ال‌ئی‌دی
 سه ال‌ئی‌دی ۵ میلیمتری به رنگ‌های آبی، سبز و قرمز | |
| نوع | Passive, optoelectronic |
|---|---|
| اصول کارکرد | برق‌درخشی |
| اختراع شده | اولگ لسف (۱۹۲۷) James R. Biard (1961) Nick Holonyak (1962) |
| اولین تولید | October 1962 |
| تنظیمات پین | آند (شیمی) و کاتد |
| نمادهای الکترونیک | |
 | |
.svg)
دیود نورافشان (به انگلیسی: Light-Emitting Diode) یا ال‌ئی‌دی (به انگلیسی: LED) که دیود نورانی، دیود نور گسیل، دیود نور دهنده نیز نامیده شده‌است، یک قطعهٔ الکترونیک از خانوادهٔ دیودها است. در زبان محاورهٔ الکترونیک، گاهی به آن لِد (به انگلیسی: Led) نیز می‌گویند. ال‌ئی‌دی‌های تک‌رنگ، همانند بقیهٔ دیودها، دارای دو پایهٔ آنُد و کاتُد هستند. ال‌ئی‌دی‌های دورنگ (یا بیشتر) دارای یک پایهٔ مشترک (معمولاً کاتد، معروف به «کاتُد-مشترک») و به‌ازای هر رنگ یک پایهٔ دیگر (معمولاً آند) دارند.
دیودهای نورافشان برتری‌های بسیاری بر منابع نور سنتی دارند که مصرف کمتر، عمر بیشتر،[۱] استحکام بیشتر، اندازهٔ کوچکتر و سرعت بیشتر در خاموش و روشن شدن[۲] از آن جمله‌اند.
تاریخچه[ویرایش]
اولین ال‌ئی‌دی‌های تولید صنعتی در ۱۹۶۲ میلادی و تنها با رنگ قرمز (ترکیب آلومینیم، گالیم و آرسناید) وارد بازار شدند. ال‌ئی‌دی‌های سبز، آبی، زرد و نارنجی در دههٔ ۷۰ میلادی تولید شدند. بهرهٔ نوری ال‌ئی‌دی‌ها رفته‌رفته افزایش یافت تا اینکه در دههٔ ۸۰ و اوایل دههٔ ۹۰ میلادی ال‌ئی‌دی‌ها به صورت گروهی و با کارایی بسیار بالا وارد بازار شدند. ال‌ئی‌دی‌های اولیه به علت بهرهٔ پایینشان تنها در مدارات الکترونیکی استفاده می‌شدند. اثرگذاری نوری ال‌ئی‌دی‌های سفید امروزی تا ۷۰ لومن بر وات و ال‌ئی‌دی‌های رنگی تا ۵۰ لومن بر وات است و پیش‌بینی می‌شود تا ۱۴۰ لومن بر وات نیز برسد.[۳]
طرز کار[ویرایش]
ال‌ئی‌دی‌ها از پدیدهٔ الکترولومینانس برای تولید نور بهره می‌برند.[۳]
طیف نور[ویرایش]
| نوع نیمه‌هادی | رنگ نور ال‌ئی‌دی |
|---|---|
| آلومینیم، گالیوم، آرسنیک | قرمز |
| آلومینیم، ایندیوم، گالیوم، فسفر | قرمز، نارنجی، زرد |
| گالیوم، آرسناید، فسفر | قرمز، نارنجی، زرد |
| ایندیوم، گالیوم، نیتروژن | سبز، آبی |
طیف نور لامپ‌های ال‌ئی‌دی شامل تمام طیف‌های مرئی و پرتوهای فرابنفش و مادون قرمز می‌شود و بسیار باریک است. رنگ نور ال‌ئی‌دی‌ها بستگی به جنس کریستال تشکیل‌دهندهٔ آنها دارد.[۳] مقدار و رنگ نور ال‌ئی‌دی‌ها تا حد زیادی به جریان آنها نیز بستگی دارد، به همین دلیل استفاده از منبع جریان برای تغذیهٔ آنها معمول است.[۳]
کاربردها[ویرایش]
دیودهای نورافشان مصارف متفاوتی در نورپردازی شهری، علائم عبور و مرور و چراغ‌های امروزی خودرو دارند.[۴] همچنین اندازهٔ بسیار کوچک آنها باعث شده‌است تا در نمایشگرهای گرافیکی نسل جدید بکار روند.[۵] سرعت بسیار بالای آنها در خاموش و روشن شدن کاربردهای ویژه‌ای در فناوری مخابرات برای آنها به ارمغان آورده‌است.
با توجه به اینکه ال‌ئی‌دی‌ها می‌توانند نورهای رنگی مختلفی تولید کنند، در نورپردازی‌های تزئینی کاربر دارند. از سوی دیگر این لامپ‌ها نور مخرب ماورای بنفش تولید نمی‌کنند و به همین سبب در موزه‌ها برای روشنایی اشیاء قیمتی به کار می‌روند. به علت توان مصرفی پایینشان می‌توان از آنها در روشنایی اضطراری استفاده کرد. در چراغ‌های راهنمایی و رانندگی، طول عمر، ضریب اطمینان روشنایی، درخشندگی بالا و دید در روز اهمیت زیادی دارند و به همین علت ال‌ئی‌دی‌ها برای این منظور بسیار مناسبند. بسیاری از شرکت‌های معتبر خودروسازی، در چراغ راهنما، خطر و برخی چراغ‌های داخلی خودروهایشان از لامپ ال‌ئی‌دی استفاده می‌کنند.[۶]
دیودهای نورگسیل ارگانیک (OLED)[ویرایش]
لایهٔ الکترولومینسانس در دیودهای نورگسیل ارگانیک (OLED)، یک لایهٔ بسیار نازک (Film) از ترکیبی آلی است که در واکنش به جریان الکتریکی، از خود نور منتشر می‌کند. از مزایای بالقوه OLEDها می‌توان به نمایشگرهای نازک کم هزینه با ولتاژ محرک پایین، زاویه دید وسیع، کنتراست بالا و وسعت رنگ زیاد اشاره کرد.[۷] مزیت اضافی ال‌ئی‌دی‌های پلیمری، ساخت نمایشگرهای قابل پرینت و نمایشگرهای انعطاف‌پذیر است.[۸][۹][۱۰] از OLEDها برای ساخت صفحه نمایش‌های دستگاه‌های قابل حمل از قبیل گوشی‌های همراه، دوربین‌های دیجیتال و MP3 پلیرها استفاده می‌شود و هم چنین در آینده ممکن است برای ساخت تلویزیون یا روشنایی ساختمان از آنها استفاده کرد.[۱۱][۷]
دیود نورگسیل آبی[ویرایش]
ال‌ئی‌دی آبی رنگ آخرین پیشرفت مورد نیاز (و هم چنین سخت‌ترین) برای ساخت ال‌ئی‌دی سفید بود.[۱۲] به کمک ال‌ئی‌دی سفید صفحه نمایش گوشی‌ها و رایانه‌ها و لامپ‌های کم مصرف و… شکل گرفتند. ساخت یک ال‌ئی‌دی سفید از ال‌ئی‌دی آبی بسیار ساده است. دانشمندان برای ساخت ال‌ئی‌دی سفید از نور آبی برای تحریک یک ماده شیمیایی فلئورسان و ساخت نور سفید استفاده می‌کنند.[۱۲] در سال ۲۰۱۴ سه دانشمند ژاپنی به نام‌های ایسامو آکاساکی، هیروشی آمانو و شوجی ناکامورا به دلیل کارهایی که در اوایل دهه ۱۹۹۰ در ساخت گالیم نیترید با کیفیت و ساخت ال‌ئی‌دی آبی انجام داده بودند موفق به دریافت جایزه نوبل فیزیک شدند.[۱۳]
دیود نورگسیل سفید (WLED)[ویرایش]
نوع سفید آن دیود نورگسیل سفید (به انگلیسی: White LED) (به اختصار دبلیو ال‌ئی‌دی (به انگلیسی: WLED)) که در سال‌های اخیر تکمیل شده و به بهره‌برداری رسیده‌است، رفته رفته کاربردهای زیادی در شاخه‌های مختلف پیدا کرده‌است.[۱۴]
اندازه لامپ‌های LED[ویرایش]
لامپ‌های LED در سایزهای مختلف موجود می‌باشد از ۲ تا ۸ میلی‌متر و از ۱ تا ۲۰ میلی‌آمپر است و بر اساس تراکم پانل لامپ، نیاز به خنک کردن پیدا می‌کنند. معمولاً از هیت سینک‌های آلومینیومی برای خنک کردن استفاده می‌شود. انواع حباب لامپ شامل گرد با رویه مسطح یا گرد، مستطیلی با با رویه مسطح یا مثلثی یا مربعی با رویه مسطح هستند. همچنین کپسول حباب می‌تواند شفاف یا رنگی باشد تا بتواند کنتراست بهتر یا زاویه دید مناسب‌تر ایجاد کرد.
محققان در دانشگاه واشینگتن نازکترین LED را ساخته‌اند که دوبعدی است و از مواد انعطاف‌پذیر ساخته شده‌است که در حد ۳ اتم ضخامت دارد که ۱۰۰۰۰ برابر کوچکتر از تار موی انسان است که علم را به سمت ساخت وسایل نوری عمومی و نانو لیزرهای کوچکتر با بهینه تر شدن نور-انرژی سوق می‌دهد.
سه نوع دسته‌بندی لامپ‌های LED وجود دارد:
خروجی کم[ویرایش]
معمولاً حدود ۲ mA و 2V هستند که در حدود ۴ mW می‌شود.
خروجی استاندارد[ویرایش]
حدود ۲۰ mA با ولتاژهای:
قرمز، نارنجی، زرد و سبز پررنگ با ولتاژی حدود ۱٫۹–۲/۱ V
سبز کمرنگ و آبی با ولتاژ حدودی ۳–۳/۴ V
بنفش، صورتی و سفید با ولتاژ حدودی ۲٫۹–۴/۲ V
خروجی بالا[ویرایش]
لامپ‌های با ۲۰ mA و حدود ۲–۵ V که بیشتر برای لامپ‌های خورشیدی مستقیم استفاده می‌شود.
دسته‌های لامپ LED پر قدرت[ویرایش]
این دسته‌های پر قدرت می‌تواند شامل تعداد زیادی از لامپ‌های کم مصرف یا تعداد کمی از لامپ‌های پرمصرف باشند که معروف به قدرت بالا (HP-LEDs) یا خروجی بالا (HO-LEDs) می‌شون که می‌تواند تا هزاران لومن ایجاد کنند. خنک نگه‌داشتن این لامپ‌ها بسیار مهم است، زیرا داغ شدن باعث خرابی آنها می‌شود.
انواع[ویرایش]
ال‌ئی‌دی‌ها در پکیج‌های و برای کاربردهای مختلفی ساخته می‌شوند.
جستارهای وابسته[ویرایش]
پانویس[ویرایش]
- ↑ "مقایسهٔ ال‌ئی‌دی و منابع نور سنتی". وزارت نیروی ایالات متحده. Retrieved 10 Mayٔ 2009.
- ↑ "جدول داده‌های ال‌ئی‌دی‌های ریز نصب سطحی سری ۵۹۸" (PDF). دایالایت. Archived from the original (PDF) on 5 February 2009. Retrieved 10 Mayٔ 2009.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ اسلامی، خدادادی و حجرگشت، «لامپ‌های خاص»، روشنایی فنی و نقشه‌کشی رایانه، ۱۲۰.
- ↑ "انقلاب نورپردازی با ال‌ئی‌دی". فوربز. Retrieved 10 Mayٔ 2009.
- ↑ "لپ‌تاپ‌های ال‌ئی‌دی: نازکتر، سبکتر، پر عمرتر، بهتر". سی‌نت. Retrieved 10 Mayٔ 2009.
- ↑ اسلامی، خدادادی و حجرگشت، «لامپ‌های خاص»، روشنایی فنی و نقشه‌کشی رایانه، ۱۲۱ و ۱۲۲.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Bardsley, J. N. (2004). "International OLED Technology Roadmap". IEEE Journal of Selected Topics in Quantum Electronics. 10 (1): 3–4. Bibcode:2004IJSTQ..10....3B. doi:10.1109/JSTQE.2004.824077.
- ↑ Hebner, T. R.; Wu, C. C.; Marcy, D.; Lu, M. H.; Sturm, J. C. (1998). "Ink-jet printing of doped polymers for organic light emitting devices". Applied Physics Letters. 72 (5): 519. Bibcode:1998ApPhL..72..519H. doi:10.1063/1.120807.
- ↑ Bharathan, J.; Yang, Y. (1998). "Polymer electroluminescent devices processed by inkjet printing: I. Polymer light-emitting logo". Applied Physics Letters. 72 (21): 2660. Bibcode:1998ApPhL..72.2660B. doi:10.1063/1.121090.
- ↑ Gustafsson, G.; Cao, Y.; Treacy, G. M.; Klavetter, F.; Colaneri, N.; Heeger, A. J. (1992). "Flexible light-emitting diodes made from soluble conducting polymers". Nature. 357 (6378): 477–479. Bibcode:1992Natur.357..477G. doi:10.1038/357477a0.
- ↑ Kho, Mu-Jeong; Javed, T.; Mark, R.; Maier, E.; David, C (March 4, 2008). Final Report: OLED Solid State Lighting. Kodak European Research. Cambridge Science Park, Cambridge, UK.
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ "Why A Blue LED Is Worth A Nobel Prize". Popular Science. Retrieved 2019-06-09.
- ↑ Overbye, Dennis (7 October 2014). "Nobel Prize in Physics". The New York Times.
- ↑ "ال‌ئی‌دی‌های سفید چیستند؟". دیو ایروین هلیدی. Archived from the original on 25 November 2006. Retrieved 10 Mayٔ 2009.
منابع[ویرایش]
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Light-emitting diode». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۰ مهٔ ۲۰۰۹.
- اسلامی، محمدحسن؛ خدادادی، شهرام؛ حجرگشت، علیرضا (۱۳۹۰). روشنایی فنی و نقشه‌کشی رایانه. گویش نو. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۸۴۵۰-۷۰-۲.
نگارخانه[ویرایش]
ال‌ئی‌دی‌ها در انواع شکل و اندازه تولید می‌شود.
سمبل الکترونیک دیود نورافشان
دیودهای نورافشان ۵ میلیمتری در رنگ‌های قرمز، سبز و آبی