ایل ساکی: تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
جز ویرایش مصطفی ستاری (بحث) به آخرین تغییری که Geritki انجام داده بود واگردانده شد |
به نسخهٔ 16556123 ویرایش MRG90 واگردانده شد. (توینکل) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''ایل ساکی''' یکی از ایل‌های [[لر]] ساکن [[لرستان]] و [[خوزستان]] است که پس از کشته شده [[حسین‌خان ساکی]] رئیس ایل در اوایل حکومت قاجارها فروپاشید و هم اکنون یکی از طایفه‌های [[سگوند|ایل سگوند]] محسوب می‌شود.<ref name=tarikh>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =چگنی | نام =فرهاد | پیوند نویسنده = | عنوان =ایل سگوند، نام و تاریخ آن | ترجمه = | جلد = | سال =۱۳۷۸ | ناشر =کیهان فرهنگی |مکان = | شابک = | صفحه =۶۶، ۶۷[http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/18725?sta=سگوند پایگاه مجلات تخصصی نور] | پیوند = | تاریخ بازبینی =۱۳ مارس ۲۰۱۳}}</ref> |
|||
{{قوم و نژاد |
|||
|group = ایل ساکی ، Ил Saki |
|||
|image = <div style="margin-top:1px; margin-bottom:px;">[[پرونده:111Pamiri1...jpg|220px|link]] |
|||
|caption = [[حمید ایزدپناه]]<ref>[http://iran-newspaper.com/Newspaper/MobileBlock?NewspaperBlockID=102590 گفتگو با حمید ایزدپناه ، پژوهشگر فرهنگ و هنر باستان و ایران در دانشگاه سوربن پاریس]</ref> ، [[یوسفعلی میرشکاک]]<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13911024000330 پدر میرشکاک ، ما همه حول محور ائمه شعر میگوییم ، خبرگزاری فارس]</ref> ، [[آیدا ساکی]]<ref>[http://persian.iran.usembassy.gov/idasaki.html آیدا ساکی ، سفارت خانه مجازی ایالات متحده تهران ، ایران]</ref> ، [[احمد بیک گرجی]]<ref>[http://vista.ir/article/62733/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1-%D8%A8%DB%8C%DA%AF-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D8%B7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C معرفی نشاطی گرجی برادر احمد بیگ ، مجله خبری ویستا]</ref> ، [[محمد باقر بیک گرجی]]<ref>[http://vista.ir/article/62733/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A8%D8%A7%D9%82%D8%B1-%D8%A8%DB%8C%DA%AF-%D9%86%D8%B4%D8%A7%D8%B7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C معرفی نشاطی گرجی برادر احمد بیگ ، مجله خبری ویستا]</ref> [[بودا]]<ref>نفوذ فرهنگ و تمدن ايران و اسلام در سرزمين هند ، مجيد يكتايي ، ص 38 ، 96</ref><ref>[http://www.irna.ir/fa/News/81595574/ بودا ، شاهزاده سکایی از تبار هخامنشی بود ، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران]</ref> ، [[آندره ساکی]] ، [[رضا ساکی]] ، [[مهراب خان ساکی]] |
|||
|poptime = |
|||
'''حدود ۵ میلیون نفر'''<ref> [http://www.biblesearchers.com/hebrewchurch/primitive/losttribesisrael11.shtml The Israeli-Scythian Migration to Europe The Divine Mission to Restore the Lost Sheep (Tribes) of the House of Israel Part Eleven Section Ten By Robert Mock M.D.]</ref><ref>[http://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=TH2004001116 Ethnobotany of the Saki tribe in Trang, Pattalung and Yala province]</ref> |
|||
|popplace = {{سخ}}{{پرچم|ایران}}: شهرستان های [[ازنا]] ، [[دورود]] ، [[خرم آباد]] ، [[بروجرد]] ، [[الشتر]] ، [[الیگودرز]] در استان [[لرستان]] ، شهرستان های [[خرمشهر]] ، [[هویزه]] ، [[اندیمشک]] ، [[دزفول]] ، [[شوش]] ، [[آبادان]] و [[اهواز]] در استان [[خوزستان]] ، شهر [[کرمانشاه]] در استان [[کرمانشاه]] و همچنین شهرستان [[ملایر]] و [[نهاوند]] در استان [[همدان]] و شهر [[ایلام]] در [[استان ایلام]] و [[شهرستان چالدران]] در [[استان آذربایجان غربی]]<ref>دیوان شایق لرستانی و پیشینه ایل ساکی، داود ساکی حسین خانی، انتشارات دارالنشراسلام قم ص 41</ref><ref>جغرافیای سیاسی کیهان ص ۳۶</ref><ref>[http://www.sadreakhbar.ir/?p=194 بازشناسی تاریخ ایل ساکی ، پایگاه تحلیلی خبری صدرخبر ، گزارش 194]</ref>{{سخ}}{{پرچم|امارات متحده عربی}}: چند خانوار<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، صفحه 49</ref>{{سخ}}{{پرچم|افغانستان}}: برخی نقاط والسوالی [[بدخشان]]<ref>Yaroslav Lebedynsky, P. 84</ref>{{سر خط}}{{پرچم|هند}}: برخی مناطق شمالی شامل محله [[ساکی آباد]]<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، ص 74</ref><ref name="Sulimirski 1970 113–114">{{cite book |title=The Sarmatians |volume=Volume 73 of Ancient peoples and places |pages=113–114 |last=Sulimirski |first=Tadeusz |author-link=Tadeusz Sulimirski |publisher=Praeger |location=New York |year=1970 |url=http://books.google.co.in/books?id=gdjhuAAACAAJ |quote=The evidence of both the ancient authors and the archaeological remains point to a massive migration of Sacian (Sakas)/Massagetan tribes from the Syr Daria Delta (Central Asia) by the middle of the second century B.C. Some of the Syr Darian tribes; they also invaded North India.}}</ref><ref name="Sulimirski 1970 113–114"/><ref>{{cite book |title= India & Russia: linguistic & cultural affinity |page=95 | last=Rishi |first=Weer Rajendra |author-link=Weer Rajendra Rishi |publisher=Roma |year=1982 |url=http://books.google.co.in/books?id=Vns_AAAAMAAJ&q=Getae#search_anchor}}</ref>{{سخ}}{{پرچم|چین}}:برخی مناطق از حوضه تاریم و ایالت سین کیانگ شامل [[ناحیه خودمختار تاشکورگان تاجیک]]<ref>[http://www.biblesearchers.com/hebrewchurch/primitive/losttribesisrael11.shtml The Israeli-Scythian Migration to Europe The Divine Mission to Restore the Lost Sheep (Tribes) of the House of Israel Part Eleven Section Ten By Robert Mock M.D.]</ref>{{سخ}}{{پرچم|تایلند}}: اکثریت استان های [[یالا]] ، [[سونگخلا]] ، [[فاتالونگ]] و [[ترانگ]] با جمعیتی بالغ بر ۲,۸۳۲,۰۰۰ نفر<ref>Maneenoon, K.(Prince of Songkla University. Hat Yai Campus, Songkhla (Thailand). Faculty of Science. Department of Biology)</ref><ref>Sirirugsa, P.(Prince of Songkla University. Hat Yai Campus, Songkhla (Thailand). Faculty of Science. Department of Biology)</ref><ref>Trisonthi, C.(Chiang Mai University, Chiang Mai (Thailand). Faculty of Science. Department of Biology)</ref> <ref>[http://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=TH2004001116 Ethnobotany of the Saki tribe in Trang, Pattalung and Yala province]</ref> {{سخ}}{{پرچم|تاجیکستان}}: [[ولایت سغد]] و [[ولایت مختار کوهستان بدخشان|ولایت بدخشان]]<ref>[http://www.biblesearchers.com/hebrewchurch/primitive/losttribesisrael11.shtml The Israeli-Scythian Migration to Europe The Divine Mission to Restore the Lost Sheep (Tribes) of the House of Israel Part Eleven Section Ten By Robert Mock M.D.]</ref> {{سخ}}{{پرچم|اسرائیل}} : <ref>[http://www.biblesearchers.com/hebrewchurch/primitive/losttribesisrael11.shtml The Israeli-Scythian Migration to Europe The Divine Mission to Restore the Lost Sheep (Tribes) of the House of Israel Part Eleven Section Ten By Robert Mock M.D.]</ref> {{سخ}}{{پرچم|گرجستان}}: <ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، بخش مشاهیر و طوایف ایل ساکی</ref> {{سخ}}{{پرچم|ژاپن}}:<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، بخش جغرافیای ایل</ref>{{سخ}}{{پرچم|برمه}}:<ref>[https://books.google.com/books?id=Iazw1Cf9NXgC&pg=PA310&lpg=PA310&dq=Migrating+Of+Saki+Tribe&source=bl&ots=qFv92GrO3I&sig=11KFk5E8q8-u9OFD-OITykaE8Ks&hl=fa&sa=X&ved=0ahUKEwi0gbee9t3KAhVCjCwKHa1EC8sQ6AEIPzAE#v=onepage&q=Migrating%20Of%20Saki%20Tribe&f=false The migration of saki tribe to mianmar and europe]</ref> {{سخ}}{{پرچم|ارمنستان}} : <ref>[http://www.biblesearchers.com/hebrewchurch/primitive/losttribesisrael11.shtml The Israeli-Scythian Migration to Europe The Divine Mission to Restore the Lost Sheep (Tribes) of the House of Israel Part Eleven Section Ten By Robert Mock M.D.]</ref> {{سخ}}{{پرچم|قزاقستان}} : <ref>[https://prezi.com/75cvyxdn3lxn/saki-tribes/ Saki Tribes By Saktagan Akhmetbayev In prezi.com] </ref> |
|||
{{پرچم|نپال}} : منطقه کاپیلاواتسو <ref>نفوذ فرهنگ و تمدن ايران و اسلام در سرزمين هند ، مجيد يكتايي ، ص 38 ، 96</ref>{{سخ}}{{پرچم|کره جنوبی}}: <ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، مقدمه</ref> |
|||
|langs = [[زبان سکایی|زبان ساکی]] ، [[گرجی]] ، [[عربی]] ، [[تایلندی]] ، [[لری]] ، [[کردی]] ، [[ژاپنی]] ، ، [[کره ای]] ، [[پامیری]] ، [[انگلیسی]] و [[فارسی]] |
|||
|rels = [[شیعه]] ، [[سنی]] ، [[مانویت]] ، [[مهرپرستی]] ، [[مسیحیت]] و [[بودایی]] |
|||
|related = [[سکاها|سکاها]] و دیگر قبایل [[ایرانی تبار]] |
|||
}} |
|||
'''ساکی''' {{به تاجیکی|Ил Saki}} {{به چینی|伊尔萨基}} {{به عربی|قبيلة ساکی}} {{به عبری|Il סאקי}} {{به هندی|Il साकी}} {{به تایلندی|ชนเผ่าซากี}} {{به ژاپنی|イル咲}} {{به انگلیسی|Saki Tribe}} {{به لری|ئیلئ ساکی}} نام ایلی [[ایرانی تبار]] با اصالت [[سکایی]]<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، ص 6</ref> می باشد که در بخش های بزرگی در [[آسیای میانه]] ، [[آسیای شرقی]] ، [[خاور میانه]] ، [[اروپا]] و بخش هایی کوچک در [[آفریقا]] ساکن می باشند.در یک دهه گذشته پژوهشگران متعددی در خصوص ارتباط این ایل با قوم ایرانی تبار [[سکاها|سکا]] بیان کرده اند که عنوان تحقیق [[حمید ایزدپناه]] " '''ساکی ها و سکاها''' " در همایش پژوهش در فرهنگ باستان در ماه نوامبر سال 2002 در [[دانشگاه سوربن]] [[پاریس]] بوده است.<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، ص 8</ref>[[حمید ایزدپناه|ایزدپناه]] در بخشی از اين مقاله مي نويسد: ''در پس گذشت هزاره ها و سده ها شايد نتوانيم ميان ايل كنونی ساكی لرستان و قوم سكی يا سكايی وجوه فرهنگی مشترك زياد و يكدستی ارايه دهيم ولی پاره اي منش ها و خصلت و زبان واژه ها را هم نمی توان ناديده گرفت''.بزرگترین کشورهای سکونت این ایل [[ایران]] و [[تایلند]] است ولی خاستگاه اصلی این ایل [[چین]] می باشد.در [[ایران]] این ایل در منطقه [[بالاگریوه]] سکونت داشته که ظاهرا پس از کشته شده [[حسین‌خان ساکی]] رئیس ایل در اوایل حکومت قاجارها فروپاشید و هم اکنون یکی از طایفه‌های [[سگوند|ایل سگوند]] محسوب می‌شود و در [[خوزستان]] و دیگر نقاط [[ایران]] پخش شدند.<ref name=tarikh>{{یادکرد کتاب | نام خانوادگی =چگنی | نام =فرهاد | پیوند نویسنده = | عنوان =ایل سگوند، نام و تاریخ آن | ترجمه = | جلد = | سال =۱۳۷۸ | ناشر =کیهان فرهنگی |مکان = | شابک = | صفحه =۶۶، ۶۷[http://www.noormags.com/view/fa/articlepage/18725?sta=سگوند پایگاه مجلات تخصصی نور] | پیوند = | تاریخ بازبینی =۱۳ مارس ۲۰۱۳}}</ref> |
|||
| ⚫ | |||
==خاستگاه و وجه تسمیه== |
|||
| ⚫ | پیش از ایل‌های میر، جودکی و قلاوند و تا دوره [[قاجاریان|حکومت قاجارها]] منطقه بالاگریوه جزئی از سکونتگاه ایل ساکی بود. [[سگوند|سگوندها]] به عنوان جرئی از [[باجلان|باجلوندها]] به همراه [[بیرانوند|بیرانوندها]] از جمله ایل‌های لرستان بودند که در شکل گیری [[زندیان|حکومت زندیان]]، به [[کریم‌خان زند]] کمک کرده و همراه وی به [[شیراز]] رفتند اما پس از انقراض سلسله زندیه به لرستان برگشتند.<ref name=tarikh/>{{سخ}} |
||
در باب خاستگاه و اصل این ایل نظریات متفاوتی وجود دارد.[[ایل ساکی]] از ایل های چندگانه [[سکاها|ایرانیان چین]] بودند.بنابراین خاستگاه اولیه این ایل [[چین]] می باشد.<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، تالیف داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، مقدمه با کمی تصرف</ref>برخی این ایل را طایفه ای از [[ایل بیرانوند]]<ref>جغرافیای سیاسی کهن ، ص 67</ref> و بعضی هم [[کرد]] [[پشتکوه]] می نامند.<ref>جغرافیای سیاسی کهن ، ص 36</ref> معین الدین نطنزی در کتاب خود می نویسد که اگرچه قوم ساکی [[زبان لری]] دارد ولی در اصل [[لر]] نبوده اند.<ref>منتخب التواریخ ، معین الدین نطنزی ص 53</ref>[[حمدالله مستوفی]] در سال ۷۳۰ هجری قمری می‌نویسد که ساکی‌ها [[لر]] نیستند و آن ها را از [[ترکمن|ترک ها ترکمن سلبوری]] یا [[سلغوریان|سلغوری]] می داند و دربارهٔ طوایف [[لرستان]] می‌نویسد:<ref>تاریخ گزیده، حمدالله مستوفی ص ۵۵۰–۵۵۱</ref> {{نقل قول|در مقدمه ذکر لُران و سبب وقوع اسم لُری بر ایشان یاد کرده شد که در کول مانرود بوده‌اند. چون در آن کول مردم بسیار شدند، هر گروهی به موضعی رفتند و ایشان را بدان موضع بازخواندند، چنانچه سیوانی، جنگرویی، اوتری و هر قبیله‌ای از لُران که درآن مقام نداشتند لُر اصلی نباشند و شعب ایشان بسیار است چنان‌که [[کوشکی]]، لنبکی، روزبهانی، '''ساکی'''، شادلوی، داودی، عباسی، محمدکاری و گروه جنگروی که امرای لُر کوچک و خلاصه ایشانند از شعبه سلبوری باشند و از شعب دیگران این اقوامند کارند، رزجنگری، فضلویی، شنوندی، الانی، کاه‌کاهی، ورخوارکی، دری، ویراوند، مانکره، واری، امارکی، ابوالعباسی، علی ممایی، کیجایی، خودکی، مدرئی و غیرهم که منشعب شده‌اند.}}برخی معتقدند که ترکیب حروف واژه ساکی دگرگون شده واژه قوم باستانی [[کاسی]] می‌باشد. ساکی‌های خوزستان بر این عقیده‌اند که اصل این ایل از قبیله [[السکاسک]] در یمن است.گروهی بر ااین باورند که ساکی ها به همراه [[شاهزاده احمد بن موسی کاظم]] ( مدفون در روستای [[کرچیان]] [[شهرستان ازنا]] ) از حدود [[بلخ]] وارد [[ایران]] شدند.بعضي از محققان واژه '''سكی''' را با صداي بين فتحه و اي در آخر نوشته اند. به هر حال واژه '''ساكی''' را به صورت كلی اطلاق بر [[سکاها|قوم سكا]] و يا به جا مانده از آنها ، مي توان پذيرفت.<ref>ساكی ها وسكاها ، ايزد پناه ص 57-60-نوامبر 2002 ، دانشگاه سوربن پاریس</ref>دانشمند فقيد زنده ياد دکتر [[عبدالحسين زرين كوب]] درباره نفوذ [[سكاها]] در [[ايران]] مي نويسد:{{سخ}} |
|||
| ⚫ | پس از بازگشت سگوندها از شیراز، این ایل با ایل‌های میر، جودکی و قلاوند متحد شده و علیه ساکی‌ها برای تصرف منطقه بالاگریوه به نبرد پرداخت که نتیجه آن کشته شدن حسین‌خان ساکی رئیس ایل ساکی و تصرف بالاگریوه توسط ایل سگوند بود.<ref name=tarikh/> پس از این شکست ساکی‌ها در لرستان و خوزستان پراکنده شده و بخشی از آنها به عنوان یکی از طوایف سگوند در آمدند.<ref name=tarikh/> |
||
''مين طور نام طوايف سگوند و ساكی در لرستان به احتمال قوی از همين طوايف سكه ها(سكاها) بايد ناشی شده باشد''.<ref>آشنايي با تاريخ ايران ، دکتر عبدالحسین زرين كوب ص 41</ref>{{سخ}} |
|||
== مردم شناسی == |
|||
دكتر [[رقيه بهزادی]] نيز در بررسی اقوام كهن در [[آسيای مركزی]] ، [[سکاها|سكاهای ايران]] را با نام ساكی مي خواند و مي نويسد :{{سخ}} |
|||
ساکی‌ها به گویش‌های [[لری بالاگریوه‌ای]] و [[لری خرم‌آبادی]] و [[عربی]] تکلم میکنند<ref>جغرافیای سیاسی کیهان ص ۳۶</ref> و در شهرهای [[اندیمشک]]، [[شوش]]، [[دزفول]] و [[خرم‌آباد]] و [[هویزه]] سکونت دارند.<ref>جغرافیای سیاسی کیهان ص ۶۷</ref> |
|||
''سارمات ها كه مانند سكاها ، از ايرانيان آسيا بودند و احتمالاً با سكاها پيوستگی نزديك داشتند و شايد شبيه آن دسته از ايرانيانی بودند كه به طور كلی ساكی ها (sacians) ناميده مي شوند ، تا از شعبه ی ديگر ايرانيان يعنی مادها و پارس ها ، كه دشمنان سرسخت ساكی ها بودند ، متمايز شوند''.<ref>قوم های كهن در آسيای مركزی و فلات ايران ، به قلم دکتر رقیه بهزادی ، ص 66</ref><ref>آرياها و نا آرياها ، ص 49-50 به کوشش دكتر رقيه بهزادی</ref>{{سخ}} |
|||
=== ریشه نام === |
|||
حتی نام [[سیستان]] برگرفته از نام سکستان به معنی سرزمین [[سکاها]] می باشد که نشان دهنده نفوذ [[سکاها]] و ساکی ها در [[ایران]] است.<ref>Grousset, Rene (1970). The Empire of the Steppes. Rutgers University Press. pp. 29–31.</ref>این نام بعد از [[حمله اعراب]] به سجستان و بعدها به سیستان تغییر پیدا کرد ولی اصل این نام ، سکستان بوده است. |
|||
برخی معتقدند که ترکیب حروف واژه ساکی دگرگون شده واژه قوم باستانی [[کاسی]] می‌باشد. ساکی‌های خوزستان بر این عقیده‌اند که اصل این ایل از قبیله [[السکاسک]] در یمن است.{{سخ}} |
|||
[[حمدالله مستوفی]] در سال ۷۳۰ هجری قمری می‌نویسد که ساکی‌ها لر نیستند و دربارهٔ طوایف [[لرستان]] می‌نویسد:<ref>تاریخ گزیده، حمدالله مستوفی ص ۵۵۰–۵۵۱</ref> {{نقل قول|در مقدمه ذکر لُران و سبب وقوع اسم لُری بر ایشان یاد کرده شد که در کول مانرود بوده‌اند. چون در آن کول مردم بسیار شدند، هر گروهی به موضعی رفتند و ایشان را بدان موضع بازخواندند، چنانچه سیوانی، جنگرویی، اوتری و هر قبیله‌ای از لُران که درآن مقام نداشتند لُر اصلی نباشند و شعب ایشان بسیار است چنان‌که [[کوشکی]]، لنبکی، روزبهانی، ساکی، شادلوی، داودی، عباسی، محمدکاری و گروه جنگروی که امرای لُر کوچک و خلاصه ایشانند از شعبه سلبوری باشند و از شعب دیگران این اقوامند کارند، رزجنگری، فضلویی، شنوندی، الانی، کاه‌کاهی، ورخوارکی، دری، ویراوند، مانکره، واری، امارکی، ابوالعباسی، علی ممایی، کیجایی، خودکی، مدرئی و غیرهم که منشعب شده‌اند.}} |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | پیش از ایل‌های |
||
| ⚫ | پس از بازگشت سگوندها از شیراز، این ایل با ایل‌های میر، جودکی و قلاوند متحد شده و علیه ساکی‌ها برای تصرف منطقه بالاگریوه به نبرد پرداخت که نتیجه آن کشته شدن |
||
== تاریخ ایل در تاجیکستان == |
|||
در زمان 1750 [[خیزری بگ]] فرماندار [[بلخ]] از ترس جاه و مقام خود ، بین [[وزیر شاه والی]] و [[میر سلطان شاه]] که حکمران [[بدخشان]] بود ، تفرقه انداخت که بعدها جنگی بین این دو درگرفت که با کشته شدن وزیر شاه والی پایان یافت.بعد از این جنگ ، میر سلطان شاه بر ضد خیزری بگ قیام کرد و وی را از [[بلخ]] بیرون کرد.در این شورش ، [[ایل ساکی|قبیله ساکی]] ، خیزری بگ را همراهی میکرد.در این شورش ، صدمات زیادی به ولایت بدخشان ، خصوصا شهرهای [[چیاب]] ، [[پساکوه]] ، [[تخته بند]] و [[خالپن]] وارد شد که میر سلطان شاه درصدد باسازی برآمد.بدین منظور غارتگران قبیله ساکی را تبعید کرد و با آن ها وارد جنگ شد.در این جنگ ، وی 200 نفر از مهاجمان قبیله [[پامیری]] ساکی را در شهر کوتال در ولایت خواجه به قتل رساند و 700 اسب به غنیمت گرفت.در دوران پس از درگیری ، دیگر ساکی ها برایش مزاحمت ایجاد نکردند.<ref>[https://play.google.com/store/books/details?id=UhMoAAAAYAAJ "Rough Chronological History Of Badakhshan, Etc" - The Asiatic quarterly review, Volume 10. Retrieved 17 March 2011.]</ref> |
|||
==جغرافیای ایل ساکی == |
|||
علاوه بر [[لرستان]] كه [[سکاها|سكاهای]] آن نام ساكی برخود گرفته اند ، برخي [[سکاها|اقوام سكايی]] كه در ديگر نقاط جهان زندگی مي كنند نام ساكی دارند.<ref>ساكی ها و سكاها، حمید ايزد پناه ، دانشگاه سوربن پاریس ، نوامبر 2002 ، ص 53 ،57 ، 60</ref>در كشور [[كنگو]] در [[آفريقا]] شهر مهمی با نام ساكی وجود دارد كه بايد از نام [[سکاها|قوم سكا]] گرفته شده باشد.<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، ص 19</ref>در [[اروپا]] هركدام از گروه های عمده [[سكايي]] دوره ای ويژه از عظمت و شكوه داشتند.<ref>ايران نامك ، قريشی ص 124 </ref><ref> قوم های كهن ، دکتر رقیه بهزادی ص 105</ref>در گزارش محرمانه [[اداره ی اطلاعات بريتانيا]] درباره عشاير [[عراق]] ، طايفه ساكی را در رديف [[خزرج]] [[عراق]] برشمرده و رييس آنها را قيس پسر حسين نام برده است.<ref>العشاير و السّياسه ، دكتر عبدالجليل الطاهر ص 120</ref><ref>مدخلي بر شناخت قبايل عرب خوزستان جلد چهارم ، حاج كاظم پوركاظم ص 345</ref>داوود ساکی حسین خانی در مصاحبه ای که با رئیس '''موسسه ساكي التجاريه''' در [[دبی]] داشت ، ابزار کرد که از ده ها سال پیش یعنی از زمان پدرانشان در این منطقه ساکن بوده اند و از تبار ساکی های [[ایران]] هستند.<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ص 16</ref>در كشور [[ايتاليا]] افراد زيادی با نام خانوادگی '''ساكی''' زندگی می كنند و افراد مشهوری از اين خاندان هم در تاريخ [[ايتاليا]] از خود نامی به جا گذاشته اند. از اين افراد مي توان به [[آندرا ساكی]] (1600-1661م) نقاش معروف ، [[آنتونيو ساكی]] (1734-1786م )آهنگساز و مصنف اپراهای مشهور و [[آريگو ساكی]] مربی سابق [[تيم ملی ايتاليا]] اشاره كرد.در فرهنگ و باورهای مردم [[ژاپن]] نوعی شربت يا شراب مقدس كه بيشتر به آبجو شباهت دارد از برنج گرفته می شود كه به [[ساكی]] مشهور است و اين شراب بايد در وقت های معين و روزهای مقدسی و حتی در جشن های مهم نوشيده شود.ظاهراً اين شراب نخستين بار توسط [[سكاها]] تهيه شده و دارای دستورالعمل خاص در تهيه می باشد و دارای ارزش و بهای زيادی بوده كه بيشتر در انحصار خاندان های ثروتمند [[ژاپن]] است.اين شراب و نامگذاری ساكی در [[ژاپن]] بدون ترديد يادگار [[سكاها]] می باشد كه كمتر از نيم قرن سرور تمام آسيا بوده اند.<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، ص 23</ref>در [[افغانستان]] مردمان كثيری با نام خانوادگی ساكی زندگی مي كنند كه همگی از يك نژاد و قوم هستند،همچنين چندين منطقه نيز با همين نام وجود دارد مانند [[ساكي قلعه]] كه منطقه ای است در [[ولايت قندهار]].<ref>فرهنگ دهخدا و قاموس جغرافيای افغانستان ج 2 ص 389</ref>در كشورهای [[ارمنستان]] و [[جمهوری آذربایجان|آذربايجان شوروی]] نيز با نام های ساكی بر می خوريم.در كشور [[ارمنستان]] افراد زيادی با نام خانوادگی ساكی ، ساكيان و ساكيانی زندگی مي كنند.خانم [[ماريا ساكيان]] كارگردان فيلم '''فانوس دريايی''' <ref>روزنامه ايران مورخ 1/11/85</ref> محصول مشترك كشور [[ارمنستان]] و [[روسيه]] راه يافته به جشنواره فجر از جمله ساكی های سكايی كشور [[ارمنستان]] است.يكی از شش محله قديمی [[دزفول]]، [[محله ساكيان]] است . مسجد قديمی اين محله با نام [[مسجد ساكيان]] نيز از مساجد قديمي [[دزفول]] محسوب می شود.ساكی های [[دزفول]] در دوران حكومت [[فتحعلي شاه قاجار]] از [[لرستان]] مهاجرت كرده و در اين شهر ساكن شده اند.امروزه جمع كثيري از مردم [[دزفول]] نام خانوادگی ساكی دارند و با گذشت سال ها هنوز هم آداب و سنن [[لری]] خود را حفظ كرده اند.<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، ص 24</ref>در [[استان مركزی]] نيز روستاهای [[ساکی علیا]] و [[ساکی سفلی]] و همچنين [[كوه ساكی]] و [[كوه ساكی سوخته]] از [[دهستان قره كهريز]] از [[بخش سربند]] [[شهرستان اراك]] ( در مسير جاده [[خمين]] به [[اراك]] ) از جمله اين مناطق مي باشند.در [[بخش چغاخور]] از [[چهارمحال و بختياري]] يك روستا با نام [[روستای ساكی آباد|ساکی آباد]] وجود دارد.گروه های پراكنده ای از [[ايل ساكی]] [[لرستان]] بعد از فروپاشی اقتدار ايل در سال 1242هـ ق به مناسب روابط سببی با خوانين [[بختیاری]] به آن حدود كوچ كرده اند كه بيشتر در شهرهای [[ازنا]] ، [[الیگودرز]] ، [[داران]] و [[ایذه]] زندگی می كنند و هنوز هم بيشتر آنها به ساكی مشهورند. |
|||
| ⚫ | |||
در افسانه محلی سفر [[شاهزاده احمد]]( احمد ابن موسی كاظم ) از [[بلخ]] به [[لرستان]] كه بيش از صد بيت از اشعار '''شول گد''' ( افسانه محلی بز [[شاهزاده احمد]] در [[لرستان]] ) آن در نزد نگارنده مي باشد، بساك يال دار را رييس [[ایل ساکی|قبيله ساكی]] برمی شمرد كه ظاهراً به جدال با اين امام زاده برخاسته است و نهايتاً شاهزاده احمد با دختر وی ازدواج می كند و در يكی از ابيات چنين آورده اند: |
|||
{{شعر|نستعلیق}} |
|||
{{ب|به جوروند بود خيلی كافر خوار|حاكم آنها بود بساك يال دار}} |
|||
{{پایان شعر}} |
|||
بخش مهمی نيز از ايل ساكی در [[استان همدان]] زندگي می كنند. اين گروه ها نيز از دوره قاجار در دوره ای كه [[شاهزاده محمود ميرزا قاجار]] فرزند پانزدهم [[فتحعلی شاه]] حكومت [[نهاوند]] را در اختيار داشته ، به همراه وی از [[لرستان]] به [[همدان]] كوچ مي كنند.<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، ص 21</ref> |
|||
در منطقه [[چالدران]] نيز گروه زيادي از ساكی ها زندگی مي كنند كه ظاهراً در زمان [[جنگ های ايران و روسيه]] به همراه سپاه [[ايران]] به آن حدود رفته و بنا به سياست دولت های وقت در آن منطقه مسكن گزيده اند و هنوز هم با گذشت قرن ها ، بر باورها و سنن لری خود پايبندند.<ref>[http://sadreakhbar.ir/?p=194 بازشناسی ایل ساکی ، ایل ساکی در آیینه تاریخ ، پایگاه تحلیلی خبری صدر خبر ، گزارش 194]</ref> |
|||
== رابطه ساکی ها با مغول ها == |
|||
پروفسور [[بئاتريس فوربز منز]] در بررسی تاريخ ايران و آسيای مركزی در سده هاي هشتم و نهم هجری درباره حمله [[تيمور لنگ]] به حدود [[لرستان]] و [[خوزستان]] نوشته است :<ref>برآمدن و فرمانروايی تيمور ، ترجمه منصور صفت گل ص 142-143</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=1Nzh_9DZ5DYC&pg=PA101&lpg=PA101&dq=saki+and+feyli+lurs&source=bl&ots=Mu9d9Tz2BP&sig=lZ3bIsUP_p0M7TBf80wKTX65f1g&hl=fa&sa=X&ved=0ahUKEwjPxeu5ouPKAhVJ1ywKHRQGCOgQ6AEIODAE#v=onepage&q=saki%20and%20feyli%20lurs&f=false The Rise and Rule of Tamerlane , By Beatrice Forbes Manz , Saki and feyli lurs]</ref> {{نقل قول|براي بررسي قبايل و صحراگردان مناطقي كه تيمور تسخير كرد ، نخست بايد اذعان كنيم كه با گروه هايي از انواع متفاوت مردم مانند قبايل تركي ـ مغولي مغولستان و شايد قبايل شبه صحراگرد لُرستان سرو كارداريم و ديگر اين كه آگاهي ما درباره بسياري از آنان اندك است . چون بحث و بررسي درباره همه اين مردمان نياز به پژوهش درازمدت و همه جانبه دارد ، در اين بخش تنها به كوتاهي درباره گروه هايي كه در تاريخ عصر تيمور وجود داشتند سخن مي گوييم . به نظر مي آيد بسياري از قبيله ها و قبيله نشيناني كه تيمور سرزمين هاي آنان را به قلمرو خويش ضميمه كرد ، در آن روزگار قدرت كمي داشتند . گويا آنان تنها يك واحد جنگي به شمار مي رفتند و محدوده اجراي سياست هاي آنها از اقدام محلي فراتر نمي رفت . از اين گروه ها مي توان از تركان خلجی در جبال ، بلوچ ها در خراسان و همچنين شايد از ''قبيله هاي '''ساكی''' و فيلی'' در خوزستان ياد كرد. |
|||
تيمور در ايران جنوبي و غربي با قبايل لر و كرد سرو كار پيدا كرد كه بيشتر آنان تحت سلطه سلسله هاي موروثي خود آنان بودند …. گروه هايي قبايلي به ويژه گونه هاي كوچكتري از قبيله نشينان وجود داشتند كه تيمور متعرض آنان نشد و تنها در صورت ضرورت آنان را به سپاهي گري واداشت …. با وجود اين بيشتر قبايل و صحراگرداني كه در گزارش لشكركشي هاي تيمور از آنان يادشده از سوي سپاه تيمور چپاول شدند . نيروهاي تيمور در خوزستان به ''قبايل '''ساكی''' يا سولاكی و فيلی'' و صحراگردان منطقه شوشتر و در سوريه بر ضد اتحاديه تركمانی ذوالقدر يورش بردند و بر اويراتها در عراق و صحرا گردان نزذيك بغداد ، ماردين و رأس العين نيز تاختند.}} {{سخ}} |
|||
رياست قبيله ساكی در دوره [[تيمور لنگ]] با [[امير جلال الدين حسن]] بوده است . از آنجايي كه قبيله ساكی در آن زمان در شمال [[خوزستان]] سكونت داشتند<ref>برآمدن و فرمانروايي تيمور ، ترجمه منصور صفت گل ص 142-143</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=1Nzh_9DZ5DYC&pg=PA101&lpg=PA101&dq=saki+and+feyli+lurs&source=bl&ots=Mu9d9Tz2BP&sig=lZ3bIsUP_p0M7TBf80wKTX65f1g&hl=fa&sa=X&ved=0ahUKEwjPxeu5ouPKAhVJ1ywKHRQGCOgQ6AEIODAE#v=onepage&q=saki%20and%20feyli%20lurs&f=false The Rise and Rule of Tamerlane , By Beatrice Forbes Manz , Saki and feyli lurs]</ref> ، وي در يورش [[تيمور لنگ]] به مناطق [[لر|لرنشين]] از هم پيمانان [[اتابك افراسياب]] حاكم [[لر بزرگ]] محسوب می شد. امير حسن ساكی به خواسته های فرستادگان امرای [[تيمور]] تن در نداد و حاضر به ياری دادن سپاه تيمور نشد و بر خلاف ميل آنها به ياری [[اتابك افراسياب]] شتافت و در نتيجه جنگ و جدال های فراوان شکل گرفت ، [[اتابك افراسياب]] و هم پيمانانش شكست می خورند. جلال الدين حسن ساكی نيز در [[لرستان]] متواری مي شود اما عاقبت در [[خرم آباد]] دستگير می شود و او را در همان جا به بند می كشند. پس از مدتی او را از [[خرم آباد]] به [[دزفول]] مي برند و عليرغم پا در ميانی برخی افراد سرشناس [[لرستان]] و [[خوزستان]] وی را در آنجا به قتل مي رسانند. |
|||
پس از قتل امير حسن بنا به سوابق آشنايی كه اميرزاده ميرانشاه فرزند تيمور با يكی از فرزندان امير حسن به نام [[امير تاج الدين محمود ساكی]] داشت ، رياست بخشي از [[لرستان]] و [[خوزستان]] را به وي سپرد.<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، ص 47</ref> ظاهراً امير يوسف نامی از امرای به نام در آن روزگار در اين سال (810 هـ ق ) مورد خشم اميرزاده ابابكر بن ميرانشاه بن تيمور گوركانی قرار مي گيرد كه پس از فراز و نشيب های متعدد پناه به امير محمود ساكی مي آورد تا بتواند سپاهی گرد آورد و به امير زاده ابابكر يورش برد. {{سخ}} |
|||
[[حافظ ابرو]] در كتاب [[زبده التواريخ]] می نویسد :<ref>زبده التواريخ ، حافظ ابرو ص 223-224</ref> {{نقل قول|و امير يوسف سلطان معتصم را كه پسر زين العابدين بن سلطان ابوالفوارس جلال الدين شاه شجاع بن امير مبارزالدين محمد مظفر بود ، از دختر سلطان معزالدين اويس بهادرخان بن امير شيخ حسن ، و او در زمانی كه حضرت صاحب قرانی آن ممالك را مسخر فرمود ، او به جانب شام گريخته بود و بعد از وفات حضرت [صاحب] قرانی ،ديگر باره به تطميع جماعتی از افراد الناس به خوزستان آمد و با شيخ زاده كه داروغای حويزه بود ، او را مصافی واقع شد و شكست يافته از آنجا پناه به امير[محمود] ساكی كه از مشاهير احشام لر دودانگه بود ، برد و بار ديگر غلبه سوار و پياده جمع كرده بر سر دزفول آمد.}} {{سخ}} |
|||
ايل ساكی در دوره حكومت [[گوركانيان]] بر [[ايران]] از ايلات مهم اين سرزمين به شمار می رفته است.برخی از بزرگان و سرداران این ایل همچون نجف سلطان و زكی خان در سركوبی شورش [[خاندان مشعشعی|مشعشعیان]] و ديگر [[اعراب]] حامی آنها در [[خوزستان]] نقش به سزای داشتند.پس از سركوبی اين خاندان مقتدر و نيرومند به دستور [[نادرشاه|شاه افشار]] ، زكی خان و حدود يكصد خانوار از ايل ساكی در جهت برقراری نظم و جلوگيری از تعدی اين خاندان برای هميشه در آنجا ماندگار شدند. طايفه كنونی ساكی در جنوب و غرب [[خوزستان]] ، بازماندگان اين يكصد خانوار ايل ساكی [[لرستان]] هستند و همچنين آقای حاج شيخ عاشور ساكی از بيت سنيبل از نسل زكی خان است كه در حال حاضر در [[هويزه]] ساكن می باشد که [[عرب|عرب زبان]] هستند.<ref>[http://www.noormags.ir/view/fa/ArticlePage/148702 مشعشعیان لرستان ، علی محمد ساکی ، یادنامه یغما]</ref> |
|||
==نیای ساکی بودا== |
|||
[[پرونده:Mahayanabuddha.jpg|بندانگشتی|چپ|شاهزاده بودا نشسته در چین]] |
|||
[[بودا|بودای]] پيامبر نيز شاهزاده ای از خاندان [[سكاها]] بود كه در شمال [[هند]] در دامنه های [[هيماليا]] فرمانروايی داشتند.نياكان [[بودا]] از ساكی های كاپيلاواستو {{به انگلیسی|kapilavastu}} در [[نپال]] بودند.<ref>نفوذ فرهنگ و تمدن ايران و اسلام در سرزمين هند ، مجيد يكتايي ، ص 38 ، 96</ref> [[گوتاما بودا]] ملقب به ساکیامونی یا رئیس [[ایل ساکی|قبیله ساکی]] در [[هند]] بود و نام یک شاهزاده ساکی از [[سکاها|قوم سکا]] می باشد.<ref>[http://www.irna.ir/fa/News/81595574/ بودا ، شاهزاده سکایی از تبار هخامنشی بود ، خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران]</ref>علامه شهيد [[مرتضی مطهری]] درباره [[بودا]] می نويسد:{{سخ}} |
|||
''در حدود دو هزار و پانصد سال پيش ، در هندوستان ، در پای كوه های هيماليا در ميان مردمی كه به ساكياها معروف بودند ، شاهزاده ای به دنيا آمد و در حدود سی سال در ناز ونعمت بزيست''.<ref>خدمات متقابل اسلام و ايران ، مطهری ص 196</ref>{{سخ}} |
|||
استاد [[جان باير ناس]] نويسنده كتاب مشهور '''تاريخ جامع اديان''' نام شخصی آن مرد ، كه پيشوا و شارع دين بودايی است را '''سيدارته''' می داند و می نويسد:{{سخ}} |
|||
''وی بودا ظاهراً در 560 ق م ، در شمال هند و در يكصد ميلی شمال شهر بنارس متولد گرديده است. پدرش سالار يا كدخدا كوچكی بوده است كه بر قبيله ساكيا فرمانروايی مي كرده و خاندان های آن قبيله در آن ناحيه به اجتماع زندگانی می كرده اند''.<ref>تاريخ جامع اديان ، تالیف جان بایر تاس ، ترجمه علی اصغر حكمت ، ص 177-178</ref> |
|||
== زبان == |
|||
ساکی‌ها به زبان های [[لری]] ، [[بختیاری]] ، [[کردی]] ، [[پامیری]] ، [[ژاپنی]] ، [[گرجی]] ، [[کره ای]] ، [[تایلندی]]<ref>Maneenoon, K.(Prince of Songkla University. Hat Yai Campus, Songkhla (Thailand). Faculty of Science. Department of Biology)</ref><ref>Sirirugsa, P.(Prince of Songkla University. Hat Yai Campus, Songkhla (Thailand). Faculty of Science. Department of Biology)</ref><ref>Trisonthi, C.(Chiang Mai University, Chiang Mai (Thailand). Faculty of Science. Department of Biology)</ref> <ref>[http://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=TH2004001116 Ethnobotany of the Saki tribe in Trang, Pattalung and Yala province]</ref> ، [[پامیری]] و [[عربی]] تکلم میکنند<ref>جغرافیای سیاسی کیهان ص ۳۶</ref><ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، ص 78</ref> |
|||
زبان اولیه و مادری این ایل در واقع [[زبان سکایی|زبان ساکی]] یا زبان مادری [[سکاها|اقوام سکایی]] بوده است که به مرور زمان منقرض شد.با مهاجرت گسترده [[سکاها]] به دیگر نقاط دنیا به دلایلی از جمله لشکرکشی ها و حمله به کشور هایی از جمله [[ایران]] ، [[هند]] ، [[افغانستان]] زبان های جدیدی جایگزین این زبان کهن شد. |
|||
== طوایف == |
== طوایف == |
||
هسته اصلی ایل ساکی را در گذشته پنج طایفه تشکیل میداد که عبارتند از: |
|||
ایل ساکی در سه کشور [[تاجیکستان]] ، [[تایلند]] و [[ایران]] بیشترین جمعیت را دارد.بیش از دو میلیون نفر از جمعیت این ایل در [[تایلند]] به سر می برند.<ref>Maneenoon, K.(Prince of Songkla University. Hat Yai Campus, Songkhla (Thailand). Faculty of Science. Department of Biology)</ref><ref>Sirirugsa, P.(Prince of Songkla University. Hat Yai Campus, Songkhla (Thailand). Faculty of Science. Department of Biology)</ref><ref>Trisonthi, C.(Chiang Mai University, Chiang Mai (Thailand). Faculty of Science. Department of Biology)</ref> <ref>[http://agris.fao.org/agris-search/search.do?recordID=TH2004001116 Ethnobotany of the Saki tribe in Trang, Pattalung and Yala province]</ref> درباره طوایف این ایل در کشورهای دیگر به غیر از [[ایران]] اطلاعات زیادی در دست نیست.در [[ایران]] ، هسته اصلی ایل ساکی را در گذشته چهار طایفه تشکیل میداد که عبارتند از: |
|||
* [[بساک |
* [[بساک]] |
||
* [[ |
* [[سرچرم]] |
||
* [[گورجیل]] |
|||
* [[ |
* [[کلیل وند]] |
||
* [[پارسی |
* [[پارسی(طایفه)|پارسی]] |
||
[[طایفه سرچرم|سَرچَرم]] یزرگترین و قدیمی ترین طایفه ایل ساکی در [[ایران]] است.پس از فروپاشی نظام ایلیاتی در دوره حکومت [[حسین خان ساکی]] ، [[طایفه سرچرم]] سه دسته شدند.دسته اول در همان منطقه زندگی خود ماندند که به تدریج طایفه ای از [[ایل سگوند]] شدند ، دسته دوم به طرف سرزمین های [[مردم بختیاری|بختیاری نشین]] از جمله [[دورود]] و [[ازنا]] کوچ کردند و [[مردم بختیاری|بختیاری زبان]] شدند که در روستاهای [[دولت آباد (ازنا)|دولت آباد]] ، [[کرچیان]] ، [[کمندان (ازنا)|کمندان]] ، [[کلکله]] و... بیشترین جمعیت را دارند. و دسته دیگر به طرف [[کرمانشاه]] رفتند و [[مردم کرد|کردزبان]] شدند و برخی هم که از نوادگان شیخعلی سلطان نامی بودند ، به [[طایفه میر|ایل میر]] پیسوستند و به ساکی های میر معروف شدند.[[تيره بابا]] كه خادمين بقعه متبركه [[سيدزيبا محمد]] در [[منطقه مميل]] [[خرم آباد]] هستند از احفاد شخصی به نام بابامحمدعالی از [[طايفه سرچرم]] می باشند. از میان این چهار طایفه، طایفه [[پارسی(طایفه)|پارسی]] به تیره [[گوران]] و [[رهدارون]] تقسیم شد و به ایل [[دیرکوند]] پیوستند.همچنین سه تیره دیگر نیز از درون این طایفه بیرون آمدند به نام [[لت کله]] ( چون کلاه جدشان در آتش سوخته بود ، به این نام معروف شدند ) ، [[دره تنگی]] و [[چناروند]] که نام آن ها برگرفته از نام منطقه آن هاست. [[بساک|طایفه بُساک]] به دلیل کوچ ارتباطی با هسته اصلی ایل در [[لرستان]] ندارد. این طایفه امروزه جزء ایل [[ممیوند]] از شاخه‌های [[چهارلنگ]] [[لر بختیاری]] محسوب می‌شود.در دوره ریاست [[حسین خان ساکی]] بر این ایل ، ایشان با یک زن [[گرجی|گرجستانی]] به نام ستاره خانم ازدواج کرد و افراد این ایل به هوز گرجی یا گرجی های ایل معروف شدند و [[طایفه گورجیل]] ایل ساکی را تشکیل دادند که به [[زبان گرجی]] تکلم می کنند.<ref>تاریخ سیاسی اجتماعی ایل ساکی ، داوود ساکی حسین خانی ، انتشارات نسیم کوثر قم ، بخش تیره و طوایف</ref> بخشی از ایل نیز در شهرهای [[عرب|عرب نشین]] [[خوزستان]] به سر می برند و به زبان [[عربی]] تکلم میکنند که عبارت اند از : {{سخ}} |
|||
* [[حویزاوی]] |
|||
*تيره دوراجه : دلفيه ، بيت غافل ، بيت ريحان و بيت چيخاو{{سخ}} |
|||
| ⚫ | |||
*تيره شيخ علی : بيت شيخ علی ، بواريز ، بيت تركی و بيت محمد صبيح{{سخ}} |
|||
*تيره سبعين : بيت سنيبل ، حاج فوييد ، خميس ، وهابی و حاج حسين{{سخ}} |
|||
*تيره خميس : بيت مسكين ، رميض و حاج عيدی |
|||
== منابع == |
== منابع == |
||
{{پانویس |
{{پانویس}} |
||
== جستارهای وابسته == |
|||
{{ایل ساکی}} |
|||
{{مردم کرد}} |
|||
{{مردم لر}} |
{{مردم لر}} |
||
نسخهٔ ۱۹ فوریهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۰۹:۲۴
ایل ساکی یکی از ایل‌های لر ساکن لرستان و خوزستان است که پس از کشته شده حسین‌خان ساکی رئیس ایل در اوایل حکومت قاجارها فروپاشید و هم اکنون یکی از طایفه‌های ایل سگوند محسوب می‌شود.[۱]
تاریخ
پیش از ایل‌های میر، جودکی و قلاوند و تا دوره حکومت قاجارها منطقه بالاگریوه جزئی از سکونتگاه ایل ساکی بود. سگوندها به عنوان جرئی از باجلوندها به همراه بیرانوندها از جمله ایل‌های لرستان بودند که در شکل گیری حکومت زندیان، به کریم‌خان زند کمک کرده و همراه وی به شیراز رفتند اما پس از انقراض سلسله زندیه به لرستان برگشتند.[۱]
پس از بازگشت سگوندها از شیراز، این ایل با ایل‌های میر، جودکی و قلاوند متحد شده و علیه ساکی‌ها برای تصرف منطقه بالاگریوه به نبرد پرداخت که نتیجه آن کشته شدن حسین‌خان ساکی رئیس ایل ساکی و تصرف بالاگریوه توسط ایل سگوند بود.[۱] پس از این شکست ساکی‌ها در لرستان و خوزستان پراکنده شده و بخشی از آنها به عنوان یکی از طوایف سگوند در آمدند.[۱]
مردم شناسی
ساکی‌ها به گویش‌های لری بالاگریوه‌ای و لری خرم‌آبادی و عربی تکلم میکنند[۲] و در شهرهای اندیمشک، شوش، دزفول و خرم‌آباد و هویزه سکونت دارند.[۳]
ریشه نام
برخی معتقدند که ترکیب حروف واژه ساکی دگرگون شده واژه قوم باستانی کاسی می‌باشد. ساکی‌های خوزستان بر این عقیده‌اند که اصل این ایل از قبیله السکاسک در یمن است.
حمدالله مستوفی در سال ۷۳۰ هجری قمری می‌نویسد که ساکی‌ها لر نیستند و دربارهٔ طوایف لرستان می‌نویسد:[۴]
در مقدمه ذکر لُران و سبب وقوع اسم لُری بر ایشان یاد کرده شد که در کول مانرود بوده‌اند. چون در آن کول مردم بسیار شدند، هر گروهی به موضعی رفتند و ایشان را بدان موضع بازخواندند، چنانچه سیوانی، جنگرویی، اوتری و هر قبیله‌ای از لُران که درآن مقام نداشتند لُر اصلی نباشند و شعب ایشان بسیار است چنان‌که کوشکی، لنبکی، روزبهانی، ساکی، شادلوی، داودی، عباسی، محمدکاری و گروه جنگروی که امرای لُر کوچک و خلاصه ایشانند از شعبه سلبوری باشند و از شعب دیگران این اقوامند کارند، رزجنگری، فضلویی، شنوندی، الانی، کاه‌کاهی، ورخوارکی، دری، ویراوند، مانکره، واری، امارکی، ابوالعباسی، علی ممایی، کیجایی، خودکی، مدرئی و غیرهم که منشعب شده‌اند.
طوایف
هسته اصلی ایل ساکی را در گذشته پنج طایفه تشکیل میداد که عبارتند از:
از میان این پنج طایفه، طایفه بساک به دلیل کوچ ارتباطی با هسته اصلی ایل در لُرستان ندارد. این طایفه امروزه جزء ایل ممیوند از شاخه‌های چهارلنگ لر بختیاری محسوب می‌شود.