ویکی‌پدیا:چگونه از مطالب اینترنتی به عنوان منبع استفاده کنیم

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از ویکی‌پدیا:یوتیوب)

به طور معمول نباید از مطالب موجود در یوزنت‌ها، ویکی‌ها، بولتن بوردها، تالارهای گفتگو (فوروم) و بلاگ‌ها و قسمت نظرات موجود در صفحه بلاگها به‌عنوان منبع استفاده کنیم. معمولاً روی مطالب این رسانه‌ها نظارت کافی وجود ندارد یا معمولاً نویسندگان آنها دارای اعتبار کافی نمی‌باشند و مطالب موجود در این منابع پایدار نبوده و ممکن است به سرعت دستخوش تغییر شوند یا پاک شوند.

هرکسی می‌تواند با صرف اندکی هزینه برای خودش وبگاهی دست‌ و پا کند یا کتابی را به هزینهٔ شخصی چاپ نماید، و آنگاه مدعی شود که در در رشتهٔ مورد نظر متخصص است. از این رو کتاب‌های خود-چاپ‌ کرده، وبگاه‌های شخصی و وبلاگ‌ها[۱] اکثراً منبع قابل‌ قبولی نیستند.

منابع برخط[ویرایش]

  • بیشتر وب‌سایت‌ها حکم مراجع خود انتشار یافته را دارند و نمی‌توان از آنان به عنوان منبع استفاده نمود.
  • البته استثناهایی هم می‌تواند وجود داشته باشد: مثلاً پژوهشگر حرفه‌ای معروفی در رشتهٔ مربوط به خود، یا روزنامه‌نگار حرفه‌ای مشهوری باشد که مطالبش را خودش در اینترنت منتشر کرده باشد. گاه این موارد ممکن است به عنوان منبع قابل قبول باشد؛ البته این به شرطی‌است که تخصصش پیشتر با چاپ مطالب در ژورنال‌های معتبر یا کتاب‌های وزین اثبات شده باشد؛ ولی به هرحال حواس‌تان را جمع کنید: اگر مطلبی که آن شخص در وِب‌نوشتش نوشته است واقعاً بااهمیت باشد، معمولاً کس دیگری آن را در جایی معتبر (تر) منتشر کرده است.
  • بعضی وب‌گاه‌ها در واقع نسخه برخط یک مرجع معتبر می‌باشد و مؤسسه انتشاردهنده مرجع مذکور نسخهٔ برخط آن مرجع را نیز در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد، مانند نسخهٔ برخط دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. این مراجع معتبر می‌باشند و استفاده از چنین مراجعی بلامانع می‌باشد.
  • بر مطالب منتشر شدهٔ بعضی وب‌سایت‌ها فرایند حقیقت‌سنجی و ویراستاری فنی کافی صورت می‌پذیرد. چنین وب‎سایت‌هایی حکم مطالب خود انتشار یافته را ندارند و می‌توان از آنان در ویکی‌پدیا استفاده نمود.
  • بعضی وب‌سایت‌های تخصصی که مرجعیت آن مورد پذیرش متخصصین بوده و در رشته خود و مراجع دانشگاهی، وبگاهی شناخته شده می‌باشند را می‌توان به عنوان مرجع استفاده نمود.
  • یک منبع برخط هر لحظه ممکن است موقتاً یا دائماً از دسترس خارج شود یا محتوایش تغییر کند و اگر این اتفاق رخ دهد مطلب ما دیگر اثبات‌پذیر نخواهد بود. راه‌حل رفع این مشکل بایگانی‌کردن صفحهٔ وب در وبگاه‌های مربوطه مثل WebCite است.

آیا وبلاگ‌ها منبع معتبری هستند[ویرایش]

در بیشتر موارد خیر. بیشتر وبلاگ‌ها، به خصوص آنهایی که توسط یک سرویس میزبان وبلاگ[۲] مانند بلاگر پشتیبانی می‌شوند مطالب خود انتشار یافته محسوب می‌شوند و نویسندگان خیلی از وبلاگ‌ها تحت نام‌های ساختگی اقدام به انتشار مطالب خود می‌کنند. معمولاً فرایند حقیقت‌سنجی در مورد نوشتارهای این وبلاگ‌ها انجام نمی‌شود و هیچ ضمانتی بر کیفیت مطالب و قابل اطمینان بودن مطالب وجود ندارد. اگر نویسنده وبلاگ فردی شناخته شده و صاحب نظر در موضوع مورد بحث باشد یا مقاله توسط روزنامه‌نگاری مشهور و حرفه‌ای نوشته شده باشد، ممکن است مطالب وبلاگ‌ها را استفاده کرد. البته در موضوعات تخصصی مطالب منتشر شده در نشریات علمی تخصصی و کتاب‌هایی که فرایندهای ویراستاری علمی و فنی روی آنها به خوبی صورت می‌پذیرد بر وبلاگ‌ها ارجحیت دارند. از وبلاگ نباید به عنوان یک منبع ثانویه جهت زندگی‌نامه افراد در قید حیات استفاده کرد. مثلاً نمی‌توان گفت که فلان شخص در وبلاگش فرد دیگری را دارای این خصایص اخلاقی می‌داند. اما اگر فرد متخصص و شناخته شده در مورد آثار فرد زنده‌ای نظری داد این نظر می‌تواند به عنوان نظر آن فرد، نه حقیقت منعکس گردد؛ (وپ:زنده را ببینید).

آیا یوتیوب منبع معتبری است[ویرایش]

هرکسی می‌تواند با اندک امکاناتی ویدیویی تهیه کند و آن را در یوتیوب بارگذاری کند. بیشتر ویدیوهای موجود در یوتیوب جزو مطالب خود انتشار یافته محسوب می‌شوند و منبع معتبری محسوب نمی‌شوند. هر چند در بعضی موارد می‌توان از یوتیوب یا سایر وبسایتهای اشتراک فایلهای تصویری استفاده نمود. مثلاً اگر مرجع معتبری به‌طور رسمی کانالی در یوتیوب یا امثال آن داشته باشد یا بتوان ویدیوی منتشر شده را تا منبع اصلی آن ردیابی نمود. مثلاً مصاحبه رئیس جمهور ایران با شبکه خبری سی.ان.ان. در این حالت ویدیوی مذکور حکم منبعی اولیه خواهد داشت و بسته به اعتبار منبع اصلی می‌توان از آن استفاده نمود. هرچند در استفاده از اینگونه مراجع باید احتیاط نمود.

آیا فیس‌بوک منبع معتبری است[ویرایش]

از فیس‌بوک نباید به عنوان پیوند به بیرون استفاده کرد. در مورد استفاده از آن به عنوان منبع نیز، اگر در انتساب آن به فرد مورد نظر هیچ شک و تردیدی نباشد، می‌توان از آن به عنوان یک منبع خود نوشته با احتیاط استفاده کرد. در چنین منابعی ادعاها فقط نسبت به خودش قابل استنادند نه نسبت به دیگران و ادعاهای بزرگ نیز حتی نسبت به خود فرد قابل استناد نیستند.

پیوند به بیرون[ویرایش]

پانویس[ویرایش]

  1. در اینجا «وبلاگ» اشاره به وبلاگ‌های شخصی و گروهی دارد. برخی روزنامه‌ها (به طور نمونه مثل لس آنجلس تایمز) هستند که حاوی ستون‌هایی هستند که بلاگ نامگذاری شده‌اند. استفاده از این‌ها تا زمانی که وبلاگ توسط اشخاص متخصص نوشته شده باشد یا توسط هیئت ویراستاران آن روزنامه کنترل شود مانعی ندارد. اگر هم روزنامه نسبت به محتویات آن ستون ادعای مسئولیت نمی‌کند، حتماً در مقاله موضوع ادعا شده را به منبع اصلی نسبت دهید. مثلاً در پانویس یا جایی در مقاله قید کنید که چه کسی فلان حرف را زده. مثلاً: «بر طبق نظر مصطفی رحماندوست، آمار انتشارات سال گذشته ۲۶٪ افزایش یافت...». متوجه باشید که پیغام‌های خوانندگان در پایین وبلاگ قابل قبول نیستند، بلکه فقط خود محتوای اصلی قابل قبول است.
  2. blog-hosting service