پاکسازی قومی ارمنی‌ها از قره‌باغ کوهستانی

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد

آذربایجان در ۱۹ تا ۲۰ سپتامبر ۲۰۲۳ حمله نظامی را به منطقه مورد مناقشه قره‌باغ کوهستانی آغاز کرد که با تسلیم جمهوری آرتساخ و انحلال نیروهای مسلح آن پایان یافت. قبل از این حمله، جمهوری آرتساخ که در سطح بین‌المللی به عنوان بخشی از آذربایجان شناخته می‌شد، اما توسط ارمنی‌های بومی اداره می‌شد، جمعیتی نزدیک به ۱۲۰۰۰۰ نفر داشت. در مواجهه با تهدید نسل‌کشی و پاکسازی قومی آذربایجان، تقریباً کل جمعیت قره‌باغ کوهستانی،[۱] تا پایان سپتامبر ۲۰۲۳ گریختند. این جابجایی گسترده مردم توسط کارشناسان بین‌المللی به عنوان جنایت جنگی یا جنایت علیه بشریت توصیف شده‌است.[۲] در حالی که دولت آذربایجان و مقامات آن به ساکنان دربارهٔ امنیت آنها اطمینان دادند و بر قصد آنها برای ادغام مجدد جمعیت ارمنی تأکید کردند،[۳] شک و تردید زیادی پیرامون این اطمینان‌ها وجود داشت، که ناشی از سابقه اثبات‌شده آذربایجان در زمینه اقتدارگرایی و سرکوب جمعیت ارمنی آن بود.[۴][۵]

زمینه[ویرایش]

مناقشه قره‌باغ کوهستانی یک مناقشه قومی و ارضی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر منطقه قره‌باغ کوهستانی است که در داخل آذربایجان واقع شده‌است اما عمدتاً ارمنی‌نشین است.[۶]

در دوران اتحاد جماهیر شوروی، ارمنیان ساکن در استان خودمختار قره‌باغ کوهستانی تبعیض قابل توجهی را تجربه کردند. مقامات جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی فرهنگ و هویت ارمنی را در قره‌باغ کوهستانی سرکوب کردند و فعالانه ارمنی‌ها را مهاجرت دادند و آذربایجانی‌ها را تشویق کردند تا در آنجا ساکن شوند. با وجود این اقدامات، ارمنی‌ها همچنان اکثریت منطقه باقی ماندند. در سال ۱۹۸۸، در دوره گلاسنوست، همه‌پرسی‌ای در قره‌باغ کوهستانی برگزار شد که پیشنهاد انتقال آن به جمهوری سوسیالیستی ارمنستان شوروی را مطرح کرد. این اقدام با یک سری قتل‌عام علیه ارمنی‌ها در سراسر آذربایجان مواجه شد و منجر به وقوع جنگ اول قره باغ کوهستانی شد.[۷][۸]

درگیری بعدی، جنگ دوم قره‌باغ کوهستانی در سال ۲۰۲۰، هزاران تلفات را به همراه داشت و با پیروزی قابل توجه آذربایجان پایان یافت. این جنگ به آذربایجان اجازه داد تا تمام مناطق اطراف قره‌باغ کوهستانی و یک سوم خود منطقه قره‌باغ کوهستانی را در کنترل بگیرد. از زمان جنگ ۲۰۲۰، نقض آتش‌بس در قره‌باغ کوهستانی و در مرز ارمنستان و آذربایجان ادامه داشته‌است که منجر به تلفات پراکنده، شده‌است.[۹]

در دسامبر ۲۰۲۲، آذربایجان کریدور لاچین را مسدود کرد، تنها جاده‌ای که قره‌باغ کوهستانی را به ارمنستان متصل می‌کرد و قرار بود تحت کنترل نیروهای حافظ صلح روسی باشد، که منجر به کمبودهای گسترده شد. در فوریه ۲۰۲۳ ، دادگاه بین‌المللی دادگستری به آذربایجان دستور داد که حرکت آزادانه به قره‌باغ کوهستانی را تضمین کند و حکم داد که محاصره خطری واقعی و قریب‌الوقوع برای «سلامت و زندگی» جمعیت ارمنی قره‌باغ کوهستانی ایجاد می‌کند.[۱۰][۱۱][۱۲] اما این حکم عملی نشد. تا اوایل سپتامبر ۲۰۲۳، محاصره باعث شده بود که ذخایر برای همه به پایان برسد. دارو یا سوخت کمی وجود داشت، در حالی که نان، یکی از مواد اصلی منطقه، به یک قرص برای هر خانواده در روز جیره‌بندی می‌شد.[۱۳] جمهوری باکو همچنین زیرساخت‌های غیرنظامی حیاتی در منطقه از جمله گاز، برق و دسترسی به اینترنت را خراب کرد.[۱۴][۱۵] جمهوری باکو یک ایست بازرسی مرزی در این کریدور نصب کرد و با تیراندازی مرزی در نزدیکی این ایست بازرسی در ژوئن ۲۰۲۳، با عدم اجازه حمل و نقل به منطقه، محاصره را تشدید کرد.[۱۶]

ناظران بین‌المللی، از جمله لوئیس مورنو اوکامپو، دادستان دادگاه کیفری بین‌المللی، ابراز نگرانی کردند که محاصره آذربایجان می‌تواند آغاز یک نسل‌کشی باشد. اوکامپو به‌طور خاص اظهار داشت که به نظر می‌رسد اقدامات باکو، که شامل خودداری از تدارکات ضروری مانند غذا و دارو می‌شود، تلاشی حساب‌شده برای تحمیل شرایط سخت زندگی بر جمعیت ارمنی قره‌باغ کوهستانی باشد که برای تخریب فیزیکی آن پیش‌بینی شده‌است.[۱۷] در اوت ۲۰۲۳، در نتیجه مستقیم محاصره، یکی از ساکنان قره‌باغ کوهستانی از گرسنگی جان باخت.[۱۸] رئیس‌جمهور ارمنستان باکو را محکوم کرد و تأکید کرد که این کشور با گرسنگی دادن ارمنی‌ها در قره‌باغ کوهستانی مرتکب نسل‌کشی شده‌است. به همین ترتیب، رونالد گریگور سانی اظهار داشت: «باکو مصمم است زندگی ارمنی‌ها را غیرممکن کند، آنها را گرسنگی بدهد و آنها را تحت فشار بگذارد تا منطقه را ترک کنند.»[۱۹]

باکو در ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۳ حمله‌ای را در قره‌باغ کوهستانی با هدف خلع سلاح ارتش جمهوری آرتساخ آغاز کرد.[۲۰] این حمله که ۲۴ ساعت به طول انجامید، منجر به صدها تلفات از هر دو طرف و کشته‌شدن پنج صلح‌بان روسی شد. پس از موافقت دولت جمهوری آرتساخ با تسلیم، مذاکراتی آغاز شد که منجر شد آذربایجان در نهایت راه آرتساخ به ارمنستان را بازگشایی کند. این حرکت برای ارمنیان راهی برای تخلیه منطقه فراهم کرد و تقریباً همه ارمنیان از ۲۴ سپتامبر به بعد شروع به ترک منطقه کردند.

گریختن[ویرایش]

قبل از حمله آذربایجان به قره‌باغ کوهستانی، نگرانی‌های فزاینده‌ای وجود داشت که آذربایجان، با سابقه‌ای طولانی از احساسات ضد ارمنی، ممکن است نسل‌کشی علیه ارمنی‌های منطقه را تکرار کند. Elchin Amirbeyov [az] نماینده رئیس‌جمهور آذربایجان تهدید کرد که در صورت تسلیم نشدن جمهوری آرتساخ «ممکن است نسل‌کشی رخ دهد».[۲۱][۲۲] با تکرار این نگرانی، سناتور باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنای ایالات متحده، خواستار اعمال تحریم‌ها علیه باکو برای جلوگیری از نسل‌کشی شد.[۲۳][۲۴]

در پی فروپاشی نیروهای دفاعی قره‌باغ کوهستانی، موسسه پیشگری از نسل‌کشی لمکین [ru] هشداری صادر کرد و توجه را به خطر جدی نسل‌کشی ارمنی‌ها در منطقه جلب کرد و سطوح شدید احساسات ضد ارمنی در ارتش آذربایجان را برجسته کرد. علاوه بر این، تهدیدها و پیام‌های توهین‌آمیز، علیه مردم ارمنی، با هدف قرار دادن غیرنظامیان، حتی نمونه‌هایی مانند قتل‌عام ارمنی‌هایی که ترجیح دهند که بمانند، در کانال‌های رسانه‌های اجتماعی آذربایجان بیداد می‌کرد.[۲۵] در یک اعلامیه همزمان، سازمان دیده‌بان نسل‌کشی نیز هشداری را به صدا درآورد و وضعیت را به عنوان مرحله ۹ از ۱۰ مرحله چارچوب نسل‌کشی خود طبقه‌بندی کرد.[۲۶]

جدول زمانی

در ۲۴ سپتامبر، با وجود محاصره مداوم، آذربایجان به غیرنظامیان ارمنی اجازه داد تا از گذرگاه لاچین برای سفر یک‌طرفه به ارمنستان استفاده کنند.[۲۷] در همان روز، با افزایش ترس از نسل‌کشی، پاکسازی قومی، و آزار و اذیت، گروه اولیه پناهندگان از طریق پست مرزی کورنیدزور وارد ارمنستان شدند.[۲۸][۲۹] تا پایان روز، همان‌طور که توسط دولت ارمنستان گزارش شده‌است، ۱۰۵۰ پناهنده خود را به مکانی امن در ارمنستان رسانده بودند.[۳۰] خبر این گذرگاه پخش شد و منجر به مهاجرت دسته‌جمعی شد.[۳۱][۳۲]

تا ۲۵ سپتامبر، طبق گفته دولت ارمنستان، ۶۵۰۰ پناهجو از قره‌باغ وارد شده بودند.[۳۳] پس از تحمل ماه‌ها کمبود عرضه سوخت در حالی که مردم در محاصره بودند، ورود یک محموله سوخت به ساکنان این فرصت را داد تا وسایل نقلیه خود را برای سفر به ارمنستان سوخت‌گیری کنند، و در ۲۵ سپتامبر، پمپ بنزین‌ها در استپاناکرت شروع به توزیع سوخت بدون هیچ هزینه‌ای برای کسانی کردند که به آنجا رفتند.[۳۴] با این حال، در میان خطوط گسترده در یک پمپ بنزین در برکادزور، یک مخزن سوخت زیرزمینی ۵۰ تنی منفجر شد که منجر به کشته شدن حداقل ۱۷۰ نفر و زخمی شدن صدها نفر دیگر شد.[۳۵] بیشتر قربانیان برای تهیه سوخت برای وسایل نقلیه خود در حالی که در مسیر ارمنستان بودند در صف ایستاده بودند.[۳۶] قربانیان با درجات مختلف سوختگی در مرکز پزشکی جمهوری آرتساخ، امکانات سازمان جامعه آرویک، امکانات پزشکی در ایوانیان و ایستگاه پزشکی نیروهای حافظ صلح روسی تحت مداوا قرار گرفتند.[۳۷] ۱۴۲ نفر از مجروحان بعداً به ارمنستان آورده شدند.[۳۸]

تا ۲۶ سپتامبر، دولت ارمنستان اعلام کرد که حداقل ۲۸۰۰۰ نفر از قره‌باغ کوهستانی گریخته‌اند که معادل یک چهارم جمعیت این منطقه است.[۳۹]

تا ۲۷ سپتامبر، مقامات ارمنستان گزارش دادند که بیش از ۵۰۰۰۰ پناهجو از قره‌باغ کوهستانی به ارمنستان رفته‌اند، از جمله ۱۷۰۰۰ کودک.[۴۰] در رویدادهای جداگانه در ۲۷ سپتامبر، روبن واردانیان، یک مقام بلندپایه سابق دولت آرتساخ و یک تاجر برجسته، درست زمانی که می‌خواست وارد ارمنستان شود، توسط نیروهای آذربایجان دستگیر شد،[۴۱] و گزارش‌های غیرنظامی از روستای واغوحاس گزارش کردند که سربازان باکویی وارد روستا شده و با شلیک اسلحه در هوا، اهالی را دعوت به فرار کردند.[۴۲][۴۳]

تا ۲۸ سپتامبر، تعداد مهاجران به ارمنستان از ۶۵۰۰۰ نفر فراتر رفت که بیش از نیمی از کل جمعیت قره‌باغ کوهستانی را تشکیل می‌داد.[۴۴] مسیر تخلیه از استپاناکرت به ارمنستان برای روزها مسدود بود و بسیاری مجبور به خوابیدن در ماشین‌های خود در شب‌ها شدند.[۴۵] چیزی که معمولاً یک رانندگی ۲ ساعته است که برای بسیاری از افراد تخلیه شونده به یک سفر آزارکننده ۳۰ ساعته تبدیل شده بود.[۴۵]

تا ۲۹ سپتامبر، تعداد پناهندگان به ۹۷۷۰۰ نفر رسید. پناهندگان گزارش دادند که روزها را در صف تخلیه سپری کرده‌اند و تنها چند صد متر در روز پیش می‌روند.[۴۶] آناهیت آوانسیان، وزیر بهداشت ارمنستان گفت که برخی از پناهجویان در حین حمل و نقل به دلیل خستگی ناشی از سوء تغذیه، کمبود دارو و زمان سفر که تا ۴۰ ساعت به طول انجامید، جان خود را از دست دادند.[۴۷]

تا ۳۰ سپتامبر، تعداد پناهندگان به ۱۰۰۴۰۰ نفر رسید. در ۲ اکتبر، آخرین اتوبوس حامل پناهندگان متشکل از افراد دارای بیماری‌های جدی یا مشکلات حرکتی وارد ارمنستان شد. دولت ارمنستان اعلام کرد که ۱۰۰۵۱۴ نفر از ۱۲۰۰۰۰ نفر جمعیت قره‌باغ کوهستانی تا ۲ اکتبر آواره شده‌اند، که تا ظهر ۳ اکتبر به ۱۰۰۶۱۷ نفر رسید.[۴۸] هیئت سازمان ملل که مأموریت بازدید از منطقه را برعهده داشت، از زبان گفتگوکنندگان شنید که در اول اکتبر تنها ۵۰ تا ۱۰۰۰ ارمنی در کل منطقه قره‌باغ باقی مانده بودند.[۴۹]

در ۱۹ اکتبر، کمیته بین‌المللی صلیب سرخ گزارش داد که «تعداد کمی از مردم، یا به انتخاب خود یا به دلیل اینکه نمی‌توانند به تنهایی از خانه خارج شوند، در خانه‌های خود باقی می‌مانند.» کمیته بین‌المللی صلیب سرخ غذا، مراقبت‌های پزشکی، خدمات ارتباطی و حمل و نقل را برای ساکنان باقی‌مانده فراهم کرده‌است.[۵۰][۵۱]

پشتیبانی ارمنستان

برای کمک به تخلیه، ۴۶ اتوبوس که معمولاً برای ترابری عمومی در ایروان تعیین شده بودند، ۱۵۶۰ نفر را در ۲۸ سپتامبر از استپاناکرت به گوریس منتقل کردند.[۵۲] ارمنستان همچنین ۲۳ آمبولانس را به همراه متخصصان و صلیب سرخ به آرتساخ فرستاد[۵۳] که با انتقال ۲۳ مجروح شدید از آرتساخ به ارمنستان بازگشت.[۵۴]

در ارمنستان، تئاتر شهر گوریس به پایگاهی برای صلیب سرخ برای اسکان پناهندگان تبدیل شد.[۵۵] بعدها یک مرکز ثانویه در وایک افتتاح شد.[۵۶]

اتهامات نسل‌کشی و پاکسازی قومی[ویرایش]

تحلیلگران سیاسی مختلف به همراه ساکنان قره باغ بر این باورند که هدف اصلی آذربایجان از حمله، پاکسازی قومی است.[۵۷][۵۸] لوئیس مورنو اوکامپو، دادستان دادگاه کیفری بین‌المللی، هشدار داد که شرایطی مشابه نسل‌کشی ارمنی‌ها در حال شکل‌گیری است و بیان کرد که محاصره آذربایجان ناقض ماده دوم ج از کنوانسیون نسل‌کشی ۱۹۴۸ است و «به عمد بر ایجاد شرایط زندگی گروهی برای تخریب فیزیکی آن به‌طور کلی یا جزئی اعمال می‌شود». ، و این تهاجم ماده دوم الف و ماده دوم ب را نقض می‌کند. او هشدار داد که کم‌تحرکی جامعه بین‌المللی می‌تواند آذربایجان را جسور کند و آنها را آگاه کند که عواقب قابل توجهی برای ارتکاب نسل‌کشی نداشته باشند. اوکامپو همچنین با انکار علی‌اف دربارهٔ تلاش برای پاکسازی قومی مقابله کرد و خاطرنشان کرد که علی‌اف اغلب ارمنستان را «آذربایجان غربی» می‌خواند و اعلام می‌کرد که «ارمنستان کنونی سرزمین ماست».[۵۹] اوکامپو در مصاحبه‌ای بعد از اینکه همه ارمنی‌ها از قره‌باغ کوهستانی رانده شده بودند، اعلام کرد که این یک نسل‌کشی است، در حالی که ایالات متحده و دیگر مراقبان بین‌المللی را به نادیده‌گرفتن عمدی خطر نسل‌کشی برای اجتناب از تعهد به جلوگیری از نسل‌کشی متهم کرد.".[۶۰]

کارشناسان حقوقی بین‌المللی، پریا پیلای و ملانی اوبراین، استاد مدعو در دانشگاه مینه‌سوتا و رئیس انجمن بین‌المللی دانشمندان نسل‌کشی، این آوارگی جمعی را جنایت جنگی یا جنایت علیه بشریت توسط آذربایجان توصیف کردند.[۶۱] این توصیف مبتنی بر محیط اجباری ایجاد شده‌است، ابتدا از طریق محاصره و متعاقباً حمله، که منجر به نسل‌کشی بالقوه هویت متمایز ارمنی‌های آرتساخ می‌شود.[۶۱] دیوید شفر، اولین سفیر ایالات متحده برای عدالت کیفری جهانی، نوشت که ارمنی‌های قره‌باغ کوهستانی پاکسازی قومی شدند و پس از نهایی شدن وضعیت خود در دادگاه کیفری بین‌المللی، ارمنستان می‌تواند برای تحقیقات دیوان کیفری بین‌المللی و سیاسی آذربایجان درخواست کند. و رهبران نظامی را می‌توان به صلاحیت دادگاه بین‌المللی کیفری کشاند.[۶۲] اتهامات پاکسازی قومی آذربایجان توسط نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان،[۶۳] پارلمان اروپا،[۶۴] وزارت امور خارجه قبرس،[۶۵] شورای روابط خارجی[۶۲] مطرح شدند.

مقامات باکو اتهامات مربوط به جنایات جنگی را رد کرده و در پاسخ از ارمنی‌ها خواستند در منطقه بمانند.[۶۶][۶۷] منابع گزارش دادند که آذربایجان نقشه‌ای را برای تغییر نام خیابانی در استپاناکرت، پایتخت قره‌باغ کوهستانی، به نام یکی از محرکان اصلی نسل‌کشی ارمنی‌ها، انور پاشا، منتشر کرده‌است.[۶۸][۶۹] آذربایجان طی یک پرونده در دیوان بین‌المللی دادگستری این موضوع را مورد مناقشه قرار داد و گفت: «هیچ خیابانی در خانکندی تغییر نام نداده‌است».[۷۰] در حالی که نماینده USAID گفت که آنها از «گزارش‌های نگران کننده خشونت علیه غیرنظامیان» آگاه هستند و از کسانی که از «خشونت، محرومیت و ترس از زندگی تحت حکومت آذربایجان» فرار کرده‌اند، شهادت جمع‌آوری می‌شود.[۷۱][۷۲] در ۵ اکتبر، پارلمان اروپا پیشنهاد مشترکی برای قطعنامه ارائه کرد که در آن بیان می‌کرد که فرار ارمنی‌ها از قره باغ «به منزله پاکسازی قومی» است و حمله نظامی آذربایجان «نقض فاحش حقوق بشر و قوانین بین‌المللی» است.[۷۳]

واکنش‌های بین‌المللی[ویرایش]

در پاسخ به بحران انسانی، تعدادی از کشورها متعهد شدند که به پناهندگان ارمنی کمک کنند، از جمله ایران که ۵۰ تن کمک به ساکنان اجباری آواره آرتساخ اهدا کرد،[۷۴] بریتانیا با ۱ میلیون پوند و اتحادیه اروپا با تعهد ۵ میلیون یورو.[۷۵][۷۶] سامانتا پاور، رئیس USAID، همراه با یوری کیم، دستیار موقت وزیر امور خارجه آمریکا در امور اروپا و اوراسیا، برای بازدید از مردم آسیب‌دیده وارد ارمنستان شد و ۱۱٫۵ میلیون دلار کمک بشردوستانه را متعهد شدند. پاور گفت که "بسیاری از کسانی که وارد شده بودند، به گفته پزشکان در صحنه، از "سوء تغذیه شدید" رنج می‌بردند.[۷۷] در ۲۸ سپتامبر، USAID یک تیم واکنش کمک در بلایای طبیعی را برای کمک به هماهنگی واکنش بشردوستانه ایالات متحده به منطقه فرستاد.[۷۸] قبرس اعلام کرد که آماده ارائه کمک‌های بشردوستانه به ارمنی‌های آواره شده‌است و در حال بررسی راه‌هایی برای میزبانی تعدادی از پناهندگان ارمنی در صورت لزوم است.[۷۹]

ارمنستان از دیوان بین‌المللی دادگستری درخواست کرد تا حکم فوریه ۲۰۲۳ خود را تأیید کند که به آذربایجان دستور می‌دهد عبور آزاد از کریدور لاچین را تضمین کند و «از همه اقدامات مستقیم یا غیرمستقیم به منظور هدف قرار دادن جابجایی ارمنی‌های قومی باقی‌مانده در منطقه خودداری کند».[۸۰]

منابع[ویرایش]

  1. ↑ "Guarantee Right to Return to Nagorno Karabakh | Human Rights Watch" (به انگلیسی). 2023-10-05. Archived from the original on 5 October 2023. Retrieved 2023-10-05.
  2. ↑ Deutsch, Anthony; van den Berg, Stephanie (29 September 2023). "Nagorno-Karabakh exodus amounts to a war crime, legal experts say". Reuters. Archived from the original on 30 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  3. ↑ "Azerbaijan says it does not want exodus from Nagorno-Karabakh, urges Armenians to stay". Reuters. 28 September 2023. Archived from the original on 28 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  4. ↑ Seferian, Nareg (27 September 2023). "Azerbaijan's use of force in Nagorno-Karabakh risks undermining key international norms, signaling to dictators that might makes right". The Conversation (به انگلیسی). Archived from the original on 28 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  5. ↑ "Nagorno-Karabakh: More than 40,000 refugees flee to Armenia". BBC News. 26 September 2023. Archived from the original on 27 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  6. ↑ Trevelyan, Mark (2023-09-20). "Explainer: Nagorno-Karabakh: tensions between Armenia and Azerbaijan explained". Reuters. Archived from the original on 23 September 2023. Retrieved 2023-09-22.
  7. ↑ Starovoytova, Galina (November 1997). "Sovereignty after Empire: Self-Determinationa Movements in the Former Soviet Union" (PDF). United States Institute of Peace. p. 24. Archived from the original (PDF) on 5 September 2015. Retrieved 5 September 2015.
  8. ↑ {{cite AV media}}: Empty citation (help)
  9. ↑ "Armenia and Azerbaijan: A blockade that never ended and a peace deal hanging by a thread". Global Voices. 2023-07-19. Archived from the original on 27 July 2023. Retrieved 2023-07-24.
  10. ↑ "World Court orders Azerbaijan to ensure free movement to Nagorno-Karabakh". Reuters (به انگلیسی). 22 February 2023. Archived from the original on 28 June 2023. Retrieved 30 September 2023.
  11. ↑ Moreno Ocampo, Luis (22 September 2023). "Call what is happening in Nagorno-Karabakh by its proper name". The Washington Post.
  12. ↑ "Application of the International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination (Armenia v. Azerbaijan)" (PDF). International Court of Justice. Archived from the original (PDF) on 21 September 2023. Retrieved 30 September 2023.
  13. ↑ "An Armenian enclave inside Azerbaijan is on the point of starvation". The Economist. Archived from the original on 29 September 2023. Retrieved 30 September 2023.
  14. ↑ "Ensuring free and safe access through the Lachin Corridor". Council of Europe – Parliamentary Assembly. 2023-06-20. p. Committee on Migration, Refugees and Displaced Persons. PDF. Archived from the original on 19 July 2023. Retrieved 19 September 2023. [the Parliamentary Assembly of the Council of Europe]...is extremely worried by events...which culminated on 12 December 2022 with the interruption of the free and safe passage through the Lachin corridor and the subsequent deliberate cutting of electricity and gas supplies to the region... [The Assembly]...urges Azerbaijan to restore electricity and gas supplies without delay or impediment.
  15. ↑ Marques, Pedro; Kaljurand, Marina; Santos, Isabel; Hajšel, Robert; Incir, Evin; Loiseau, Nathalie; Auštrevičius, Petras; Bilbao Barandica, Izaskun; Charanzová, Dita. "JOINT MOTION FOR A RESOLUTION on the humanitarian consequences of the blockade in Nagorno-Karabakh | RC-B9-0075/2023 | European Parliament". www.europarl.europa.eu. Archived from the original on 21 January 2023. Retrieved 2023-06-22. whereas this humanitarian crisis was further aggravated by Azerbaijan's disruption of the natural gas supply to Nagorno-Karabakh, which left houses, hospitals and schools without heating...[the European Parliament]...urges Azerbaijan to refrain from undermining the functioning of transport, energy and communication connections between Armenia and Nagorno-Karabakh in future.
  16. ↑ "Nagorno-Karabakh again faces shortages as Azerbaijan closes Lachin Corridor". OC Media (به انگلیسی). 2023-06-20. Archived from the original on 19 July 2023. Retrieved 2023-07-14.
  17. ↑ Moreno Ocampo, Luis. "REPORT ARMENIA – Luis Moreno Ocampo". luismorenoocampo.com. Archived from the original on 27 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  18. ↑ "Azerbaijan's blockade of Nagorno-Karabakh claims first starvation victim". Greek City Times. Archived from the original on 19 August 2023. Retrieved 29 September 2023.
  19. ↑ Magee, Caolán (6 September 2023). "'We are starving to death:' Residents of Nagorno-Karabakh fear for future under blockade". CNN (به انگلیسی). Archived from the original on 28 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  20. ↑ Sauer, Pjotr (19 September 2023). "Why is there dispute over control of Nagorno-Karabakh?". The Guardian. Archived from the original on 27 September 2023. Retrieved 28 September 2023.
  21. ↑ Nagorno-Karabakh not under blockade, Azerbaijani official insists | DW News (به انگلیسی), retrieved 2023-10-10
  22. ↑ Kumar, Anugrah (20 September 2023). "Ethnic Armenians in Nagorno-Karabakh agree to disarm after Azerbaijan offensive". The Christian Post. Archived from the original on 29 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  23. ↑ "US senator urges sanctions on Azerbaijan to prevent 'genocide'". France 24 (به انگلیسی). 12 September 2023.
  24. ↑ McFarlane, Lydia (15 September 2023). "Key Democrat chafes at US response to Armenia-Azerbaijan crisis". The Hill. Retrieved 13 October 2023.
  25. ↑ "SOS Alert – Artsakh". Lemkin Institute (به انگلیسی). Archived from the original on 29 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  26. ↑ "Genocide Alert:Artsakh surrenders to Azerbaijan". Genocide Watch (به انگلیسی). 21 September 2023. Archived from the original on 23 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  27. ↑ Roth, Andrew (24 September 2023). "First evacuees from Nagorno-Karabakh cross into Armenia". The Guardian. Archived from the original on 24 September 2023. Retrieved 24 September 2023.
  28. ↑ Light, Felix (23 September 2023). "Karabakh Armenians say ceasefire being implemented, aid is arriving". Reuters. Archived from the original on 23 September 2023. Retrieved 23 September 2023.
  29. ↑ "First group of refugees from Nagorno-Karabakh arrives in Armenia". France 24. 24 September 2023. Archived from the original on 24 September 2023. Retrieved 24 September 2023.
  30. ↑ "Hundreds of ethnic Armenians flee Nagorno-Karabakh to Armenia". Aljazeera. 24 September 2023. Archived from the original on 24 September 2023. Retrieved 25 September 2023.
  31. ↑ "Armenia reports the arrival of 42,500 refugees from Nagorno-Karabakh". Euronews. 27 September 2023. Archived from the original on 27 September 2023. Retrieved 27 September 2023.
  32. ↑ "65,036 forcibly displaced persons enter Armenia from Nagorno-Karabakh". armenpress.am. Archived from the original on 28 September 2023. Retrieved 28 September 2023.
  33. ↑ "Thousands of Armenians flee Nagorno-Karabakh as the Turkish president visits Azerbaijan". AP News. 25 September 2023. Archived from the original on 25 September 2023. Retrieved 25 September 2023.
  34. ↑ "Everyone wanting to relocate from Karabakh to Armenia to be able to do so". News.am. 25 September 2023. Archived from the original on 28 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  35. ↑ "Death toll in Nagorno-Karabakh fuel depot blast jumps to 170". BBC News. 29 September 2023. Archived from the original on 30 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  36. ↑ "Nagorno-Karabakh: more than 200 people injured after blast at fuel depot". The Guardian. 25 September 2023. Archived from the original on 26 September 2023. Retrieved 26 September 2023.
  37. ↑ ռ/կ, Ազատություն (26 September 2023). "Արցախում վառելիքի պահեստում պայթյունի հետևանքով հիվանդանոցներ են ընդունվել 290 տուժածներ․ ԼՂ". «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» Ռադիոկայան. Archived from the original on 26 September 2023. Retrieved 26 September 2023.
  38. ↑ Demourian, Avet (30 September 2023). "More than 80% of Nagorno-Karabakh's population flees as future uncertain for those who remain". Associated Press News. Archived from the original on 30 September 2023. Retrieved 30 September 2023.
  39. ↑ "Armenia Says 28,000 Arrive From Nagorno-Karabakh, Reports 125 Deaths In Explosion". Radio Free Europe/Radio Liberty. 26 September 2023. Archived from the original on 26 September 2023. Retrieved 26 September 2023.
  40. ↑ "Nagorno-Karabakh: 50,000 people flee to Armenia along 100 miles of winding road after Azerbaijan military offensive". Sky News. Archived from the original on 27 September 2023. Retrieved 27 September 2023.
  41. ↑ Edwards, Christian (27 September 2023). "Nearly half of Nagorno-Karabakh's population has fled. What happens next?". CNN. Archived from the original on 28 September 2023. Retrieved 28 September 2023.
  42. ↑ Hauer, Neil (September 29, 2023). "Tragedy in real time: The Armenian exodus from Nagorno-Karabakh". Canada: CTV News. Archived from the original on 30 September 2023. Retrieved September 29, 2023.
  43. ↑ Grigoryan, Rima; Makiyan, Hayk (September 27, 2023). "Stranded in Goris: Karabakh Family Sleeps in Van". Armenia: Hetq. Archived from the original on 29 September 2023. Retrieved September 29, 2023.
  44. ↑ "Nagorno-Karabakh: 50,000 people flee to Armenia along 100 miles of winding road after Azerbaijan military offensive". Sky News. Archived from the original on 27 September 2023. Retrieved 27 September 2023.
  45. ↑ ۴۵٫۰ ۴۵٫۱ "Nagorno-Karabakh: Nearly half of ethnic Armenians flee – DW – 09/27/2023". dw.com. Archived from the original on 28 September 2023. Retrieved 28 September 2023.
  46. ↑ Fin DePencier, Katia Galati (29 September 2023). "Armenia scrambles to accommodate uprooted Karabakhis". eurasianet.org. Eurasianet. Archived from the original on 30 September 2023. Retrieved 30 September 2023.
  47. ↑ Demourian, Avet (30 September 2023). "More than 80% of Nagorno-Karabakh's population flees as future uncertain for those who remain". Associated Press News. Archived from the original on 30 September 2023. Retrieved 30 September 2023.
  48. ↑ "100,617 forcibly displaced persons have crossed into Armenia from Nagorno-Karabakh". Armenpress. Archived from the original on 4 October 2023. Retrieved 3 October 2023.
  49. ↑ "UN team completes mission to Karabakh". azerbaijan.un.org. October 2, 2023. Archived from the original on 2 October 2023. Retrieved 2 October 2023.
  50. ↑ "Karabakh - On the ground with the ICRC one month on". International Committee of the Red Cross (به انگلیسی). 19 October 2023. Retrieved 4 November 2023.
  51. ↑ "Շարունակում ենք Արցախում փնտրել մարդկանց. քիչ թվով մարդիկ շարունակում են մնալ իրենց տներում․ ԿԽՄԿ (ֆոտո)". news.am (به ارمنی). 2023-10-21. Retrieved 2023-10-26.
  52. ↑ "Yerevan buses transport 1560 people from Stepanakert to Goris, leave for Stepanakert again". News.am. 29 September 2023. Archived from the original on 30 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  53. ↑ "Convoy of ambulances heads from Armenia to Karabakh capital Stepanakert". NEWS.am. 30 September 2023. Archived from the original on 28 September 2023. Retrieved 1 October 2023.
  54. ↑ Հովսեփյան, Տիգրան (24 September 2023). "Արցախցիների մի խումբ արդեն Կոռնիձորում է". Radio Free Europe/Radio Liberty. Archived from the original on 24 September 2023. Retrieved 24 September 2023. {{cite news}}: Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (help)
  55. ↑ "Nagorno-Karabakh: Thousands flee as Armenia says ethnic cleansing under way". BBC. 25 September 2023. Archived from the original on 25 September 2023. Retrieved 26 September 2023.
  56. ↑ "Nagorno-Karabakh: Armenians rush to help 'brothers and sisters'". BBC. 27 September 2023. Archived from the original on 27 September 2023. Retrieved 28 September 2023.
  57. ↑ "Azerbaijan launches attack in Nagorno-Karabakh, announces 'evacuation' of Armenian population". POLITICO. 2023-09-19. Archived from the original on 19 September 2023. Retrieved 2023-09-19.
  58. ↑ "Live updates | Stepanakert under fire as Azerbaijan launches assault on Nagorno-Karabakh". OC Media. 2023-09-19. Archived from the original on 19 September 2023. Retrieved 2023-09-19. Political analyst and peace activist Bahruz Samadov said the goal was the ethnic cleansing of the region's Armenian population...
  59. ↑ Moreno Ocampo, Luis (22 September 2023). "Call what is happening in Nagorno-Karabakh by its proper name". The Washington Post.
  60. ↑ "Exclusive: Nagorno-Karabakh exodus was genocide, says former ICC chief prosecutor Luis Moreno Ocampo". Armenpress. 9 November 2023. Archived from the original on 9 November 2023. Retrieved 9 November 2023.
  61. ↑ ۶۱٫۰ ۶۱٫۱ Deutsch, Anthony; van den Berg, Stephanie (29 September 2023). "Nagorno-Karabakh exodus amounts to a war crime, legal experts say". Reuters. Archived from the original on 30 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  62. ↑ ۶۲٫۰ ۶۲٫۱ Scheffer, David (4 October 2023). "Ethnic Cleansing Is Happening in Nagorno-Karabakh. How Can the World Respond?". Council on Foreign Relations. Archived from the original on 5 October 2023. Retrieved 5 October 2023.
  63. ↑ "Nagorno-Karabakh: Thousands flee as Armenia says ethnic cleansing under way". BBC. Archived from the original on 25 September 2023. Retrieved 28 September 2023.
  64. ↑ Agence France-Presse (October 5, 2023). "EU Parliament Decries 'Ethnic Cleansing' In Nagorno-Karabakh". United States: Barron's. Archived from the original on 7 October 2023. Retrieved October 5, 2023.
  65. ↑ Ghazanchyan, Siranush (30 September 2023). "Cyprus condemns Azerbaijan's policy of ethnic cleansing". Public Radio of Armenia. Archived from the original on 30 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  66. ↑ "Azerbaijan says it does not want exodus from Nagorno-Karabakh, urges Armenians to stay". Reuters. 28 September 2023. Archived from the original on 28 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  67. ↑ "Nagorno-Karabakh: Azerbaijan rejects accusations of ethnic cleansing". DW News. 27 September 2023. Archived from the original on 30 September 2023. Retrieved 30 September 2023.
  68. ↑ Vincent, Faustine (4 October 2023). "Azerbaijan reissues Nagorno-Karabakh map with street named after Turkish leader of 1915 Armenian genocide". Le Monde.fr (به انگلیسی). Archived from the original on 4 October 2023. Retrieved 5 October 2023.
  69. ↑ Zaman, Amberin (3 October 2023). "Azerbaijan eyes Iran, Armenia borderlands after 'voluntary' exodus from Nagorno-Karabakh – Al-Monitor: Independent, trusted coverage of the Middle East". www.al-monitor.com (به انگلیسی). Archived from the original on 5 October 2023. Retrieved 5 October 2023.
  70. ↑ "Public sitting held on Thursday 12 October 2023, at 4 p.m. , at the Peace Palace, President Donoghue presiding, in the case concerning Application of the International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination (Armenia v. Azerbaijan)" (PDF). ICJ. 12 October 2023. Retrieved 13 October 2023. ...this morning, Armenia showed images of a map that allegedly includes “new Azerbaijani” names on “renamed” streets in Khankandi. Let me be clear on that. No streets in Khankandi have been renamed. The social media post on which Armenia relies was originally posted in August 2021...
  71. ↑ "Press briefing by the United Nations Information Service". United Nations Office at Geneva. 29 September 2023. Archived from the original on 2 October 2023. Retrieved 1 October 2023.
  72. ↑ "Biden envoy troubled by reports of 'violence against civilians' in Nagorno-Karabakh". POLITICO (به انگلیسی). 26 September 2023. Archived from the original on 1 October 2023. Retrieved 1 October 2023.
  73. ↑ "JOINT MOTION FOR A RESOLUTION on the situation in Nagorno-Karabakh after Azerbaijan's attack and the continuing threats against Armenia". europarl.europa.eu. European Parliament (EU). October 4, 2023. Archived from the original on 5 October 2023. Retrieved October 5, 2023.
  74. ↑ "Iranian Red Crescent to send 50 tons of aid to forcibly displaced Artsakh residents". news.am (به انگلیسی). 2023-10-07. Archived from the original on 5 October 2023. Retrieved 2023-10-07.
  75. ↑ "UK to provide £1 million to support forcibly displaced persons from NK". Archived from the original on 1 October 2023. Retrieved 1 October 2023.
  76. ↑ "EU provides €5 million in humanitarian aid to the people of Nagorno Karabakh". Public Radio of Armenia (به انگلیسی). Archived from the original on 28 September 2023. Retrieved 2023-09-28.
  77. ↑ Brown, Christian; Edwards, Benjamin (2023-09-26). "'Severe malnutrition' is growing concern as thousands flee Nagorno-Karabakh, senior US official warns". CNN (به انگلیسی). Archived from the original on 27 September 2023. Retrieved 2023-09-28.
  78. ↑ Psaledakis, Daphne (2023-09-28). "US to announce disaster response team for South Caucasus amid Karabakh crisis". Reuters (به انگلیسی). Archived from the original on 29 September 2023. Retrieved 2023-09-29.
  79. ↑ Ghazanchyan, Siranush (30 September 2023). "Cyprus condemns Azerbaijan's policy of ethnic cleansing". Public Radio of Armenia. Archived from the original on 30 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
  80. ↑ "UN to send mission to Nagorno-Karabakh for first time in nearly 30 years". www.aljazeera.com (به انگلیسی). Archived from the original on 29 September 2023. Retrieved 29 September 2023.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=پاکسازی_قومی_ارمنی‌ها_از_قره‌باغ_کوهستانی&oldid=39430517»