دفتر رئیس‌جمهور ایران
دفتر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران یکی از زیرمجموعه‌های نهاد ریاست‌جمهوری است که وظیفه هماهنگی برنامه‌های رئیس‌جمهور را بر عهده دارد. جایگاه ریاست این دفتر همواره مهم و بحث‌انگیز است.[۱] از آن زمان که حاکمیت ایران به نظام جمهوری اسلامی تغییر یافت، رؤسای جمهوری نزدیک‌ترین افراد به خود را به عنوان رئیس دفترشان انتخاب کرده‌اند. گواه این موضوع، انتساب رؤسای دفتر بیشتر از میان اعضاء خانواده یا دوستان و یاران بسیار نزدیک است.[۲]
ابوالحسن بنی‌صدر در دفتر ریاست‌جمهوری خود طیفی از تحصیل‌کردگانی را گردهم آورد که اغلب وابسته به گروه‌های مخالف انقلاب بودند. این دفتر تحت نظارت رضا تقوی از دیپلمات‌های وزارت خارجه حکومت پهلوی افرادی را که به جبهه ملی، سازمان مجاهدین خلق، حزب رنجبران و دیگر گروه‌ها و سازمان‌های مخالف انقلاب وابسته بودند، گردهم آورد.[۳] سید علی خامنه‌ای ریاست جمهوری خود را در حالی آغاز کرد که نهاد ریاست جمهوری از ساختار مناسبی برخوردار نبود. او در ابتدا بخشی از تلاش‌های خود را معطوف ساختارسازی برای دفتر رئیس جمهور و نهاد ریاست جمهوری کرد.[۴] پیش از تغییر قانون اساسی و حذف سمت نخست‌وزیری در سال ۱۳۶۸، ریاست کابینه برعهده نخست‌وزیر بود و رئیس‌جمهور، در عمل، از نقش و اختیارات اجرائی شایان توجهی برخوردار نبود. به تبع آن، سمت «رئیس دفتر رئیس‌جمهور» نیز تا پیش از آن، اهمیتی را که پس از سال ۱۳۶۸ و تفویض اختیارات نخست‌وزیر به رئیس‌جمهوری یافت، نداشت.[۱]
رئیس دفتر[ویرایش]
رئیس دفتر رئیس‌جمهور به دو دلیل سمتی تعیین‌کننده است. اول این که او هماهنگ‌کننده و زمان‌دهنده برای برنامه‌های رئیس‌جمهور است و دلیل دوم هم این که او انتخاب می‌کند یا اولویت می‌دهد که کدام گزارش‌ها زودتر به دست رئیس دولت برسد یا رئیس دولت در کدام مجالس حضور یابد.[۱]
اهمیت کرسی ریاست دفتر رئیس‌جمهور سبب شده‌است، همواره و در قریب به اتفاق دولت‌های گذشته، چهره‌هایی نزدیک به رئیس‌جمهور وقت به این کرسی دست یابند و جالب‌تر اینکه در برخی موارد رؤسای‌جمهور در دولت‌های دوم‌شان، افرادی را به ریاست دفتر گمارده‌اند که نسب خویشاندی نیز مزید بر همگرایی سیاسی‌شان شده‌است، چنان‌که در دولت دوم هاشمی ابتدا حسین مرعشی که عموزاده عفت مرعشی (همسر اکبر هاشمی رفسنجانی) است، عهده‌دار این سمت شد و دو سال بعد که به عنوان نماینده راهی مجلس شورای اسلامی شد، محسن هاشمی رفسنجانی پسر ارشد هاشمی رفسنجانی به جای مرعشی نشست. در دولت دوم خاتمی هم سید علی خاتمی برادر رئیس‌جمهوری به جای محمدعلی ابطحی سکان‌دار امور دفتر رئیس‌جمهور شد. در دولت دوم احمدی‌نژاد هم اسفندیار رحیم مشایی نزدیک‌ترین یارش که پدر عروس احمدی‌نژاد هم هست، بر کرسی ریاست دفتر رئیس‌جمهور تکیه زد و سه سال گرداننده امور مربوط به رئیس دولت دهم شد.[۱]
شاید تا پیش از حضور محمود احمدی‌نژاد در پاستور، جایگاه ریاست دفتر رئیس‌جمهور از آن جهت حائز اهمیت بود که هر رئیس‌جمهوری تنها افراد امین و نزدیک به خود را در دفتر خود منصوب و امور اجرایی دفترش را به او واگذار می‌کرد. اما هنگامی که مشایی بر صندلی ریاست نشست مرزها جابه‌جا شد و اعتبار ریاست دفتر رئیس‌جمهوری نیز به موجب آن تغییر یافت. افزایش اعتبار سمت ریاست دفتر رئیس دولت از حیث اقدامات مؤثر یا فعالیت‌های چشمگیر مشایی نبود بلکه از منظر اعمال نفوذ در تصمیم‌گیری‌های رئیس‌جمهور و تأثیرگذاری بر رئیس دولت، ریاست دفتر رئیس‌جمهور وجهه دیگری یافت و رؤسای دفتر قدرتی نانوشته به شکلی بیش از پیش یافتند؛ قدرتی که خود به خود ایجاد نشده بود و از رئیس دولت وقت به رئیس دفترش نشت می‌یافت. در دولت نخست روحانی نیز محمد نهاوندیان به عنوان رئیس دفتر رئیس‌جمهور بر اساس آن قدرت باد آورده به اعمال نفوذ بر حسن روحانی پرداخت.[۲]
در دولت یازدهم که محمد نهاوندیان بر مسند ریاست دفتر قرار گرفته بود، گفته می‌شد به دلیل سابقه فعالیت‌های اقتصادی‌اش، در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های مربوط به این حوزه مداخله کرده و چندین بار هم میان او و علی طیب‌نیا وزیر اقتصاد بحث‌هایی ایجاد شده بود. در دولت دوازدهم جایگاه ریاست دفتر رئیس‌جمهور به محمود واعظی رسید. در طول ۴ سال فعالیت او در جایگاه وزیر ارتباطات دولت نخست روحانی، اظهارنظرها و حواشی‌ای که پیرامون فعالیت‌هایش وجود داشت از افزایش رو به رشد او در دولت روحانی و نزدیکی روزافزون وی به شخص رئیس جمهور گواهی می‌داد.[۲]
فهرست رئیسان[ویرایش]
| رئیس دفتر رئیس‌جمهور | |
|---|---|
| نهاد ریاست‌جمهوری | |
| اقامت‌گاه | پاستور |
| نامزدکننده | رئیس‌جمهور ایران |
| بنیادگذاری | ۱۳ بهمن ۱۳۵۸[۵] |
| نخستین دارنده | رضا تقوی |
| وبگاه | وبگاه رسمی |
فهرست رؤسای دفتر ریاست‌جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:[۱][۲][۶][۷][۸][۹]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ آئینی، فرزانه. «دست راست رئیس‌جمهوری». روزنامه شرق (تهران) سال پانزدهم، ش. ۲۹۱۸ (۲ مرداد ۱۳۹۶): ص ۶. بازبینی‌شده در ۹ شهریور ۱۳۹۶.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ «مرد پرنفوذ». آفتاب یزد (تهران) سال نوزدهم، ش. ۴۹۷۵ (۲ شهریور ۱۳۹۶): ص ۶. بازبینی‌شده در ۹ شهریور ۱۳۹۶.
- ↑ «روزی که بنی‌صدر از فرماندهی کل قوا عزل شد+ تصاویر». پایگاه تحلیلی خبری شفاف، ۲۰ خرداد ۱۳۹۳. بازبینی‌شده در ۹ شهریور ۱۳۹۶.
- ↑ ولایتی، علی‌اکبر. «خامنه‌ای، آیت‌الله سیدعلی». سید محمدکاظم موسوی بجنوردی. در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج. ۲۱. ویرایش اول. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، اسفند ۱۳۹۲. صص ۶۷۳–۷۰۷. شابک ۱-۱۹-۶۳۲۶-۶۰۰-۹۷۸. بازبینی‌شده در ۲۰ بهمن ۱۳۹۵.
- ↑ «لایحه قانونی تأسیس دفتر رئیس جمهوری اسلامی ایران». مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، ۱۵ بهمن ۱۳۵۸. بازبینی‌شده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۷.
- ↑ «نخستین تصمیمات شورای موقت ریاست جمهوری اعلام شد». روزنامه کیهان (تهران: مؤسسه کیهان)، ۳ تیر ۱۳۶۰، ص ۱. بازبینی‌شده در ۶ فروردین ۱۳۹۷.
- ↑ «مراسم معارفه سید محمدعلی ابطحی رئیس دفتر رئیس‌جمهوری و تودیع مهندس محسن هاشمی برگزار شد». روزنامه همشهری (تهران: مؤسسه همشهری) سال پنجم، ش. ۱۳۳۱ (۲۶ مرداد ۱۳۷۶). بازبینی‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۷.
- ↑ «رئیس دفتر رئیس‌جمهور منصوب شد». ایسنا، ۱۱ شهریور ۱۳۸۰. بازبینی‌شده در ۱۵ فروردین ۱۳۹۷.
- ↑ «رفیعی رئیس دفتر رئیس جمهور شد». روزنامه اطلاعات (تهران: مؤسسه اطلاعات)، ۲۱ مرداد ۱۳۶۰، ص ۲. بازبینی‌شده در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۷.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
* سرپرست ۱ وزارت اطلاعات در سال ۱۳۶۳ بنیانگذاری شد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
