پرش به محتوا

زبان بوسنیایی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
بدون خلاصۀ ویرایش
ابرابزار
خط ۲۸: خط ۲۸:
|map=Idioma bosnio dentro del serbo croata.png
|map=Idioma bosnio dentro del serbo croata.png
}}
}}
'''زبان بوسنیایی''' (به بوسنیایی: bosanski jezik) یک [[زبان‌های اسلاوی]] جنوبی از خانوادهٔ [[زبان‌های هندواروپایی|زبان هندواروپایی]] و [[زبان‌گونه‌ها|گونهٔ]] [[زبان معیار|معیار]] [[زبان صربی‌کرواتی|صربی‌کرواتی]] است که [[مردم بوسنیایی|بوسنیایی‌ها]] بدان گفتگو می‌کنند.<ref>David Dalby, ''Linguasphere'' (1999/2000, Linguasphere Observatory), p. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".</ref><ref>Benjamin V. Fortson, IV, ''Indo-European Language and Culture: An Introduction'', 2nd ed. (2010, Blackwell), p. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Bosnian-Croatian-Serbian."</ref><ref>Václav Blažek, "On the Internal Classification of Indo-European Languages: Survey" [http://www.phil.muni.cz/linguistica/art/blazek/bla-003.pdf retrieved 20 Oct 2010], pp. 15–16.</ref> بوسنیایی در کنار [[زبان کرواتی|کرواتی]] و [[زبان صربی|صربی]] یکی از سه گونهٔ رسمی این زبان در [[بوسنی و هرزگوین]] است.<ref>See [http://www.ohr.int/ohr-dept/legal/oth-legist/doc/fbih-constitution.doc Art. 6 of the Constitution of the Federation of Bosnia and Herzegovina], available at the official website of Office of the High Representative in Bosnia and Herzegovina</ref> این زبان همچنین در منطقه مسلمان‌نشین [[سانجاک]] (در [[صربستان]] و [[مونته‌نگرو]]) رایج است و در [[صربستان]]،<ref>{{cite web |url=http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/Report/EvaluationReports/SerbiaECRML1_en.pdf|title=European charter for regional or minority languages: Application of the charter in Serbia|publisher=[[شورای اروپا]] |year=2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140103175919/http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/Report/EvaluationReports/SerbiaECRML1_en.pdf|archive-date=2014-01-03}}</ref> [[مونته‌نگرو]]،<ref name="MontenegroConstitution"/> [[مقدونیه شمالی]] و [[کوزوو]] یک زبان اقلیت رسمی به‌شمار می‌رود.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=WZ1GAAAAQBAJ&pg=PA129 |title=Handbook on Policing in Central and Eastern Europe|author=Driton Muharremi and Samedin Mehmeti|publisher=Springer|year=2013|page=129|isbn=978-1-4614-6720-5}}</ref>{{Ref label|status|a|}}
{{زبان اسلاوی جنوبی}}


⚫
بوسنیایی از هر دو الفبای [[الفبای لاتین گاج|لاتین]] و [[الفبای سیریلیک صربی|سیریلیک]] برای نوشتار استفاده می‌کند که کاربرد لاتین در زندگی روزمره بیشتر است. سیریلیک نیز بیشتر در گذشته کاربرد داشته و امروزه به ندرت به‌کار می‌رود.<ref>{{cite book|author=Tomasz Kamusella|title=The Politics of Language and Nationalism in Modern Central Europe|url=https://books.google.com/books?id=mzEqAQAAIAAJ|date=15 January 2009|publisher=Palgrave Macmillan|isbn=978-0-230-55070-4|quote=In addition, today, neither Bosniaks nor Croats, but only Serbs use Cyrillic in Bosnia.}}</ref> این زبان در میان [[زبان‌گونه‌ها]] صربی‌کرواتی به دلیل داشتن وام‌واژگان بسیاری از [[زبان عربی|عربی]]، [[زبان ترکی عثمانی|ترکی عثمانی]] و [[زبان فارسی|فارسی]] برجسته است که بیشتر به دلیل تعامل آن با از طریق [[اسلام در بوسنی و هرزگوین|اسلام]] فرهنگ‌های یادشده است.<ref>{{cite book |title=Persian Literature in Bosnia-Herzegovina |last=Algar |first=Hamid |date=2 July 1994 |work=Journal of Islamic Studies |location=Oxford |pages=254–68}}</ref><ref>{{cite book |title=Die Kultur der Bosniaken, Supplement I: Inventar des bosnischen literarischen Erbes in orientalischen Sprachen |last=Balić |first=Smail |year=1978 |publisher=Adolf Holzhausens, Vienna |location=Vienna |pages=111}}</ref><ref>{{cite book |title=Das unbekannte Bosnien: Europas Brücke zur islamischen Welt |last=Balić |first=Smail |year=1992 |publisher=Bohlau |location= Cologne, Weimar and Vienna |pages=526}}</ref>
'''زبان بوسنیایی''' (به بوسنیایی: bosanski jezik) یک [[زبان‌های هند و اروپایی|زبان هندواروپایی]] و هموند شاخه جنوبی [[زبان‌های اسلاوی]] است.
این زبان توسط بوسنیایی‌ها (مسلمانان بوسنی و بوسنیایی‌نژادها) به‌کار می‌رود و بیشتر در [[بوسنی و هرزگوین]] و منطقه مسلمان‌نشین [[سانجاک]] (در [[صربستان]] و [[مونته‌نگرو]]) رواج دارد. بوسنیایی یکی از گونه‌های معیار گروه [[صربی-کرواتی]] (اسلاوی جنوب مرکزی) است و گویشوران زبان‌های این گروه، یعنی [[زبان صربی|صربی]]، [[زبان کرواتی|کرواتی]]، [[زبان مونته‌نگرویی|مونته‌نگرویی]] و بوسنیایی به‌طور چهارجانبه زبان هم را می‌فهمند.


بوسنیایی بر پایه رایج‌ترین گویش صربی‌کرواتی به نام [[گویش اشتوکاوی|اشتوکاوی]]، به ویژه گویش هرزگوینی شرقی آن، بنا شده که پایه زبان‌های معیار صربی، کرواتی و [[زبان مونته‌نگروئی|مونته‌نگروئی]] نیز به‌شمار می‌رود. [[اعلامیه زبان مشترک]] که در سال ۲۰۱۷ در سارایوو امضا شد بر همین واقعیت تأکید می‌کند.<ref>{{cite magazine|first=Dan|last=Nosovitz|date=11 February 2019|title=What Language Do People Speak in the Balkans, Anyway?|url=https://www.atlasobscura.com/articles/what-language-is-spoken-in-the-balkans|magazine=[[Atlas Obscura]]|archive-date=11 February 2019|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20190211191959/https://www.atlasobscura.com/articles/what-language-is-spoken-in-the-balkans|access-date=6 May 2019}}</ref><ref>{{cite book|last=Zanelli|first=Aldo|year=2018|title=Eine Analyse der Metaphern in der kroatischen Linguistikfachzeitschrift Jezik von 1991 bis 1997|trans-title=Analysis of Metaphors in Croatian Linguistic Journal ''Language'' from 1991 to 1997|language=de|series=Studien zur Slavistik ; 41|location=Hamburg|publisher=Kovač|pages=21, 83|isbn=978-3-8300-9773-0|oclc=1023608613}} [http://katalog.nsk.hr/F/?func=direct&doc_number=001013945 (NSK)]. [https://koha.ffzg.hr/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=385977 (FFZG)]</ref> تا دهه ۱۹۹۰، زبان مشترک صربی‌کرواتی نامیده می‌شد<ref>[http://www.rferl.org/content/Serbian_Croatian_Bosnian_or_Montenegrin_Many_In_Balkans_Just_Call_It_Our_Language_/1497105.html Radio Free Europe – Serbian, Croatian, Bosnian, Or Montenegrin? Or Just 'Our Language'?] Živko Bjelanović: Similar, But Different, Feb 21, 2009, accessed Oct 8, 2010</ref> و هنوز هم این اصطلاح در کنار «بوسیایی-کرواتی-مونته‌نگروئی-صربی» (BCMS) به ویژه در انجمن‌های دیپلماتیک کاربرد دارد. اشتراکات این چهار زبان به اندازه‌ای است که با دانستن یکی از آن‌ها می‌توان به راحتی با مردمان سه کشور دیگر نیز سخن و ارتباط برقرار کرد.
⚫
دبیرهٔ بوسنیایی مبنی بر [[الفبای لاتین]] است. [[الفبای سیریلیک]] نیز پذیرفته شده‌است که بیشتر در گذشته کاربرد داشته و امروزه به ندرت به‌کار می‌رود. وام‌واژه‌های فراوانی از زبان‌های [[زبان عربی|عربی]]، [[زبان فارسی|فارسی]] و [[ترکی عثمانی]] به دلیل تعاملات فرهنگی و تاریخی در طول زمان به این زبان راه یافته‌است.<ref>{{cite book |title=Persian Literature in Bosnia-Herzegovina |last=Algar |first=Hamid |authorlink= |date=2 July 1994 |work=Journal of Islamic Studies |location=Oxford |isbn= |pages=254–68 |accessdate=August 12, 2012 |url=}}</ref><ref>{{cite book |title=Die Kultur der Bosniaken, Supplement I: Inventar des bosnischen literarischen Erbes in orientalischen Sprachen |last=Balić |first=Smail |authorlink= |year=1978 |publisher=Adolf Holzhausens, Vienna |location=Vienna |isbn= |page= |pages=111 |accessdate=August 12, 2012 |url=}}</ref><ref>{{cite book |title=Das unbekannte Bosnien: Europas Brücke zur islamischen Welt |last=Balić |first=Smail |authorlink= |year=1992 |publisher=Bohlau |location= Cologne, Weimar and Vienna |isbn= |page= |pages=526 |accessdate=August 12, 2012 |url=}}</ref>


== پیشینه ==
زبان بوسنیایی و دو زبان کشورهای همسایه آن یعنی صربستان و کرواسی و مونته‌نگرو یعنی زبان‌های صربی و کرواتی دارای اشتراک‌ها و تفاوت‌هایی در بیان و نوشتار هستند، اما اشتراک این سه زبان به حدی است که با دانستن یکی از آن‌ها می‌توان به راحتی با مردمان سه کشور دیگر نیز سخن و ارتباط برقرار کرد.


== گویش‌ها ==
== گویش‌ها ==
خط ۷۸: خط ۷۷:


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
*[[مردم بوسنیایی]]
* [[مردم بوسنیایی]]


== پیوند به بیرون ==
== پیوند به بیرون ==
خط ۸۴: خط ۸۳:


== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس}}
{{پانویس|۲}}
* مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «[[:en:Bosnian language|Bosnian language]]»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد. (بازیابی در ۲۸ مارس ۲۰۰۸
* مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «[[:en:Bosnian language|Bosnian language]]»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد. (بازیابی در ۲۸ مارس ۲۰۰۸
{{زبان‌های اسلاوی}}
{{زبان‌های اسلاوی}}

نسخهٔ ‏۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۶:۱۵

بوسنیایی
bosanski / босански
بیان [bɔ̌sanski:]
زبان بومی دربوسنی
قومیتمردم بوسنیایی
مردم بوسنی
شمار گویشوران
۲٫۵–۳ میلیون  (۲۰۰۸)[۱]
خط لاتین (الفبای گاج)
الفبای سیریلیک (الفبای ووک)
بریل یوگوسلاو
در گذشته:
خط عربی (عربیکا)
سیریلیک بوسنیایی (بوسانچیکا)
وضعیت رسمی
زبان رسمی در
 بوسنی و هرزگوین
 مونته‌نگرو
زبان اقلیت
شناخته‌شده در
کدهای زبان
ایزو ۱–۶۳۹bs
ایزو ۲–۶۳۹bos
ایزو ۳–۶۳۹bos
گلاتولوگbosn1245[۲]
زبان‌شناسیبخشی از زبان صربی‌کرواتی
{{{mapalt}}}
این نوشتار شامل نمادهای آوایی آی‌پی‌ای است. بدون پشتیبانی مناسب تفسیر، ممکن است علامت‌های سوال، جعبه یا دیگر نمادها را جای نویسه‌های یونی‌کد ببینید.

زبان بوسنیایی (به بوسنیایی: bosanski jezik) یک زبان‌های اسلاوی جنوبی از خانوادهٔ زبان هندواروپایی و گونهٔ معیار صربی‌کرواتی است که بوسنیایی‌ها بدان گفتگو می‌کنند.[۳][۴][۵] بوسنیایی در کنار کرواتی و صربی یکی از سه گونهٔ رسمی این زبان در بوسنی و هرزگوین است.[۶] این زبان همچنین در منطقه مسلمان‌نشین سانجاک (در صربستان و مونته‌نگرو) رایج است و در صربستان،[۷] مونته‌نگرو،[۸] مقدونیه شمالی و کوزوو یک زبان اقلیت رسمی به‌شمار می‌رود.[۹][a]

بوسنیایی از هر دو الفبای لاتین و سیریلیک برای نوشتار استفاده می‌کند که کاربرد لاتین در زندگی روزمره بیشتر است. سیریلیک نیز بیشتر در گذشته کاربرد داشته و امروزه به ندرت به‌کار می‌رود.[۱۰] این زبان در میان زبان‌گونه‌ها صربی‌کرواتی به دلیل داشتن وام‌واژگان بسیاری از عربی، ترکی عثمانی و فارسی برجسته است که بیشتر به دلیل تعامل آن با از طریق اسلام فرهنگ‌های یادشده است.[۱۱][۱۲][۱۳]

بوسنیایی بر پایه رایج‌ترین گویش صربی‌کرواتی به نام اشتوکاوی، به ویژه گویش هرزگوینی شرقی آن، بنا شده که پایه زبان‌های معیار صربی، کرواتی و مونته‌نگروئی نیز به‌شمار می‌رود. اعلامیه زبان مشترک که در سال ۲۰۱۷ در سارایوو امضا شد بر همین واقعیت تأکید می‌کند.[۱۴][۱۵] تا دهه ۱۹۹۰، زبان مشترک صربی‌کرواتی نامیده می‌شد[۱۶] و هنوز هم این اصطلاح در کنار «بوسیایی-کرواتی-مونته‌نگروئی-صربی» (BCMS) به ویژه در انجمن‌های دیپلماتیک کاربرد دارد. اشتراکات این چهار زبان به اندازه‌ای است که با دانستن یکی از آن‌ها می‌توان به راحتی با مردمان سه کشور دیگر نیز سخن و ارتباط برقرار کرد.

پیشینه

گویش‌ها

زبان بوسنیایی شامل ۵ گویش است که عبارت‌اند از بوسنیایی شرقی، بوسنیایی غربی، هرزگوینی شرقی، هرزگوینی غربی و سنجاکی که درمیان بوسنیایی‌های سنجاک متداول است.[۱۷]

نوشتار

در طول تاریخ چهار خط برای نوشتار بوسنیایی کاربرد داشته‌است. در قرون وسطی بوسنیایی به سیریلیک بوسنیایی (یا بوسانچیکا) نوشته می‌شد که به‌طور گسترده‌ای در بوسنی و هرزگوین امروزی و مناطق هم‌مرز در کرواسی امروزی (دالماسی جنوبی و مرکزی و دوبروونیک) استفاده می‌شد. با ورود اسلام به ایالت بوسنی، بوسانچیکا ابتدا در میان نخبگان بوسنیایی و سپس در میان عموم مردم با خط عربی موسوم به عربیکا جایگزین شد و امروزه کاملاً منسوخ شده‌است.

عربیکا بین قرون ۱۵ و ۱۹ مورد استفاده قرار می‌گرفت. پیش از جنگ جهانی اول مسلمانان بوسنیایی تلاش‌های برای اتخاذ عربیکا به عنوان الفبای سوم رسمی بوسنیایی در کنار لاتین و سیریلیک انجام شد که به نتیجه نرسید. از عربیکا به غیر از ادبیات، در مدارس دینی و امور حکومتی نیز استفاده می‌شد.

امروزه بوسنیایی به دو الفبای سیریلیک و لاتین نوشته می‌شود. در بوسنی و هرزگوین هر دو الفبا برای نوشتار بوسنیایی به رسمیت شناخته شده‌اند، اما در عمل از سیریلیک بیشتر در جمهوری صرب بوسنی و از لاتین بیشتر در فدراسیون بوسنی و هرزگوین استفاده می‌شود.[۱۸]

الفباهای بوسنیایی به شرح زیرند:

لاتین A B C Č Ć D Dž Đ E F G H I J K L Lj M N Nj O P R S Š T U V Z Ž
سیریلیک A Б Ц Ч Ћ Д Џ Ђ Е Ф Г Х И Ј К Л Љ М Н Њ О П Р С Ш Т У В З Ж
عربی آ ب ڄ چ ڃ د ج ه ف غ ح اٖی ی ق ل ڵ م ن ںٛ ۉ پ ر س ش ت ۆ و ز ژ

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون

منابع

  1. ↑ "Accredited Language Services: An Outline of Bosnian Language History". Accredited Language Services. Archived from the original on 1 August 2016. Retrieved 12 August 2012.
  2. ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "بوسنیایی معیار". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)
  3. ↑ David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), p. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".
  4. ↑ Benjamin V. Fortson, IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, 2nd ed. (2010, Blackwell), p. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Bosnian-Croatian-Serbian."
  5. ↑ Václav Blažek, "On the Internal Classification of Indo-European Languages: Survey" retrieved 20 Oct 2010, pp. 15–16.
  6. ↑ See Art. 6 of the Constitution of the Federation of Bosnia and Herzegovina, available at the official website of Office of the High Representative in Bosnia and Herzegovina
  7. ↑ "European charter for regional or minority languages: Application of the charter in Serbia" (PDF). شورای اروپا. 2009. Archived from the original (PDF) on 2014-01-03.
  8. ↑ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام MontenegroConstitution وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  9. ↑ Driton Muharremi and Samedin Mehmeti (2013). Handbook on Policing in Central and Eastern Europe. Springer. p. 129. ISBN 978-1-4614-6720-5.
  10. ↑ Tomasz Kamusella (15 January 2009). The Politics of Language and Nationalism in Modern Central Europe. Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-230-55070-4. In addition, today, neither Bosniaks nor Croats, but only Serbs use Cyrillic in Bosnia.
  11. ↑ Algar, Hamid (2 July 1994). Persian Literature in Bosnia-Herzegovina. Journal of Islamic Studies. Oxford. pp. 254–68.
  12. ↑ Balić, Smail (1978). Die Kultur der Bosniaken, Supplement I: Inventar des bosnischen literarischen Erbes in orientalischen Sprachen. Vienna: Adolf Holzhausens, Vienna. p. 111.
  13. ↑ Balić, Smail (1992). Das unbekannte Bosnien: Europas Brücke zur islamischen Welt. Cologne, Weimar and Vienna: Bohlau. p. 526.
  14. ↑ Nosovitz, Dan (11 February 2019). "What Language Do People Speak in the Balkans, Anyway?". Atlas Obscura. Archived from the original on 11 February 2019. Retrieved 6 May 2019.
  15. ↑ Zanelli, Aldo (2018). Eine Analyse der Metaphern in der kroatischen Linguistikfachzeitschrift Jezik von 1991 bis 1997 [Analysis of Metaphors in Croatian Linguistic Journal Language from 1991 to 1997]. Studien zur Slavistik ; 41 (به آلمانی). Hamburg: Kovač. pp. 21, 83. ISBN 978-3-8300-9773-0. OCLC 1023608613. (NSK). (FFZG)
  16. ↑ Radio Free Europe – Serbian, Croatian, Bosnian, Or Montenegrin? Or Just 'Our Language'? Živko Bjelanović: Similar, But Different, Feb 21, 2009, accessed Oct 8, 2010
  17. ↑ «بوسنیایی». دانشنامه بزرگ اسلامی.
  18. ↑ Ronelle Alexander (15 August 2006). Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary. Univ of Wisconsin Press. pp. 1–2. ISBN 978-0-299-21193-6.
  • مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا، «Bosnian language»، ویکی‌پدیای انگلیسی، دانشنامهٔ آزاد. (بازیابی در ۲۸ مارس ۲۰۰۸
آیکون خرد

این یک مقالهٔ خرد مرتبط با زبان‌شناسی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=زبان_بوسنیایی&oldid=32504359»