[شترچه]] که دارای کوهان نیستند.<ref>{{Cite journal|last=Bornstein|first=Set|date=2010-10-13|title=Important ectoparasites of Alpaca (Vicugna pacos)|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2994293/|journal=Acta Veterinaria Scandinavica|volume=52|issue=Suppl 1|pages=S17|doi=10.1186/1751-0147-52-S1-S17|issn=0044-605X|pmc=2994293}}</ref>


== سازگاری‌های بدنی و رفتاری ==
شتر ویژگی‌های خاصّی دارد که مهم‌ترین آن‌ها تحمّل شرایط سخت صحرا و دماهای گوناگون و به‌ویژه گرمای شدید تابستان و کمبود آب و علوفه است. ترکیب جسمانی شتر با دیگر جانوران اختلاف زیادی دارد، و این اختلاف انگیزه شده که شتر در درازا روزهای سال در بیابان زندگی کند و از بوته‌ها و درختچه‌های گوناگون صحرایی و کویری و حتی از بوته‌های شور و خاردار تغذیه کند. [[عرب]]‌ها از زمان‌های بسیار دور از شتر استفاده کرده و می‌کنند. آن‌ها به این حیوان اهلی لقب کشتی صحرا {{به عربی|سفینةالصحراء}} داده‌اند.
شتر از جانورانی است که با محیط‌های خشک و بی‌آب و علف و صحرا سازگار شده و می‌تواند آب و هوای گرم و خشک، بی‌آبی و کم‌خوراکی را تحمل کند. این جانور می‌تواند در بیابان زندگی کند و از بوته‌ها و درختچه‌های گوناگون صحرایی و کویری و حتی از بوته‌های شور و خاردار تغذیه کند.


این جانوران، دارای یک سری سازگاری های فیزیولوژیکی هستند که به آن‌ها اجازه می دهد در مدت طولانی بدون هیچ منبع خارجی [[آب]] مقاومت کنند.<ref name="roberts862">{{cite book|last=Roberts|first=Michael Bliss Vaughan|title=Biology: A Functional Approach|publisher=Nelson Thornes|year=1986|isbn=9780174480198|pages=234–235, 241}}</ref> [[شتر یک‌کوهانه]] حتی در شرایط بسیار گرم می تواند هر 10 روز یک بار آب بنوشد و می تواند تا 30 درصد از توده ی بدن خود را در وضعیت کم‌آبی از دست بدهد. <ref>{{Cite web|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0022/002240/224033e.pdf|title=The Camel from Tradition To Modern Times}}</ref> بر خلاف [[پستانداران]] دیگر، [[گلبول قرمز|گلبول‌های قرمز]] شتر به جای دایره‌ای شکل، بیضی‌شکل هستند. این امر، جریان گلبول‌های قرمز خون را در طول کم‌آبی بدن، تسهیل می‌کند<ref>{{Cite journal|last=Eitan|first=A|last2=Aloni|first2=B|last3=Livne|first3=A|year=1976|title=Unique properties of the camel erythrocyte membraneII. Organization of membrane proteins|journal=Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Biomembranes|volume=426|issue=4|pages=647–58|doi=10.1016/0005-2736(76)90129-2|pmid=816376}}</ref> و باعث می‌شود گلبول‌ها در برابر تغییرات [[اسمز|اسمزی]] شدید و تغییر غلظت خون، در هنگام نوشیدن مقدار زیادی آب مقاومت کنند. یک شتر یک‌کوهان ۶۰۰ کیلوگرمی، می‌تواند در عرض سه دقیقه، ۲۰۰ لیتر آب بنوشد. <ref>{{Cite web|url=http://www.zoo-hannover.de/zoo-hannover/en/zoo_v3/tiere_attraktionen/tiere_az/tiere_detail_726.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20051025001139/http://www.zoo-hannover.de/zoo-hannover/en/zoo_v3/tiere_attraktionen/tiere_az/tiere_detail_726.html|archivedate=25 October 2005|title=Dromedary|publisher=Hannover Zoo|accessdate=8 January 2008}}</ref><ref name="mares992">{{cite book|publisher=University of Oklahoma Press|isbn=9780806131467|editor1-last=Mares|editor2-last=Michael A.|title=Deserts|year=1999|chapter=Camel|pages=96–97|first=E. Anette|last=Halpern|chapter-url=https://books.google.com/books?id=g3CbqZtaF4oC&pg=PA96|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160429083434/https://books.google.com/books?id=g3CbqZtaF4oC&lpg=PP1&pg=PA96|archive-date=2016-04-29}}</ref>
⚫
شتر حیوان مفیدی است و کاربردهای فراوانی دارد. این حیوان علاوه بر اینکه وسیله اصلی رفت‌وآمد ساکنین صحراست، از سویی دیگر می‌تواند خوراکی آدمی و وسایل مورد نیاز دیگر را به انسان عرضه کند و انسان می‌تواند با تغذیه با شیر و گوشت شتر، تا هفته‌ها در صحرا زنده بماند. هم چنین می‌توان از چربی [[کوهان]] به جای کره استفاده کرد و پشم شتر را در ساختن خیمه‌ها، پتو، فرش، لباس‌های پشمی، طناب و ریسمان به کار برد. هم چنین می‌توان از مدفوع خشک شده شتر برای روشن کردن آتش استفاده کرد و پس از کشتار شتر می‌توان از پوست آن برای ساختن کفش و مشک و چیزهای دیگر استفاده کرد. شتر از جانورانی است که با محیط‌های خشک و بی‌آب و علف و صحرا سازگار شده و این سازگاری انگیزه شده‌است که به خوبی بتواند آب و هوای گرم و خشک، بی‌آبی و کم‌خوراکی را تحمل کند.


شترها قادر به مقاومت در برابر [[تنظیم دمایی|تغییرات دمای بدن]] و کمبود آب هستند که باعث مرگ بیشتر پستانداران دیگر می‌شود. دمای بدن شتر ثابت نیست و به آهستگی هماهنگ با دمای محیط بالا می‌رود. دمای بدن شترها می‌تواند از ۳۴ درجه ی سانتی‌گراد در هوای سرد در شب‌ها، تا ۴۴ درجه در روزهای گرم متغیر باشد و بدون ایجاد مشکل، بالا و پایین برود.<ref name="roberts864">{{cite book|last=Roberts|first=Michael Bliss Vaughan|title=Biology: A Functional Approach|publisher=Nelson Thornes|year=1986|isbn=9780174480198|pages=234–235, 241}}</ref>
⚫
کوهان، عضوی قابل توجه در شتر است که تنها از چربی و ماهیچه تشکیل شده و در آن استخوانی وجود ندارد و شتر در شرایط بی‌خوراکی تا چندین روز می‌تواند با اعتماد به وجود این چربی و سوخت و ساز آن زنده بماند.


به‌طور کلی، برای مقایسه بین شتر و سایر دام ها، شترها روزانه تنها 1.3 لیتر مایعات دریافت می کنند در حالی‌که دام های دیگر با وزن مشابه، روزانه 20 تا 40 لیتر مایعات مصرف می کنند. <ref>Breulmann, M., Böer, B., Wernery, U., Wernery, R., El Shaer, H., Alhadrami, G., .</ref> حفظ دمای [[مغز]]، در محدوده‌ای معین، برای حیوانات حیاتی است. برای کمک به این امر، شترها دارای مجموعه‌ای از [[سرخرگ|سرخرگ‌ها]] و [[سیاهرگ|سیاهرگ‌ها]] هستند که بسیار نزدیک به هم قرار دارند و از جریان خون مخالف برای خنک کردن خونی که به سمت مغز می‌رود استفاده می‌کنند. <ref name="Inside Nature's Giants">[[Inside Nature's Giants]].</ref> شترها حتی زمانی که دمای محیط به {{Convert|49|°C|°F|0}} می رسد به‌ندرت [[عرق‌کردن|عرق]] می‌کنند. <ref name="nationalgeo-dromedary">{{Cite web|title=Arabian (Dromedary) Camel|accessdate=25 November 2012|publisher=National Geographic Society|website=National Geographic|date=10 May 2011|url=http://animals.nationalgeographic.com/animals/mammals/dromedary-camel/|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121119062839/http://animals.nationalgeographic.com/animals/mammals/dromedary-camel|archivedate=19 November 2012}}</ref> هر تعرقی که در شتر اتفاق می افتد در سطح [[پوست]] تبخیر می شود نه در سطح پوشش و موها و [[آنتالپی تبخیر|گرمای تبخیر]] از گرمای بدن به جای گرمای محیط ناشی می شود. شترها می توانند از دست دادن 25 درصد وزن بدن خود، ناشی از کمبود إب را تحمل کنند، در حالی‌که بیشتر پستانداران دیگر، تنها می توانند تنها حدود 12 تا 14 درصد کم آبی را تحمل کنند و پس از آن، دچار [[نارسایی قلب|نارسایی قلبی]] ناشی از اختلال [[دستگاه گردش|گردش خون]] می‌شوند.<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/1981/07/12/travel/a-pilgrimage-to-a-mystic-s-hermitage-in-algeria.html|title=A Pilgrimage To A Mystic's Hermitage In Algeria|newspaper=The New York Times|date=12 July 1981|access-date=7 March 2009|first=Paul|last=Lewis|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20090804093505/http://www.nytimes.com/1981/07/12/travel/a-pilgrimage-to-a-mystic-s-hermitage-in-algeria.html|archive-date=4 August 2009}}</ref> هنگام [[بازدم]] شتر، [[بخار آب]] در [[سوراخ بینی|سوراخ‌های بینی]] به دام افتاده و به‌عنوان راهکاری برای حفظ آب در بدن، مجددا جذب می‌شود. <ref name="fao942">{{cite book|chapter-url=http://www.fao.org/docrep/t0690e/t0690e09.htm|title=A manual for primary animal health care worker|chapter=Camels, llamas and alpacas|year=1994|issn=1020-5187|series=FAO Animal Health Manual|publisher=FAO Agriculture and Consumer Protection|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20080727212250/http://www.fao.org/docrep/t0690e/t0690e09.htm|archive-date=2008-07-27}}</ref> <ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/1981/07/12/travel/a-pilgrimage-to-a-mystic-s-hermitage-in-algeria.html|title=A Pilgrimage To A Mystic's Hermitage In Algeria|newspaper=The New York Times|date=12 July 1981|access-date=7 March 2009|first=Paul|last=Lewis|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20090804093505/http://www.nytimes.com/1981/07/12/travel/a-pilgrimage-to-a-mystic-s-hermitage-in-algeria.html|archive-date=4 August 2009}}</ref>
⚫
کف پای شتر پهن است و مانع از این می‌شود که در شنزار فرورود. چشم‌های شتر دارای مژگان‌های بلندی است که به همراهی پلک‌ها، چشم‌ها را از طوفان‌های شنی و از تابش شدید آفتاب محافظت می‌کند. منخرین شتر دارای شکاف‌های طولی است. شتر در هنگام تنفس می‌تواند بینی را به خوبی از هم باز کند و بیشترین میزان هوا را وارد ریه‌های خود کند و در هنگام بروز طوفان شن بینی خود را ببندد. شتر دارای فک درازی است که به‌طور جانبی حرکت می‌کند و می‌تواند عمل جویدن را به خوبی انجام دهد. شتر می‌تواند بیشتر از هر حیوان دیگر بی‌آبی را تحمل کند و اکنون آشکار شده‌است که متناسب با اختلاف زیاد [[درجه حرارت]] بدنش می‌تواند آب بدن خود را حفظ نماید، زیرا که از این آب برای خنک کردن بدن استفاده نمی‌کند. دمای بدن شتر ثابت نیست و به آهستگی هماهنگ با دمای محیط بالا می‌رود و این بدان معنی است که شتر آب بدن خود را از دست نمی‌دهد تا بدن خود را سرد نگه دارد (که این کار در انسان از طریق عرق کردن صورت می‌گیرد) و در شب هنگام که از دمای محیط می‌کاهد دمای بدن شتر نیز کاهش یافته و در هنگام صبح در پایین‌ترین درجه قرار می‌گیرد.


پوشش ضخیم شتر آن را از گرمای شدید ساطع شده از شن های صحرا محافظت می کند. برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد، یک شتر کوچک باید 50 درصد بیشتر عرق کند.<ref>{{cite book|last=Schmidt-Nielsen|first=K.|year=1964|title=Desert Animals: Physiological Problems of Heat and Water|location=New York|publisher=Oxford University Press}} Cited in {{cite web|url=http://www.bio.davidson.edu/Courses/anphys/1999/Blackwell/Fur.htm|title=Coat of fur on the camel|archive-url=https://web.archive.org/web/20030225103329/http://www.bio.davidson.edu/Courses/anphys/1999/Blackwell/Fur.htm|archive-date=February 25, 2003|publisher=Davidson College|work=Temperature and Water Relations in Dromedary Camels (Camelus dromedarius)}}</ref> در طول تابستان، رنگ پوشش شترها روشن‌تر می شود که نور را منعکس می کند و همچنین از آفتاب‌سوختگی جلوگیری می کند.<ref name="mares995">{{cite book|publisher=University of Oklahoma Press|isbn=9780806131467|editor1-last=Mares|editor2-last=Michael A.|title=Deserts|year=1999|chapter=Camel|pages=96–97|first=E. Anette|last=Halpern|chapter-url=https://books.google.com/books?id=g3CbqZtaF4oC&pg=PA96|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160429083434/https://books.google.com/books?id=g3CbqZtaF4oC&lpg=PP1&pg=PA96|archive-date=2016-04-29}}</ref> پاهای بلند شتر با دورتر نگه داشتن بدنش از زمین که ممکن است تا ۷۰ درجه ی سانتی‌گراد، گرما داشته باشد، به خنک نگه داشتن بدن شتر، کمک می کند. <ref name="bronxzoo">{{Cite web|last=Bronx Zoo|title=Camel Adaptations|accessdate=29 November 2012|url=http://www.bronxzoo.com/files/engage.html|publisher=Wildlife Conservation Society|format=Flash|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120626071454/http://www.bronxzoo.com/files/engage.html|archivedate=26 June 2012}}</ref><ref name="rundel052">{{cite book|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521021418|last1=Rundel|first1=Philip Wilson|first2=Arthur C.|last2=Gibson|title=Ecological Communities And Processes in a Mojave Desert Ecosystem: Rock Valley, Nevada|date=30 September 2005|chapter=Adaptations of Mojave Desert Animals|page=130}}</ref> شتر یک‌کوهانه، دارای یک پد از بافت ضخیم روی [[جناغ]] است که هنگام نشستن حیوان در ، پایه ی بدن را از سطح داغ بالا می برد و اجازه می دهد تا هوای خنک از زیر بدن عبور کند. <ref name="Inside Nature's Giants2">[[Inside Nature's Giants]].</ref>
دمای بدن شتر می‌تواند در محدوده ۷ درجه فارنهایت بالا و پایین برود در حالی که در انسان تنها در محدوده ۱ درجه فارنهایت بالا و پایین می‌رود.{{مدرک}}
[[File:Camels_in_Dubai_2.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Camels_in_Dubai_2.jpg|راست|بندانگشتی|نحوه ی نشستن شترها در وضعیتی که از گرم شدن زیاد بدن، جلوگیری می‌کند.]]


پس از دوران باستان در آسیای غربی شتر جایگزین ارابه و گردونه شد.<ref>The Camel and the Wheel
Richard W. Bulliet


⚫
[[کوهان]]، عضوی مهم در شتر است که تنها از چربی و ماهیچه تشکیل شده و در آن استخوانی وجود ندارد و شتر در شرایط بی‌خوراکی تا چندین روز می‌تواند با اعتماد به وجود این چربی و سوخت و ساز آن زنده بماند.
⚫
Columbia University Press. https://cup.columbia.edu/book/the-camel-and-the-wheel/9780231072359</ref>

⚫
کف پای شتر پهن است و مانع از این می‌شود که در شنزار فرو رود. چشم‌های شتر دارای مژه‌های بلندی است که به همراهی پلک‌ها، چشم‌ها را از طوفان‌های شنی و از تابش شدید آفتاب محافظت می‌کند. شتر در هنگام تنفس می‌تواند بینی را به خوبی از هم باز کند و بیشترین میزان هوا را وارد ریه‌های خود کند و در هنگام بروز طوفان شن بینی خود را ببندد. شتر دارای فک درازی است که به‌طور جانبی حرکت می‌کند و می‌تواند عمل جویدن را به خوبی انجام دهد.

== گونه‌ها ==
در حال حاضر، سه [[گونه (زیست‌شناسی)|گونه]] شتر در جهان، باقی مانده است. <ref name="Burger_al.2019">{{Cite journal|last=Burger|first=P. A.|last2=Ciani|first2=E.|last3=Faye|first3=B.|date=2019-09-18|title=Old World camels in a modern world – a balancing act between conservation and genetic improvement|journal=[[Animal Genetics]]|volume=50|issue=6|pages=598–612|doi=10.1111/age.12858|pmc=6899786|pmid=31532019}}</ref> <ref name="Chuluunbaat_al.2014">{{Cite journal|last=Chuluunbat|first=B.|last2=Charruau|first2=P.|last3=Silbermayr|first3=K.|last4=Khorloojav|first4=T.|last5=Burger|first5=P. A.|year=2014|title=Genetic diversity and population structure of Mongolian domestic Bactrian camels (Camelus bactrianus)|journal=[[Anim Genet]]|volume=45|issue=4|pages=550–558|doi=10.1111/age.12158|pmc=4171754|pmid=24749721}}</ref>
{| class="wikitable"
!نام متداول
!نام علمی
!توزیع
|-
|[[شتر دوکوهانه]]
|''Camelus bactrianus''
|اهلی‌شده؛ [[آسیای مرکزی]] ، از جمله منطقه ی تاریخی [[باختر (بلخ)|باختر]]
|-
|[[شتر یک‌کوهانه]] / شتر عربی
|''Camelus dromedarius''
|اهلی‌شده؛ [[خاورمیانه]] ، [[صحرای بزرگ آفریقا]] و [[جنوب آسیا]] ؛ به [[استرالیا]] نیز معرفی شده
|-
|[[شتر دوکوهانه وحشی]]
|''Camelus ferus''
|مناطق دور افتاده شمال غربی [[چین]] و [[مغولستان]]
|-
⚫
|}

== ویژگی‌ها ==


== خصوصیات شتر ==
== خصوصیات شتر ==
خط ۵۶: خط ۸۵:
[[پرونده:Animals of Iran - Kavir National Park - Qom Province - Deir-e Gachin Caravansarai 18.jpg|جایگزین=تجمع شترها در محلی برای خوردن آب، حوالی تالاب مره|بندانگشتی|250x250پیکسل|تجمع شترها در محلی برای خوردن [[آب]]، حوالی تالاب مره]]
[[پرونده:Animals of Iran - Kavir National Park - Qom Province - Deir-e Gachin Caravansarai 18.jpg|جایگزین=تجمع شترها در محلی برای خوردن آب، حوالی تالاب مره|بندانگشتی|250x250پیکسل|تجمع شترها در محلی برای خوردن [[آب]]، حوالی تالاب مره]]


== سواری ==
== شتر و انسان ==
⚫
شتر حیوان مفیدی است و کاربردهای فراوانی دارد. این حیوان علاوه بر این‌که وسیله اصلی رفت‌وآمد ساکنین صحراست، از سویی دیگر می‌تواند خوراکی آدمی و وسایل مورد نیاز دیگر را به انسان عرضه کند و انسان می‌تواند با تغذیه با شیر و گوشت شتر، تا هفته‌ها در صحرا زنده بماند. همچنین می‌توان از چربی [[کوهان]] به جای کره استفاده کرد و پشم شتر را در ساختن خیمه‌ها، پتو، فرش، لباس‌های پشمی، طناب و ریسمان به کار برد. هم چنین می‌توان از [[مدفوع]] خشک‌شده ی شتر برای روشن کردن آتش استفاده کرد و پس از کشتار شتر می‌توان از پوست آن برای ساختن کفش و مشک و چیزهای دیگر استفاده کرد. پس از دوران باستان در آسیای غربی، شتر جایگزین [[ارابه]] و گردونه شد.
شتر هنگامی که می‌دود سرعت بالایی دارد. امروزه در کشورهای عربی و اسلامی مسابقات شتردوانی برگزار می‌کنند.{{مدرک}}
⚫
<ref>The Camel and the Wheel Richard W. Bulliet Columbia University Press. https://cup.columbia.edu/book/the-camel-and-the-wheel/9780231072359</ref>


=== سواری ===
در گذشته در سرزمین‌های عربی از شتر ماده به دلیل سرعت بالا، برای جا به جایی و انتقال اخبار استفاده می‌کردند.<ref>عایشه بعد از پیغمبر نوشته کورت فریشلر انتشارات امیرکبیر ۱۳۴۳ صفحات مختلف</ref>
شتر هنگامی که می‌دود سرعت بالایی دارد. امروزه در کشورهای عربی و اسلامی مسابقات شتردوانی برگزار می‌کنند.{{مدرک}} در گذشته در سرزمین‌های عربی از شتر ماده به‌دلیل سرعت بالا، برای جا‌به‌جایی و انتقال اخبار استفاده می‌کردند.<ref>عایشه بعد از پیغمبر نوشته کورت فریشلر انتشارات امیرکبیر ۱۳۴۳ صفحات مختلف</ref>


== نامگذاری ==
=== نامگذاری ===
هر قومی نامگذاری ویژه خود را برای شتر دارد.
هر قومی نامگذاری ویژه خود را برای شتر دارد. از اسامی شتران در بین [[ترکمن]]ها می‌توان به زیر اشاره نمود:
از اسامی شتران در بین [[ترکمن]]ها می‌توان به زیر اشاره نمود:


۱- بچه شتر ۱ ساله، کوشک
۱- بچه شتر ۱ ساله، کوشک
خط ۶۹: خط ۹۹:
# سمبل شتر ترکمن که بسیار زیباست و به رنگ سفید است، آق مایا نام دارد.
# سمبل شتر ترکمن که بسیار زیباست و به رنگ سفید است، آق مایا نام دارد.
مایا گاهی هم نام دختر انتخاب می‌شود.
مایا گاهی هم نام دختر انتخاب می‌شود.
# بزرگترین شتر در گله شتران را آروانا گویند
# بزرگترین شتر در گله شتران را آروانا گویند.
# شتر چهار ساله، دوج
# شتر چهار ساله، دوج
# شتر ماده، دیه‌است.
# شتر ماده، دیه‌است.
خط ۷۷: خط ۱۰۷:
[[پرونده:Animals of Iran - Kavir National Park - Qom Province - Deir-e Gachin Caravansarai 17.jpg|جایگزین=گله شتر در حال عبور از کویر|بندانگشتی|250x250پیکسل|[[گله]] شتر در حال عبور از کویر]]
[[پرونده:Animals of Iran - Kavir National Park - Qom Province - Deir-e Gachin Caravansarai 17.jpg|جایگزین=گله شتر در حال عبور از کویر|بندانگشتی|250x250پیکسل|[[گله]] شتر در حال عبور از کویر]]


[[پرونده:Relationship of the animals.jpg|بندانگشتی|چپ|جایگزین=استراحت شترها در پارک ملی کویر|بندانگشتی|250x250پیکسل|استراحت شترها در پارک ملی کویر]]
[[پرونده:Relationship of the animals.jpg|بندانگشتی|چپ|جایگزین=استراحت شترها در پارک ملی کویر|250x250پیکسل|استراحت شترها در [[پارک ملی کویر]]]]

== شیر شتر ==
⚫
[[شیردهی|شیر]] شتر غذای اصلی ساکنین صحرا و بادیه را تشکیل می‌دهد. ملل [[آسیای میانه]] از دیر باز تا کنون در تغذیه خود متکی به شیر شتر بوده‌اند. تولید شیر به وسیله شتر به مراتب بهتر از تولید شیر توسط [[گاو]]های مناطق خشک و [[کویر]]ی است.{{مدرک}} شتر می‌تواند مقدار زیادی در حدود ۴ تا ۸ کیلوگرم در روز شیر دهد و این میزان در برخی اوقات از ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم در روز می‌رسد.{{مدرک}}

طبیعت شیر شتر گرم و خشک است و از بین برنده اخلاط مزاحم وباز کننده منافذ و تحلیل برنده تورم‌های سفت خصوصاً در نواحی مربوط به سر و سیستم دفعی و کبد.

شیر شتر به همراه شکر برای تنگی نفس مفید است و به عنوان ادرارآور و محرک قاعدگی خانمها قابل استفاده است.<ref name=":0"/>


== گوشت شتر ==
=== شیر شتر ===
⚫
[[شیر شتر]] غذای اصلی ساکنین صحرا و بادیه را تشکیل می‌دهد. ملل [[آسیای میانه]] از دیرباز تا کنون در تغذیه خود متکی به شیر شتر بوده‌اند. شتر می‌تواند مقدار زیادی در حدود ۴ تا ۸ کیلوگرم در روز شیر دهد و این میزان در برخی اوقات به ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم در روز می‌رسد.{{مدرک}}
طبیعت گوشت شتر گرم و خشک و هضم آن دشوار است (خصوصا شتر ماده)، توصیه می‌شود این گوشت در هنگام پخته شدن کاملاً له شود و مداومت در مصرف آن نیز توصیه نمی‌شود، زیرا باعث تولید خلط غلیظ خواهد شد. بهتر است هنگام استفاده، از گوشت بچه شتر استفاده شود زیرا هضم و جذب بهتری دارد.<ref name=":0">{{یادکرد کتاب|عنوان=مفاهیم تغذیه در طب ایرانی|نویسنده=دکتر سعید میرزا آقایی|انتشارات=نسل نیکان چاپ اول ۱۳۸۹}}</ref>


== جمعیت ==
== جمعیت ==
خط ۱۴۲: خط ۱۶۵:


== در تاریخ ==
== در تاریخ ==
عرب‌ها، حیواناتی همچون شتر، [[اسب]]، [[خر]]، [[گوسفند]]، [[بز]] و [[گاو]] را می‌پروراندند. اما از این میان، شتر جایگاه دیگری داشت. شتر رمز بَدَوی بودن و صحرانوردی، و تنها حیوانی بود که با زندگی سخت و خشن عرب‌های بیابان نشین سازگاری داشت؛ جانداری که می‌تواند چندین روز را بدون آب به سر بَرد و در صورت نیاز، صاحبش آن را بکشد و آب ذخیره شده در شکمبه اش را بنوشد. انسان صحرانشین، از پشم شتر (وَبَر) ۲ برای خیمه، و از شیر آن برای نوشیدن و رفع گرسنگی و از خودش به هنگام لزوم، به عنوان غذا و سرمایه بهره می‌بُرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ اسلام (2)|پیوند=http://chap.roshd.ir/sites/default/files/lbooks/95-96/6/C253-3.pdf|کد زبان=fa|نویسندگان سایر بخش‌ها=وزارت آموزش و پرورش}}</ref>
[[مردم عرب|عرب‌ها]]، حیواناتی همچون شتر، [[اسب]]، [[خر]]، [[گوسفند]]، [[بز]] و [[گاو]] را می‌پروراندند. انسان صحرانشین، از پشم شتر برای خیمه، و از شیر آن، به‌عنوان غذا و سرمایه بهره می‌بُرد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تاریخ اسلام (2)|پیوند=http://chap.roshd.ir/sites/default/files/lbooks/95-96/6/C253-3.pdf|کد زبان=fa|نویسندگان سایر بخش‌ها=وزارت آموزش و پرورش}}</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
خط ۱۶۱: خط ۱۸۴:


== منابع ==
== منابع ==
* زاید، عاشور، عبدالله، '' الأبل '' چاپ: دانشگاه زندگانی المختار: جمهوری لیبی، چاپ اول، انتشار سال ۱۹۹۱ میلادی. (به عربی).
* زاید، عاشور، عبدالله، '' الأبل ''چاپ: دانشگاه زندگانی المختار: جمهوری لیبی، چاپ اول، انتشار سال ۱۹۹۱ میلادی. (به عربی).
* احسان مقدس. کلیاتی دربارهٔ شتر: سایت سازمان دامپزشکی کشور
* احسان مقدس. کلیاتی دربارهٔ شتر: سایت سازمان دامپزشکی کشور


نسخهٔ ‏۳۰ آوریل ۲۰۲۲، ساعت ۱۰:۴۱

شتر
محدودهٔ زمانی: پلیوسن–اکنون[۱]
↓
شتر یک‌کوهانه
شتر دوکوهانه
رده‌بندی علمی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: جفت‌سم‌سانان[۲]
تیره: شتران
سرده: Camelus
کارل لینه، ۱۷۵۸
گونه‌ها

شتر دوکوهانه
شتر دوکوهانه وحشی
شتر یک‌کوهانه
†شتر سوری (منقرض‌شده)[۳]
†Camelus knoblochi (منقرض‌شده)[۴]
†Camelus grattardi (منقرض‌شده)
†Camelus sivalensis (منقرض‌شده)[۵]
†Camelus thomasi (منقرض‌شده)[۶]

توزیع جهانی کنونی

شتر، جانوری از راسته ی جفت‌سم‌سانان و از خانواده ی شتران است که دارای رسوبات چربی مشخصی به نام «کوهان» در پشت خود است. شترها از دیرباز اهلی شده‌اند و به‌عنوان دام ، غذا ( شیر و گوشت) و منسوجات (الیاف و نمد از مو ) مورد استفاده ی بشر هستند. شترها از جانوران کار و باربر هستند که مخصوصاً برای زیستگاه بیابانی مناسب هستند و وسیله‌ای حیاتی برای حمل و نقل مسافران و بار در این‌گونه مناطق هستند. اکنون سه گونه از شتر باقی‌مانده است. شتر یک‌کوهانه 94 درصد از جمعیت شتر جهان را تشکیل می دهد و شتر دوکوهانه 6 درصد از جمعیت شتر جهان را تشکیل می دهد. شتر دوکوهانه وحشی نیز یک گونه ی جداگانه است و تعداد بسیار کمی از آن باقی مانده و اکنون به‌شدت در معرض خطر انقراض است.[۷]

عکس از شترها در پارک ملی کویر ایران، حوالی کاروانسرای دیرگچین
شترها در پارک ملی کویر ایران، حوالی کاروانسرای دیرگچین

گونه‌های دیگری از خانواده ی شتران، موسوم به "شترهای بر جدید" نیز در آمریکای جنوبی زندگی می‌کنند، به نام‌های لاما، آلپاکا، گواناکو و شترچه که دارای کوهان نیستند.[۸]

سازگاری‌های بدنی و رفتاری

شتر از جانورانی است که با محیط‌های خشک و بی‌آب و علف و صحرا سازگار شده و می‌تواند آب و هوای گرم و خشک، بی‌آبی و کم‌خوراکی را تحمل کند. این جانور می‌تواند در بیابان زندگی کند و از بوته‌ها و درختچه‌های گوناگون صحرایی و کویری و حتی از بوته‌های شور و خاردار تغذیه کند.

این جانوران، دارای یک سری سازگاری های فیزیولوژیکی هستند که به آن‌ها اجازه می دهد در مدت طولانی بدون هیچ منبع خارجی آب مقاومت کنند.[۹] شتر یک‌کوهانه حتی در شرایط بسیار گرم می تواند هر 10 روز یک بار آب بنوشد و می تواند تا 30 درصد از توده ی بدن خود را در وضعیت کم‌آبی از دست بدهد. [۱۰] بر خلاف پستانداران دیگر، گلبول‌های قرمز شتر به جای دایره‌ای شکل، بیضی‌شکل هستند. این امر، جریان گلبول‌های قرمز خون را در طول کم‌آبی بدن، تسهیل می‌کند[۱۱] و باعث می‌شود گلبول‌ها در برابر تغییرات اسمزی شدید و تغییر غلظت خون، در هنگام نوشیدن مقدار زیادی آب مقاومت کنند. یک شتر یک‌کوهان ۶۰۰ کیلوگرمی، می‌تواند در عرض سه دقیقه، ۲۰۰ لیتر آب بنوشد. [۱۲][۱۳]

شترها قادر به مقاومت در برابر تغییرات دمای بدن و کمبود آب هستند که باعث مرگ بیشتر پستانداران دیگر می‌شود. دمای بدن شتر ثابت نیست و به آهستگی هماهنگ با دمای محیط بالا می‌رود. دمای بدن شترها می‌تواند از ۳۴ درجه ی سانتی‌گراد در هوای سرد در شب‌ها، تا ۴۴ درجه در روزهای گرم متغیر باشد و بدون ایجاد مشکل، بالا و پایین برود.[۱۴]

به‌طور کلی، برای مقایسه بین شتر و سایر دام ها، شترها روزانه تنها 1.3 لیتر مایعات دریافت می کنند در حالی‌که دام های دیگر با وزن مشابه، روزانه 20 تا 40 لیتر مایعات مصرف می کنند. [۱۵] حفظ دمای مغز، در محدوده‌ای معین، برای حیوانات حیاتی است. برای کمک به این امر، شترها دارای مجموعه‌ای از سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها هستند که بسیار نزدیک به هم قرار دارند و از جریان خون مخالف برای خنک کردن خونی که به سمت مغز می‌رود استفاده می‌کنند. [۱۶] شترها حتی زمانی که دمای محیط به ۴۹ درجه سلسیوس (۱۲۰ درجه فارنهایت) می رسد به‌ندرت عرق می‌کنند. [۱۷] هر تعرقی که در شتر اتفاق می افتد در سطح پوست تبخیر می شود نه در سطح پوشش و موها و گرمای تبخیر از گرمای بدن به جای گرمای محیط ناشی می شود. شترها می توانند از دست دادن 25 درصد وزن بدن خود، ناشی از کمبود إب را تحمل کنند، در حالی‌که بیشتر پستانداران دیگر، تنها می توانند تنها حدود 12 تا 14 درصد کم آبی را تحمل کنند و پس از آن، دچار نارسایی قلبی ناشی از اختلال گردش خون می‌شوند.[۱۸] هنگام بازدم شتر، بخار آب در سوراخ‌های بینی به دام افتاده و به‌عنوان راهکاری برای حفظ آب در بدن، مجددا جذب می‌شود. [۱۹] [۲۰]

پوشش ضخیم شتر آن را از گرمای شدید ساطع شده از شن های صحرا محافظت می کند. برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد، یک شتر کوچک باید 50 درصد بیشتر عرق کند.[۲۱] در طول تابستان، رنگ پوشش شترها روشن‌تر می شود که نور را منعکس می کند و همچنین از آفتاب‌سوختگی جلوگیری می کند.[۲۲] پاهای بلند شتر با دورتر نگه داشتن بدنش از زمین که ممکن است تا ۷۰ درجه ی سانتی‌گراد، گرما داشته باشد، به خنک نگه داشتن بدن شتر، کمک می کند. [۲۳][۲۴] شتر یک‌کوهانه، دارای یک پد از بافت ضخیم روی جناغ است که هنگام نشستن حیوان در ، پایه ی بدن را از سطح داغ بالا می برد و اجازه می دهد تا هوای خنک از زیر بدن عبور کند. [۲۵]

نحوه ی نشستن شترها در وضعیتی که از گرم شدن زیاد بدن، جلوگیری می‌کند.


کوهان، عضوی مهم در شتر است که تنها از چربی و ماهیچه تشکیل شده و در آن استخوانی وجود ندارد و شتر در شرایط بی‌خوراکی تا چندین روز می‌تواند با اعتماد به وجود این چربی و سوخت و ساز آن زنده بماند.

کف پای شتر پهن است و مانع از این می‌شود که در شنزار فرو رود. چشم‌های شتر دارای مژه‌های بلندی است که به همراهی پلک‌ها، چشم‌ها را از طوفان‌های شنی و از تابش شدید آفتاب محافظت می‌کند. شتر در هنگام تنفس می‌تواند بینی را به خوبی از هم باز کند و بیشترین میزان هوا را وارد ریه‌های خود کند و در هنگام بروز طوفان شن بینی خود را ببندد. شتر دارای فک درازی است که به‌طور جانبی حرکت می‌کند و می‌تواند عمل جویدن را به خوبی انجام دهد.

گونه‌ها

در حال حاضر، سه گونه شتر در جهان، باقی مانده است. [۲۶] [۲۷]

نام متداول نام علمی توزیع
شتر دوکوهانه Camelus bactrianus اهلی‌شده؛ آسیای مرکزی ، از جمله منطقه ی تاریخی باختر
شتر یک‌کوهانه / شتر عربی Camelus dromedarius اهلی‌شده؛ خاورمیانه ، صحرای بزرگ آفریقا و جنوب آسیا ؛ به استرالیا نیز معرفی شده
شتر دوکوهانه وحشی Camelus ferus مناطق دور افتاده شمال غربی چین و مغولستان

ویژگی‌ها

خصوصیات شتر

شتر و بچه‌شتر در بیابان مسیله.
جمجمه شتر

لب‌های شتر دارای گسترش حرکتی خوبی است و لب بالائی به دو بخش تقسیم شده‌است. ملاحظه می‌گردد که لب زیرین در شترهای پیر به‌وضوح آویزان است. در این حیوان نیز، همانند دیگر نشخوارکنندگان، بر روی فک پایینی شتر تنها دندان پیشین وجود دارد و این دندان‌ها در فک بالائی وجود ندارد. دهان شتر همیشه باز است و حیوان گاه بانگ بلند و گوشخراش می‌زند و هنگامی که حیوان چنین آواهایی از خود درمی‌آورد اگر به دهان او بنگریم در موخره دهان می‌توانیم توده‌ای سرخ رنگ ببینیم که احیاناً تا بخش جلوئی دهان می‌رسد و به دید می‌رسد که برگرده این توده مرطوب کردن ناحیه انتهایی حنجره است و در نتیجه کمک می‌کند حیوان در برابر تشنگی مقاومت کند. (این توده بالاخص درهنگام فصل جفتگیری، که شتر نر مست بدون دلیل به دیگران حمله می‌کند، و بیضه‌ها و مثانه و اجزای دیگر بدن را گاز می‌گیرد، در خارج از دهان نیز مشاهده می‌گردد).

شتر در بالای پس سر خود غده‌ای نرم و مرطوب دارد که ترشح آن در هنگام مستی شتر است. در حالی که بقیه اجزای بدن خشک می‌باشد. در ناحیه مفصل پاها، پوست شتر کلفت و خشن می‌گردد که به آن پینه می‌گوییم. پینه بیشتر در جاهایی از بدن مشاهده می‌گردد که شتر بر روی آن‌ها می‌نشیند تا باقی بدن خود را از اصطکاک با زمین محافظت نماید. شتر در ناحیه جناغ سینه نیز پینه بزرگی دارد که شتر را در هنگام نشستن در تعادل نگاه می‌دارد. کوهان شتر یک توده چربی است که حجم آن بر حسب شتر، سن وی و تندرستی وی تغییر می‌یابد.

قفس لاماها در باغ وحش شهر تفلیس

پاهای شتر به گونه‌ای تکامل یافته‌است که حیوان را در هنگام راه رفتن بر روی شن‌های نرم یاری کند، ولی به هر حال این پاها با هر گونه زمینی به جز زمین‌های گل‌آلود بارهت دارد. سم‌های حیوان واضح و آشکار نبوده و در داخل بافت کراتینه کف پا فرار گرفته‌است. کف پا محکم بوده و دارای ناخن‌های سخت و کوتاهی در مقدمه است و هنگامی که کف پا بر روی زمین گذاشته می‌شود به خوبی منبسط می‌گردد و انگیزه تثبیت پا بر روی شن‌ها می‌گردد و این در حالی است که شتر با سختی فراوان بر روی زمین‌های گلی و لغزنده راه می‌رود.

دستگاه گوارش شتر همچون دیگر نشخوارکنندگان عبارت از معده‌های چهارگانه است، هر چند هزار لای شتر، رشد و گسترش چندانی نیافته‌است. شتر دارای رفتار ویژه‌ای است. هر چند حیوانی بردبار و آرام است، گاه ناگهان مهاجم می‌گردد (به‌ویژه در فصل جفت‌گیری)، به همین جهت بهتر است که در هنگام کار، شتران نر و ماده از هم جدا گردند. در اوقات دیگر شترها مطیع و آرام هستند. علی‌رغم اینکه در هنگام گرفتن افسار آنان یا نهادن بار بانگ می‌زنند خطری نخواهند داشت و معمولاً شتران اخته شده در مقایسه با شتران نر آرام‌تر هستند. شتر نسبت به تحمل درد و در قبال بیماری‌ها تا حدودی مقاوم‌تر از دیگر دام‌هاست و هیچگونه علایم خستگی و ناراحتی از خود بروز نمی‌دهند. به همین جهت باید که به دقت آن‌ها را تحت دید داشت زیرا در هنگام بیماری نیز بدون هیچگونه اظهار ناراحتی هم چنان به کار خود ادامه می‌دهند.

تجمع شترها در محلی برای خوردن آب، حوالی تالاب مره
تجمع شترها در محلی برای خوردن آب، حوالی تالاب مره

شتر و انسان

شتر حیوان مفیدی است و کاربردهای فراوانی دارد. این حیوان علاوه بر این‌که وسیله اصلی رفت‌وآمد ساکنین صحراست، از سویی دیگر می‌تواند خوراکی آدمی و وسایل مورد نیاز دیگر را به انسان عرضه کند و انسان می‌تواند با تغذیه با شیر و گوشت شتر، تا هفته‌ها در صحرا زنده بماند. همچنین می‌توان از چربی کوهان به جای کره استفاده کرد و پشم شتر را در ساختن خیمه‌ها، پتو، فرش، لباس‌های پشمی، طناب و ریسمان به کار برد. هم چنین می‌توان از مدفوع خشک‌شده ی شتر برای روشن کردن آتش استفاده کرد و پس از کشتار شتر می‌توان از پوست آن برای ساختن کفش و مشک و چیزهای دیگر استفاده کرد. پس از دوران باستان در آسیای غربی، شتر جایگزین ارابه و گردونه شد. [۲۸]

سواری

شتر هنگامی که می‌دود سرعت بالایی دارد. امروزه در کشورهای عربی و اسلامی مسابقات شتردوانی برگزار می‌کنند.[نیازمند منبع] در گذشته در سرزمین‌های عربی از شتر ماده به‌دلیل سرعت بالا، برای جا‌به‌جایی و انتقال اخبار استفاده می‌کردند.[۲۹]

نامگذاری

هر قومی نامگذاری ویژه خود را برای شتر دارد. از اسامی شتران در بین ترکمنها می‌توان به زیر اشاره نمود:

۱- بچه شتر ۱ ساله، کوشک

  1. کمی که بزرگتر شد، اوشک
  2. سمبل شتر ترکمن که بسیار زیباست و به رنگ سفید است، آق مایا نام دارد.

مایا گاهی هم نام دختر انتخاب می‌شود.

  1. بزرگترین شتر در گله شتران را آروانا گویند.
  2. شتر چهار ساله، دوج
  3. شتر ماده، دیه‌است.

در زبان بلوچی به بچه شتر تازه متولد شده «هِر» می‌گویند و کمی که بزرگتر شد «کَوات» و یک‌ساله‌ها را «پُرآپ» صدا می‌زنند و به شترهای ماده «ڈاچی» و به نرها «لیرَه» می‌گویند.

گله شتر در حال عبور از کویر
گله شتر در حال عبور از کویر
استراحت شترها در پارک ملی کویر
استراحت شترها در پارک ملی کویر

شیر شتر

شیر شتر غذای اصلی ساکنین صحرا و بادیه را تشکیل می‌دهد. ملل آسیای میانه از دیرباز تا کنون در تغذیه خود متکی به شیر شتر بوده‌اند. شتر می‌تواند مقدار زیادی در حدود ۴ تا ۸ کیلوگرم در روز شیر دهد و این میزان در برخی اوقات به ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم در روز می‌رسد.[نیازمند منبع]

جمعیت

کشورهای دارای بیشترین تعداد شتر بر اساس گزارش فائو[۳۰]

کشور تعداد شتر زنده
۱  چاد ۷٬۷۶۲٬۰۰۰
۲  سومالی ۷٬۲۴۳٬۰۰۰
۳  سودان ۴٬۸۷۲٬۰۰۰
۴  کنیا ۳٬۲۷۳٬۰۰۰
۵  نیجر ۱٬۸۱۱٬۰۰۰
۶  موریتانی ۱٬۴۹۵٬۰۰۰
۷  اتیوپی ۱٬۲۶۱٬۰۰۰
۸  مالی ۱٬۲۱۶٬۰۰۰
۹  پاکستان ۱٬۰۷۶٬۰۰۰
۱۰  عربستان سعودی ۴۹۰٬۰۰۰
آمار جهانی ۳۵٬۵۲۵٬۰۰۰

در تاریخ

عرب‌ها، حیواناتی همچون شتر، اسب، خر، گوسفند، بز و گاو را می‌پروراندند. انسان صحرانشین، از پشم شتر برای خیمه، و از شیر آن، به‌عنوان غذا و سرمایه بهره می‌بُرد.[۳۱]

جستارهای وابسته

پانویس

  1. ↑ "Fossilworks: Camelus". fossilworks.org.
  2. ↑ Artiodactyla
  3. ↑ Geraads, D.; Barr, W. A.; Reed, D.; Laurin, M.; Alemseged, Z. (2019). "New Remains of Camelus grattardi (Mammalia, Camelidae) from the Plio-Pleistocene of Ethiopia and the Phylogeny of the Genus" (PDF). Journal of Mammalian Evolution. 28 (2): 359–370. doi:10.1007/s10914-019-09489-2. S2CID 209331892.
  4. ↑ Titov, V. V. (2008). "Habitat conditions for Camelus knoblochi and factors in its extinction". Quaternary International. 179 (1): 120–125. Bibcode:2008QuInt.179..120T. doi:10.1016/j.quaint.2007.10.022.
  5. ↑ Falconer, Hugh (1868). Palæontological Memoirs and Notes of the Late Hugh Falconer: Fauna antiqua sivalensis. R. Hardwicke. p. 231.
  6. ↑ Martini, P.; Geraads, D. (2019). "Camelus thomasi Pomel, 1893 from the Pleistocene type-locality Tighennif (Algeria). Comparisons with modern Camelus". Geodiversitas. 40 (1): 115–134. doi:10.5252/geodiversitas2018v40a5.
  7. ↑ Chuluunbat, B.; Charruau, P.; Silbermayr, K.; Khorloojav, T.; Burger, P. A. (2014). "Genetic diversity and population structure of Mongolian domestic Bactrian camels (Camelus bactrianus)". Anim Genet. 45 (4): 550–558. doi:10.1111/age.12158. PMC 4171754. PMID 24749721.
  8. ↑ Bornstein, Set (2010-10-13). "Important ectoparasites of Alpaca (Vicugna pacos)". Acta Veterinaria Scandinavica. 52 (Suppl 1): S17. doi:10.1186/1751-0147-52-S1-S17. ISSN 0044-605X. PMC 2994293.
  9. ↑ Roberts, Michael Bliss Vaughan (1986). Biology: A Functional Approach. Nelson Thornes. pp. 234–235, 241. ISBN 9780174480198.
  10. ↑ "The Camel from Tradition To Modern Times" (PDF).
  11. ↑ Eitan, A; Aloni, B; Livne, A (1976). "Unique properties of the camel erythrocyte membraneII. Organization of membrane proteins". Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Biomembranes. 426 (4): 647–58. doi:10.1016/0005-2736(76)90129-2. PMID 816376.
  12. ↑ "Dromedary". Hannover Zoo. Archived from the original on 25 October 2005. Retrieved 8 January 2008.
  13. ↑ Halpern, E. Anette (1999). "Camel". In Mares; Michael A. (eds.). Deserts. University of Oklahoma Press. pp. 96–97. ISBN 9780806131467. Archived from the original on 2016-04-29.
  14. ↑ Roberts, Michael Bliss Vaughan (1986). Biology: A Functional Approach. Nelson Thornes. pp. 234–235, 241. ISBN 9780174480198.
  15. ↑ Breulmann, M., Böer, B., Wernery, U., Wernery, R., El Shaer, H., Alhadrami, G., .
  16. ↑ Inside Nature's Giants.
  17. ↑ "Arabian (Dromedary) Camel". National Geographic. National Geographic Society. 10 May 2011. Archived from the original on 19 November 2012. Retrieved 25 November 2012.
  18. ↑ Lewis, Paul (12 July 1981). "A Pilgrimage To A Mystic's Hermitage In Algeria". The New York Times. Archived from the original on 4 August 2009. Retrieved 7 March 2009.
  19. ↑ "Camels, llamas and alpacas". A manual for primary animal health care worker. FAO Animal Health Manual. FAO Agriculture and Consumer Protection. 1994. ISSN 1020-5187. Archived from the original on 2008-07-27.
  20. ↑ Lewis, Paul (12 July 1981). "A Pilgrimage To A Mystic's Hermitage In Algeria". The New York Times. Archived from the original on 4 August 2009. Retrieved 7 March 2009.
  21. ↑ Schmidt-Nielsen, K. (1964). Desert Animals: Physiological Problems of Heat and Water. New York: Oxford University Press. Cited in "Coat of fur on the camel". Temperature and Water Relations in Dromedary Camels (Camelus dromedarius). Davidson College. Archived from the original on February 25, 2003.
  22. ↑ Halpern, E. Anette (1999). "Camel". In Mares; Michael A. (eds.). Deserts. University of Oklahoma Press. pp. 96–97. ISBN 9780806131467. Archived from the original on 2016-04-29.
  23. ↑ Bronx Zoo. "Camel Adaptations". Wildlife Conservation Society. Archived from the original (Flash) on 26 June 2012. Retrieved 29 November 2012.
  24. ↑ Rundel, Philip Wilson; Gibson, Arthur C. (30 September 2005). "Adaptations of Mojave Desert Animals". Ecological Communities And Processes in a Mojave Desert Ecosystem: Rock Valley, Nevada. Cambridge University Press. p. 130. ISBN 9780521021418.
  25. ↑ Inside Nature's Giants.
  26. ↑ Burger, P. A.; Ciani, E.; Faye, B. (2019-09-18). "Old World camels in a modern world – a balancing act between conservation and genetic improvement". Animal Genetics. 50 (6): 598–612. doi:10.1111/age.12858. PMC 6899786. PMID 31532019.
  27. ↑ Chuluunbat, B.; Charruau, P.; Silbermayr, K.; Khorloojav, T.; Burger, P. A. (2014). "Genetic diversity and population structure of Mongolian domestic Bactrian camels (Camelus bactrianus)". Anim Genet. 45 (4): 550–558. doi:10.1111/age.12158. PMC 4171754. PMID 24749721.
  28. ↑ The Camel and the Wheel Richard W. Bulliet Columbia University Press. https://cup.columbia.edu/book/the-camel-and-the-wheel/9780231072359
  29. ↑ عایشه بعد از پیغمبر نوشته کورت فریشلر انتشارات امیرکبیر ۱۳۴۳ صفحات مختلف
  30. ↑ «FAOSTAT». www.fao.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۰۹.
  31. ↑ تاریخ اسلام (2) (PDF). وزارت آموزش و پرورش.

منابع

  • زاید، عاشور، عبدالله، الأبل چاپ: دانشگاه زندگانی المختار: جمهوری لیبی، چاپ اول، انتشار سال ۱۹۹۱ میلادی. (به عربی).
  • احسان مقدس. کلیاتی دربارهٔ شتر: سایت سازمان دامپزشکی کشور

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=شتر&oldid=34609157»