جیت کان دو

جیت کان دو Jeet Kune Do 截拳道
نامواره جیت کان دو. نویسه‌های چینی گرداگرد نماد تایجیتو می‌گوید: «از هیچ راه به عنوان راه استفاده نکن، هیچ محدودیتی را محدودیت ندان». پیکان‌ها نمادگر جنبش بی‌پایان کیهان است
نام	جیت کان دو Jeet Kune Do 截拳道
شناخته شده به نام	JKD, Jun Fan Jeet Kune Do
تاریخ تاسیس	۱۹۶۵ (میلادی)
کشور مبدا	ایالات متحده آمریکا
بنیان‌گذار	بروسلی
هنرهای رزمی پدر	کونگ‌فو، وینگ‌چون، اسکریما، جودو، جوجوتسو، تای‌چی، ساواته، تکواندو، کشتی کچ
سبک‌های فرزند	کونگ‌فو مدرن، روش وینگ‌چون، سیستم رزمی امرسون، لئو فونگ، هنرهای رزمی ترکیبی (مدرن)

جیت کان دو (به چینی: 截拳道) یکی از سبک‌های مدرن هنرهای رزمی است که توسط بروس‌لی، رزمی‌کار و هنرپیشه معروف سینما پایه‌گذاری شد. این سبک یکی از سبک‌های منحصر به فرد چینی است که مسابقات آن به انواع مختلف مانند ووشوساندا، ووشوتالو، دفاع شخصی و شکستن اجسام برگزار می‌شود.

بروس‌لی و استادش ییپ

پایه و بیشتر تکنیک‌های جیت کان دو براساس سبک وینگ چون طراحی شده‌است، چرا که بروس‌لی تمرینات کلاسیک رزمی خود را از نوجوانی در هنگ‌کنگ زیر نظر استاد ایپ من استاد بزرگ این سبک انجام داده بود.

فنون وینگ چون در جیت کان دو به شکلی تغییر یافته‌اند که کاربردی‌تر باشند و استفاده از سلاح‌های سرد نیز در آن بسیار گسترده‌تر است. بسیاری از ضربات و حرکات سایر هنرهای رزمی به‌آن افزوده شده‌اند، به‌طوری‌که برخی جیت کان دو را اولین رشته و الگوی هنرهای رزمی ترکیبی می‌دانند. روش استفاده از سلاح‌های سرد در جیت کان دو بر پایه هنرهای رزمی «دان اینوسانتو» است که بروس لی با آموزش آن و پیدا کردن اشکالات اساسی در فنون این استاد رزمی آن را به شیوه‌ای با قابلیت کاربردی تبدیل و برای دفاع و حمله تغییرات اساسی زیادی داده‌است، اما بروس‌لی اعتقاد به هنر رزمی با استقاده از ضربات دست و پا داشت که از همین‌رو در گفته‌ای از ایشان نقل شده: «اگر انسانی با چهار دست و چهار پا به دنیا آمد می‌توان گفت که ضربات به شکل پیچیده‌ای قابل تولید است، بنابراین تا زمانی که این گونه نشده فنون کاربردی و اساسی به همین شکل خواهد بود، و بروس لی این هنر رزمی را با نام جیت کان دو و بدون پیشوند و پسوند نام‌گذاری کرد».

این رشته گاهی جان فان جیت کان دو نیز نامیده می‌شود؛ اما به نظر خود بروس جیت کان دو هر شخص جیت کان دو خود اوست، (همانند نظریه استاد ایپ من در وینگ چون) پس کلمه جان فان را از ابتدای جیت کان دو حذف نمود.

احترام در جیت کان دو

در جیت کان دو، قبل از هر کاری باید احترام و آداب و رسوم آن را بیاموزید زیرا به نظر بروس لی احترام به باشگاه، استاد و شاگردان به یک دیگر، مهم‌تر از خود جیت کان دو است همان‌طور که بارهای در کتاب تائوی جیت کان دو یاد آورد شده‌است که قبل از یادگرفتن جیت کان دو احترام را یاد بگیرید و هم‌زمان با یادگیری جیت کان دو درون خودرا بشناسید. از این رو در جیت کان دو اهمیت زیادی به احترام داده می‌شود و تا به حال شیوه‌های احترام زیادی نیز عوض شده‌اند.

شاگردان وقتی وارد باشگاه می‌شوند، وقتی در حین تمرینات برای آب خوردن یا کار دیگری خارج می‌شوند، هنگام ورود یک نفر که درجه اش از همه بالاتر است، هنگام اتمام کلاس و… موظف به گذاشتن احترام هستند.

درجات جیت کان دو

در جیت کان دو ترتیب کمربندها (شالبندها) به این ترتیب است:

• سفید
• زرد
• نارنجی
• سبز_آبی
• بنفش
• قهوه ای
• قرمز
• مشکی

وقتی به کمربند مشکی رسیدید این کمربند به ۹ دان تقسیم می‌شود. از دان ۱ تا ۱۰

لقب‌های رزمی‌کاران نیز همراه با کمربندها و درجات تغییر می‌کند. این لقب‌های عبارتند از:

• توسان ۲
• دای تو ۳
• سی هینگ ۴
• دای سی هینگ ۵
• پو تینگ ۶
• استاد ۷
• سی فو ۸
• دای سی فو ۹
• سی جو

در باشگاه و در حال تمرینات نیز رزمی کاران، باید یک دیگر را به این نام‌ها صدا بزنند. درجهٔ سی جو درجه‌ای است که فقط به ابداع‌کننده جیت کان دو یعنی سی جو بروس‌لی گفته می‌شود.

تفاوت‌های جیت کان دو و وینگ چون

یکی از تغییرهای اساسی که بروس لی در سیستم چی سائو وینگ چون انجام داد، شکل ایستادن هنگام انجام چی سائو بود. در وینگ چون سنتی پاها روبروی هم و به اندازه عرض شانه‌ها از هم جدا می‌باشند، پاشنه‌ها به طرف بیرون و زانوها به طرف داخل قرار می‌گیرند. به نظر بروس لی این ایستادن باعث کندی و سنگینی حرکت بدن بود و قسمت زیادی از بدن در معرض ضربه حریف قرار داشت، برای همین در جیت کان دو، چی سائو با پای راست یا چپ جلو ایستاده و پاشنه پای عقب بالا انجام می‌شود.

دیگر تغییر بروس لی روی فوک سائو بود که برخلاف وینگ چون سنتی، تکنیک‌های دست را با پشت دست، ساعد یا بند انگشتان که آن‌ها را غیرطبیعی و موجب زخمی شدن فرد می‌دانست، انجام نمی‌داد و ضربات دست را به سبک بوکسورها اجرا می‌کرد.

ابداع سبک جیت کان دو

پس از سفر بروس لی از هنگ کنگ و عدم دسترسی به استاد ییپ من، او به فکر ایجاد روشی رزمی افتاد. ایده جیت کان دو در سال ۱۹۶۵ در ذهن بروس‌لی متولد شد. مبارزه با وان جک مان تأثیر بسزایی بر فلسفه مبارزه بروس‌لی گذاشت. با آن که بروس حریفش را به طرز فجیعی شکست داد، اما معتقد بود که آن مبارزه بیشتر از حد معمول طول کشیده و او نتوانسته‌است آن طور که انتظار دارد از تکنیک‌های وینگ چون استفاده کند، به علاوه او دیگر نمی‌توانست به یادگیری و تکمیل هنر رزمی وینگ چون بپردازد چون فرسنگ‌ها از استادش دور بود.

او به سیستمی احتیاج داشت تا به شکوفایی هرچه بیشتر داشته‌هایش بپردازد. به همین خاطر با تأکید بر «کاربردی بودن، انعطاف‌پذیری، سرعت و کارآمدی» به توسعهٔ سیستم جدیدی پرداخت. او شروع به استفاده از روش‌های آموزشی متفاوتی کرد: بدنسازی برای افزایش قدرت، دویدن برای افزایش استقامت، تمرینات کششی برای انعطاف‌پذیری و بسیاری از روش‌های دیگر که او دائماً در حال منطبق کردن با سیستمش بود.

لی بر آنچه که «روش بی روشی» می‌نامید بسیار تأکید داشت. ایده‌ای که بیان‌گر رهایی از روش‌های فرمالیته -همان سبک‌های سنتی- بود. بروس لی احساس می‌کرد سیستمی که او «جان فان ووشو» (آموخته‌های بروس لی از هنرهای رزمی) نامیده‌است، محدودکننده‌است و به همین خاطر آن را به آنچه که با نام جیت کان دو توصیفش کرد، تغییر شکل داد. نامی که بعدها از مطرح کردن آن اظهار پشیمانی کرد چون از نام جیت کان دو نیز ویژگی‌های خاصی برداشت می‌شد که هر سبکی به نوبه خود ادعا می‌کند، درحالی که ایدهٔ هنر رزمی او خروج از هر گونه عوامل محدودکننده بود.

جیت کان دو در ایران

این سبک توسط میرحسن کوه کمری در سال ۱۳۵۹ در ایران معرفی شد و با تلاش‌های فراوان ایشان بالاخره در سال ۱۳۷۹ بعنوان سبک رسمی زیر نظر سازمان تربیت بدنی وقت قرار گرفت و اکنون زیر نظر فدراسیون ووشو فعالیت می‌کند. جیت کان دو در ایران زیر مجموعه فدراسیون ووشو جمهوری اسلامی ایران اداره می‌شود.

پانویس

• توکل شعار، حمیدرضا، ورزش‌های رزمی و بنیان‌گذاران بزرگ آن، تهران، انتشارات مهر، ۱۳۹۴.
• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Jeet Kune Do». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۲۱.