جمعیت‌شناسی شیراز
اقوام پارسی که شاخه ای از اقوام آریایی ها بودند از حدود سه هزار سال پیش سرزمین فارس را به عنوان محل سکونت خود برگزیدند. امروزه ساکنین اصلی این استان از مردم پارسی تبار هستند که اکثریت به زبان فارسی تکلم میکنند و در کنار این ساکنین و عده قابل توجهی هم به زبان لری و سپس ترکی و عربی تکلم میکنند.
زبان بیشتر مردم فارس، فارسی است و به گویشهای مختلف محلی صحبت می کنند. پاره ای از قومیت های ساکن در فارس نیز به زبان های غیر فارسی صحبت می کنند. زبان ایل قشقایی، ایل بهار لو، ایل اینالو و طایفه هایی مانند خلج، قرایی، شاهسون و افشار ترکی است و ایل عرب فارس به زبان عربی صحبت می کند. اما گویش‌هایی مانند لارستانی، قشقایی، سیوندی، دوانی، لری و اردکانی نیز در این استان رواج دارد. که گویش اردکانی در ایران منحصر به فرد بوده واین گویش باز مانده از پارسی پهلوی است. گویش مردم سیوند فارس به دلیل آمیخته نشدن با عربی و تعلق به زبانهای ایرانی شاخه شمال غربی درخور اهمیت است .اما گویش لارستانی با زبانهای فارسی، و تاتی هم خانواده‌است. البته عشایر قشقایی به زبان ترکی قشقایی که هم خانواده زبان آذربایجانی است سخن می‌گویند. همچنین گویش لری در شهرستان ممسنی رواج دارد.
شیراز مرکز استان فارس و بزرگترین شهر جنوب ایران است. براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت شیراز در این سال بالغ بر ۱٬۵۶۵٬۵۷۲ تن بوده‌است.[۱] میزان رشد جمعیت در شیراز سالانه ۱/۴۴ درصد است. بیشینه مردم شیراز فارسی‌زبان هستند و به لهجه شیرازی سخن می‌گویند.
جمعیت[ویرایش]
| جمعیت تاریخی | ||
|---|---|---|
| سال | جمعیت | ±% |
| ۱۳۳۵ | ۱۷۰٬۶۵۹ | — |
| ۱۳۴۵ | ۲۶۹٬۸۶۵ | ۵۸٫۱٪+ |
| ۱۳۵۵ | ۴۲۵٬۸۱۳ | ۵۷٫۸٪+ |
| ۱۳۶۵ | ۸۴۸٬۲۸۹ | ۹۹٫۲٪+ |
| ۱۳۷۰ | ۹۶۵٬۱۱۷ | ۱۳٫۸٪+ |
| ۱۳۷۵ | ۱٬۰۵۳٬۰۲۵ | ۹٫۱٪+ |
| ۱۳۸۵ | ۱٬۲۲۷٬۳۳۱ | ۱۶٫۶٪+ |
| ۱۳۹۰ | ۱٬۴۶۰٬۶۶۵ | ۱۹٪+ |
| ۱۳۹۵ | ۱٬۵۶۵٬۵۷۲ | ۷٫۲٪+ |
در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام گرفت، شهر شیراز با ۱۷۰٬۶۵۹ تن جمعیت ششمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی این شهر با پیشی‌گرفتن بر آبادان به پنجمین شهر پرجمعیت ایران تبدیل شد؛ و تا سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی همین جایگاه را در اختیار داشت. در آخرین سرشماری انجام‌گرفته در سال ۱۳۸۵ خورشیدی، کرج با رشد سریع خود بر شیراز پیشی گرفت.[۲]
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت شهرستان شیراز در این سال بالغ بر ۱٬۸۶۹٬۰۰۱ تن بوده‌است که از این تعداد ۹۴۲٬۴۴۴ تن مرد و ۹۲۶٬۵۵۷ تن زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۵۶۷٬۵۶۷ خانوار بوده‌است که از این تعداد ۱٬۵۶۵٬۵۷۲ تن در شهر شیراز زندگی میکنند.[۳][۴]
بر پایه منطقه[ویرایش]
| منطقه | جمعیت | مرد | زن | خانوار |
|---|---|---|---|---|
| منطقه ۱ | ۱۵۹٬۵۱۳ | ۷۷٬۰۷۰ | ۸۲٬۴۴۳ | ۴۹٬۶۵۴ |
| منطقه ۲ | ۱۷۸٬۱۱۶ | ۹۰٬۳۹۳ | ۸۷٬۷۲۳ | ۵۳٬۲۶۰ |
| منطقه ۳ | ۱۹۷٬۴۵۸ | ۹۹٬۱۸۱ | ۹۸٬۲۷۷ | ۶۰٬۶۲۵ |
| منطقه ۴ | ۲۵۴٬۵۰۳ | ۱۲۴٬۱۷۷ | ۱۲۹٬۷۲۶ | ۸۰٬۴۳۵ |
| منطقه ۵ | ۱۵۶٬۱۰۵ | ۸۲٬۱۰۳ | ۷۴٬۰۰۲ | ۴۴٬۷۹۰ |
| منطقه ۶ | ۱۱۹٬۶۳۵ | ۵۸٬۴۵۰ | ۶۱٬۱۸۵ | ۳۸٬۹۳۷ |
| منطقه ۷ | ۱۸۶٬۵۰۰ | ۹۴٬۵۴۹ | ۹۱٬۹۵۱ | ۵۶٬۰۶۴ |
| منطقه ۸ | ۳۵٬۷۲۷ | ۱۸٬۵۵۲ | ۱۷٬۱۷۵ | ۱۰٬۶۹۲ |
| منطقه ۹ | ۱۴۰٬۷۱۸ | ۷۱٬۲۹۲ | ۶۹٬۴۲۶ | ۴۱٬۵۵۱ |
| منطقه ۱۰ | ۱۳۷٬۲۹۷ | ۶۹٬۰۸۳ | ۶۸٬۲۱۴ | ۴۱٬۹۰۸ |
| منطقه ۱۱ | در این سرشماری این منطقه بخشی از مناطق ۳ و ۷ بود. |
بر پایه سن[ویرایش]
| مردان | سن | زنان |
|---|---|---|
| ۵۰٬۹۲۲ | ۴۹٬۴۸۰ | |
| ۳۰٬۷۸۵ | ۲۹٬۷۵۴ | |
| ۳۹٬۱۰۲ | ۳۸٬۱۵۹ | |
| ۴۴٬۶۲۳ | ۴۳٬۹۵۰ | |
| ۵۰٬۸۲۰ | ۵۰٬۹۵۷ | |
| ۵۳٬۱۸۹ | ۵۳٬۹۶۱ | |
| ۷۱٬۴۹۴ | ۷۳٬۶۱۷ | |
| ۹۱٬۹۹۵ | ۹۵٬۲۴۰ | |
| ۸۱٬۱۳۸ | ۸۴٬۸۴۵ | |
| ۶۰٬۹۴۶ | ۵۹٬۶۶۳ | |
| ۵۱٬۷۷۴ | ۴۸٬۸۷۲ | |
| ۴۹٬۸۹۹ | ۴۷٬۷۲۳ | |
| ۵۴٬۴۲۷ | ۵۲٬۲۸۰ | |
| ۵۴٬۳۳۶ | ۵۱٬۶۲۱ |
دین[ویرایش]
بیشتر ساکنان شیراز مسلمان و شیعه دوازده امامی هستند. دیگر جوامع مذهبی این شهر اهل سنت، بهائیان، زرتشتیان، مسیحیان و یهودیان هستند.[۷] طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ اقلیت‌های رسمی استان فارس شامل ۵۸۸۰ مسیحی، ۲۸۱۶ یهودی و ۸۳۹ زرتشتی بودند که بیشتر آن‌ها در شیراز زندگی میکنند. این شهر همچنین دارای جمعیت بهایی قابل توجهی است و از این نظر دومین شهر کشور پس از تهران به‌شمار می‌رود.[۸] طی یک پژوهش شیراز سکولارترین شهر ایران معرفی شد.[۹][۱۰]
شیراز دارای یک جامعه برجسته یهودی است که جمعیت آن‌ها تا ۶ هزار نفر نیز برآورد شده‌است؛ گرچه بیشتر آن‌ها در دهه‌های اخیر به آمریکا و اسرائیل مهاجرت کرده‌اند.[۱۱] یهودیان در شیراز در گذشته در محله جودها (کلیمیان) ساکن بودند و امروزه دارای ۱۷ کنیسه در نقاط مختلف شهر هستند که کنیسه ربیع‌زاده بزرگترین آن‌هاست.[۱۲] این شهر در کنار تهران و اصفهان یکی از معدود شهرهای ایران با جمعیت قابل توجه یهودی و بیش از یک کنیسه فعال است.
شیراز پس از تهران، یزد و کرمان میزبان بزرگترین گروه زرتشتیان ایران است. زرتشتیان شیراز در گذشته در میان اقلیت‌های مذهبی این شهر از جایگاه خاصی برخوردار بودند. آن‌ها از زمان اسلام آوردن بیشینه اهالی شهر تا حدود دوره صفویه بزرگترین اقلیت دینی شیراز به‌شمار می‌رفتند اما امروزه از نظر جمعیت کوچک‌ترین آن‌هایند.[۱۳] امروزه یک آتشکده در شیراز فعال است که آیین‌های مزدیسنا در آن برگزار می‌شود.[۱۴]
مسیحیان شیراز در گذشته بیشتر از ارامنه بودند و در محله ارمنی‌ها متمرکز بودند اما در سده‌های ۱۹ و ۲۰ میلادی به دلیل فعالیت‌های تبلیغاتی مسیحی گروه‌های کوچکی از مسیحیان فرقه پروتستان مانند انگلیکن و پرسبیتری در شیراز پدید آمدند.[۱۵] هم‌اکنون دو کلیسای فعال در شیراز وجود دارد؛ کلیسای مریم مقدس وابسته به کلیسای حواری ارمنی و کلیسای شمعون غیور وابسته به کلیسای انگلیکن.[۱۶][۱۷]
زبان[ویرایش]
مردم شیراز زبان فارسی را با لهجه شیرازی تکلم میکنند. لهجه شیرازی دارای ۲۳ همخوان /P/ , /b/ , /f/ , /v/ , /t/ , /d/ , /k/ , /g/ , /q/ , /c/ , /j/ , /s/ , /z/ , /s/ , /z/ , /m/ , /n/ , /l/ , /r/ , /h/ , /x/ , /?/ , /y/ و ۹ واکه ساده /a/ , /a:/ , /e/ , /e:/ , /o/ , /o:/ , /a/ , /i/ , /u/ و ۵ واکه مرکب /y/ , /ay/ , /ou/ , /ey/ , /ow/ است و ساخت هجایی آن cvc(c) است. تحقیقات در مورد وضع حاضر لهجه شیرازی نشان می‌دهد که در میان شیرازیان میزان آشنایی با این لهجه در سنین بالاتر بیشتر است. در میان بانوان میزان آشنایی زنان خانه‌دار و در میان مردان، کسانی که کار آزاد دارند آشنایی بیشتری با این لهجه دارند.[۱۸] ظهور دو شاعر بزرگ فارسی نو، حافظ و سعدی، باعث تأثیرپذیری تمام جنبه‌های زندگی مردم شیراز از عصر مغول به پس از آثار این شاعران شد. به‌گونه‌ای که باعث افول گویش پیشین مردمان این شهر و حکم‌فرما شدن فارسی نو در این شهر شد.
قومیت[ویرایش]
بیشینه مردم شیراز از فارسی‌زبانان هستند و پس از آن‌ها لر ها (عمدتا لرهایی که از قدیم و در دوران کریم خان در شیراز ساکن بودند و لر های ایل ممسنی) و جمعیت شهر را تشکیل می‌دهند. اقلیتی از بلوچ‌ها، کردها، ترک ها، عرب‌ها و مردمان شمال ایران نیز در شیراز می‌زیند.
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در شیراز به قرار زیر بود:[۱۹]
- نظرسنجی سال. ۱۳۸۹
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
- ↑ جمعیت شهرهای موجود کشور و متوسط رشد سالانهٔ آن‌ها به‌ترتیب حروف الفبا، نشریات مرکز آمار ایران
- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
- ↑ «وبگاه مرکز آمار ایران - نتایج سرشماری سال نود و پنج به تفکیک شهر». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۹.
- ↑ «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (اکسل) در ۲۰ شهریور ۱۴۰۲.
- ↑ «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵ به تفکیک سن». درگاه ملی آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۹.
- ↑ «شیعه و اهل سنت شیراز بدون هیچ مشکلی در کنار هم زندگی میکنند». تقریب. ۲ آذر ۱۴۰۰.
- ↑ «سالنامه آماری فرهنگ و علم کشور- ۱۳۹۵» (PDF). شورای عالی انقلاب فرهنگی.
- ↑ «رشد فرد گرایی در شیراز». روزنامهٔ شرق، شمارهٔ ۲۳۶۴. ۱۴ مرداد ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۵.
- ↑ «مذهبی‌ترین و سکولارترین شهرهای ایران کدامند؟». میلیون ایران. ۲۷ تیر ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۵.
- ↑ Huggler, Justin (4 June 2000). "Jews accused of spying are pawns in Iran power struggle". The Independent. London. Archived from the original on 12 July 2012. Retrieved 23 May 2010.
- ↑ «آلبوم عکس؛ کنیسه یهودیان شیراز». آبان پرس. ۱۰ آبان ۱۳۹۶.
- ↑ «پیروان ادیان الهی در شیراز و نقش آن‌ها در کالبد شهری (مطالعه موردی زرتشتیان، یهودیان و مسیحیان از دوره صفویه تا پایان زندیه)» (PDF). پژوهش‌های تاریخی ایران و اسلام.
- ↑ «شیراز؛ شهر مهر و مدارا میان ادیان و تمدن‌ها». فارس. ۱۱ دی ۱۴۰۰.
- ↑ Jamsheed K.، «Iran and Afghanistan: Christians»، Choksy in "Funerary Practices، Encyclopedia of Women & Islamic Cultures
- ↑ "Bearing the cross in Iran" (به انگلیسی). guardian.co.uk. Archived from the original on 5 May 2012. Retrieved 6 July 2009.
- ↑ "Iranian Monuments: Historical Churches in Iran" (به انگلیسی). iranchamber.com. Archived from the original on 5 May 2012. Retrieved 6 July 2009.
- ↑ نورجهان راستی عمادآبادی، بررسی واژه‌ها و اصطلاحات لهجه شیرازی از دیدگاه زبانشناسی اجتماعی و تطبیقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، ۱۳۷۵
- ↑ فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران * شماره شابک ملّی:۲۸۹۰۶۹۰ *عنوان و نام پدیدآورنده:طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی)
