لیراوی

لیراوی یکی از ایلات سرشناس لر بزرگ است که به زبان لری جنوبی سخن می گویند و به دو بخش لیراوی دشت و لیراوی کوه تقسیم می شود.

مردم لیراوی جز ساکنان اصلی سه استان بوشهر، خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد می باشند. محدوده سکونت لیراوی ها از سواحل خلیج فارس از گناوه تا رشته کوه های زاگرس در خوزستان و کهگیلویه است.

محل سکونت بعضی از مردمان لیراوی در کنگان می باشد که به دلایل خاصی از جمله شغل ، تحصیل و … از شهرستان های اطراف به کنگان مهاجرت کردند و الان در این شهر ساکن اند .

مؤلف فارسنامه ناصری، ایل جاکی را سر منشأ ایل مستقل لیراوی دانسته‌ است. در حالی که حمدالله مستوفی لیراوی و جاکی را دو ایل جداگانه دانسته‌ است.

تقسیمات

لیراوی به دو دسته لیراوی کوه و لیراوی دشت تقسیم گردد. لیراوی همچنین نام بلوکی در کنار خلیج فارس است که ۱۳۷۴ به چهار دهستان لیراوی شمالی ، لیراوی میانی ، لیراوی جنوبی و حومه در استان بوشهر تقسیم شده‌ است. برای کسب اطلاع از تاریخ این ناحیه از ایران زمین و مناطق تاریخی و تحولات آن می‌توانید به کتاب " هفت شهر لیراوی و بندر دیلم " نوشته علیرضا خلیفه زاده مراجعه نمایید.

●لیراوی کوه: شامل ایلات و طوایف زیر می باشد.

۱ بهمئی

۲ طیبی

۳ شیرالی

۴ یوسفی

۵ خدری

● لیراوی دشت: شامل طوایف زیر می باشد.

۱ فلاحتی

۲ گله گیر

۳ علیزاده

۴ طاهری

۵ خضری

۶ باباحسنی

۷ خواجه گیری

۸ اکبرغالبی

۹ چاه تلخی

۱۰ کاوی

۱۱ احمدحسنی

۱۲ ابوالفتحی

۱۳ بویراتی

۱۴ گرّه ای

۱۵ کنارکوهی

۱۶ مظفری

۱۷ درویشی

۱۸ باغبان

پیشینه

به گفته شهاب الدین العمری طوایفی از لرها در سوریه و مصر زندگی می‌کردند اما صلاح الدین ایوبی از چالاکی و زبردستی آن‌ها در بالا رفتن از صخره‌ های سرسخت به وحشت افتاد و دستور قتل‌عام آن‌ها را صادر کرد. این روایت شاید علل برگشت این طوایف لر را به لرستان تا حدی روشن کند. اسکندر امان الهی نیز ضمن تأیید نظر مینورسکی دلایل دیگری را نیز برای اشتباه بودن گفته حمدالله مستوفی ذکر کرد و از لیراوی به عنوان اولین ایلات لر یاد کرده‌ است. به گفته او زمان مهاجرتی که حمدالله مستوفی ذکر کرده با تاریخی که شهاب الدین العمری برای قتل‌عام لرها در سوریه و مصر آورده یکی است و طوایف مهاجر از سوریه همان لرهایی هستند که صلاح الدین ایوبی آنان را وادار به برگشت به لر بزرگ کرد.

تاریخ

لیراوی در قرن هشتم هجری از ایلات لر بزرگ و دارای دو بخش لیراوی کوه و دشت بود. نخستین شخصیت تاریخی آن شیخ محمود لیراوی در اواخر سال ۷۹۲ توسط شاه منصور آل مظفر حکومت قلعه گل و گلاب - زیدان و بندر مهروبان را به دست گرفت. (مثلثی که حدود جغرافیایی دشت لیراوی را تعیین می‌کند)

لیراوی‌ ها در طول ۷۰۰–۸۰۰ سال اخیر نقش برجسته ای در تاریخ ایران زمین داشته‌اند.مانند امیر جلال الدین مسعود شاه لیراوی [۸۶۷تا ۸۹۶] که فرماندهی قراقوینلوها و امارت دیوان اغوزی آق قویونلوها را برعهده داشت و در شمار «امرای کبار» فارس بود.

ده ها سال هست که از روز ۲۰ دی ماه هر سال به عنوان روز لیراوی یاد می شود که در این روز مردمان لیراوی اعم از دشت و کوه در کنار هم گرد می‌آیند و این روز را گرامی می‌دارند.

پراکندگی

استان بوشهر: دهستان‌های لیراوی در دیلم (دهستان لیراوی جنوبی - دهستان لیراوی میانی - دهستان لیراوی شمالی - دهستان حومه) ، گناوه ، دهستان انگالی در بوشهر ، دشتستان و تنگستان

استان فارس: بخش جره و بالاده ، روستای سیف آباد در شهرستان کازرون ، روستای گوریگاه و روستای بورکی در بخش خشت

استان چهار محال و بختیاری: روستای لیراوی (لیرابی) در شهرستان اردل ، منطقه حفاظت شده لیراوی (لیرابی) در بخش پشت کوه خانمیرزا

استان خوزستان: صیدون ، باغملک ، هفتکل ، بهبهان ، امیدیه ، آغاجاری ، رامشیر ، اهواز ، رامهرمز و شوشتر

استان کهگیلویه و بویر احمد: لنده ، بهمئی ، کهگیلویه و سایر نقاط استان

جستارهای وابسته

• لرهای جنوبی
• لرهای بختیاری

منابع

• تاریخ گزیده حمدالله مستوفی
• اتابکان لرستان در لغت‌نامه دهخدا
• اتابکان لر بزرگ در لغت‌نامه دهخدا
• اتابکان لر کوچک در لغت‌نامه دهخدا
• لیراوی از لغت‌نامه دهخدا

✓•∆•در مناطق زیدان (زیدون) در شهرستان سردشت زیدون و روستا ی داربهاره•∆•✓