پرش به محتوا

کریم آقاخان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از آقاخان چهارم)
حضرت والا[۱]
کریم آقاخان
آقا خان چهارم
آقاخان در ۲۰۱۴
شهروندیپادشاهی متحد
فرانسه
سوئیس
پرتغال
کانادا (افتخاری)
پیشه‌ها
  • امام
  • بشردوست
  • بازرگان
عنوانشاه کریم الحسینی
چهل و نهمین امام اسماعیلیه نزاری
تصدی۱۱ ژوئیه ۱۹۵۷ – اکنون
گمارش۱۹ اکتبر ۱۹۵۷[۲]
پیشینآقاخان سوم
زادهشاه کریم الحسینی
۱۳ دسامبر ۱۹۳۶ ‏(۸۷ سال)
ژنو، سوئیس
همسر
فرزند(ان)
خاندانفاطمیه
پدرشاهزاده علی خان
مادرشاهدخت تاج الدوله

شاه کریم الحسینی (زادهٔ ۱۳ دسامبر ۱۹۳۶) مشهور به کریم آقاخان که توسط پیروان اسماعیلی‌اش با عنوان مذهبی مولانا حاضر امام شناخته می‌شود، چهل و نهمین امام شیعیان اسماعیلیه است. نسب او از طریق علی بن ابی‌طالب و فاطمه زهرا به محمد، پیامبر اسلام، می‌رسد.[۳][۴] به اعتقاد نزاریه وی پس از پدربزرگش آقاخان سوم، در ۲۰ سالگی و در ۱۱ ژوئیهٔ ۱۹۵۷ به امامت رسیده است. وی دانش‌آموختهٔ دانشگاه هاروارد در رشته تاریخ اسلام است.

پدربزرگش آقاخان سوم در خاطرات خود آورده است که شیعیان پس از رحلت پیامبر اسلام «نیاز به هدایت الهی» دارند که این نیاز توسط نهاد امامت برآورده شد. ایشان امام عصر اتم است.[۵] آقاخان سوم در خاطراتش ادعا می‌کند که او این قدرت هدایت و رهبری الهی را داشته است.[۶]

کریم آقاخان بازرگان است و شهروندی مضاعف انگلستان و پرتغال را داراست[۷][۸][۹] و صاحب و پرورش‌دهندهٔ اسب مسابقه است.[۱۰][۱۱]

دارایی خالص آقاخان ۱۳٫۳ میلیارد دلار برآورد شده است.[۱۲] فوربز آقاخان را به عنوان یکی از پانزده ثروتمند سلطنتی جهان معرفی می‌کند.[۱۳] او بنیان‌گذار و رئیس شبکهٔ توسعه آقاخان، یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های توسعهٔ خصوصی در جهان است.

کریم آقاخان اولین رهبر مذهبی بود که در جلسهٔ مشترک پارلمان کانادا در ۲۷ فوریهٔ ۲۰۱۴ سخنرانی کرد.[۱۴]

تولد و تحصیل

[ویرایش]

کریم پسر ارشد شاهزاده علی خان (۱۹۱۱–۱۹۶۰) و همسر اول او، شاهزاده تاج‌الدین آقاخان، سابقاً جوآن یارد بولر (۱۹۰۸–۱۹۹۷)، دختر جان یارد بولر، سومین بارون چرستون از انگلیس است.

کریم در ژنوِ سوئیس به دنیا آمد و علیرغم تولّد نارس سالم اعلام شد. برادرش امین آقاخان کمتر از یک سال بعد به دنیا آمد.[۱۵][۱۶] شاهزاده علی خان مدّت کوتاهی بعد با بازیگر آمریکایی ریتا هیورث ازدواج کرد که از او دختری به نام پرنسس یاسمین آقاخان دارد.[۱۷]

کریم همچنین یک برادر ناتنی به نام پاتریک بنجامین گینس (۱۹۳۱–۱۹۶۵) از اولین ازدواج مادرش داشت، زیرا جوآن یارد بولر قبلاً با لوئل گینس یکی از اعضای خانوادهٔ بانکدار گینس ازدواج کرده بود.[۱۸]

کریم دوران کودکی را در نایروبی، کنیا گذراند، تحصیلات اولیه او خصوصی بود.[۱۹] بعداً ۹ سال در انستیتو له‌روزه سوئیس، گران‌ترین مدرسهٔ شبانه‌روزی جهان، و همان مدرسه‌ای که محمدرضاشاه پهلوی در آن درس خواند رفت و در نهایت با «نمرات منصفانه» به پایان رساند.[۲۰]

وی در جوانی ترجیح می‌داد در دانشگاه ام‌آی‌تی شرکت کند و در رشتهٔ علوم تحصیل کند، اما پدربزرگش، آقاخان سوم، این تصمیم را وتو کرد و شاهزاده کریم به دانشگاه هاروارد رفت و در آنجا به عضویت باشگاه دلفیک انتخاب شد و در رشتهٔ تاریخ اسلام تحصیل کرد.[۲۱][۲۲]

اسکی آقاخان چهارم برای ایران در المپیک زمستانی ۱۹۶۴

هنگامی که پدربزرگش درگذشت، کریم با این‌که جوان و دانشجو بود به مقام آقاخان (چهارم) و جایگزینی پدربزرگش به عنوان امام نزاری منسوب شد. او در این باره گفت: یک شبه تمام زندگی من به کلی تغییر کرد. با مسئولیت‌های جدی در قبال میلیون‌ها انسان دیگر از خواب بیدار شدم. می‌دانستم که باید امید خود را برای تحصیل در مقطع دکتری تاریخ رها کنم.[۲۳] او در سال ۱۹۵۹، دو سال پس از امامت اسماعیلیان نزاری، از دانشگاه هاروارد فارغ‌التحصیل شد و دارای مدرک لیسانس هنر در تاریخ شد.[۲۴][۲۵]

آقاخان جوان یک اسکی‌باز مسابقه‌ای در سراشیبی بود و در المپیک زمستانی ۱۹۶۴ برای ایران مسابقه داد.[۲۶][۲۷]

ازدواج‌ها و خانواده

[ویرایش]

در سال ۱۹۶۹، آقاخان با مدل سابق بریتانیایی سارا فرانسیس کروکر پول ازدواج کرد که پس از ازدواج با او نام بیگم سلیمه آقاخان را به خود گرفت. سارا فرانسیس یک بار طلاق گرفته بود، که قبلاً با لرد جیمز چارلز کرایتون استوارت، پسر جان کرایتون استوارت، پنجمین مارکز بوته ازدواج کرده بود. مراسم عقد در ۲۲ اکتبر ۱۹۶۹ (مدنی) و ۲۸ اکتبر ۱۹۶۹ (مذهبی) در خانهٔ کریم آقاخان در پاریس برگزار شد. در سال ۱۹۸۴، آقاخان و بیگم سلیمه زندگی جداگانه‌ای را آغاز کردند.[۲۸] آقاخان و بیگم سلیمه با هم یک دختر و دو پسر دارند، زهرا آقاخان (متولد ۱۸ سپتامبر ۱۹۷۰)، رحیم آقاخان (متولد ۱۲ اکتبر ۱۹۷۱) و حسین آقاخان (متولد ۱۰ آوریل ۱۹۷۴). یازده سال بعد در سال ۱۹۹۵ از هم طلاق گرفتند.

در ۳۰ مه ۱۹۹۸، آقاخان برای دومین بار در محوطهٔ قلعهٔ خود، Aiglemont، در Gouvieux، فرانسه ازدواج کرد. عروس گابریل رناته تیسن بود که در عروسی خود نام بیگم اینارا آقاخان را به خود گرفت. گابریل که در سال ۱۹۶۳ از پدر و مادری کارآفرین آلمانی کاتولیک به دنیا آمد، بیست و هفت سال از آقاخان کوچک‌تر بود. او قبلاً با شاهزاده کارل امیچ از لاینینگن ازدواج کرده بود و از او یک دختر به نام ترزا داشت. دو سال پس از ازدواج، آقاخان با تولد پسری به نام علی محمد آقاخان (متولد ۷ مارس ۲۰۰۰) در ۶۴ سالگی دوباره پدر شد. در ۸ اکتبر ۲۰۰۴، پس از شش سال ازدواج، اعلامیه‌ای منتشر شد که آقاخان و بیگم اینارا طلاق خواهند گرفت.[۲۹][۳۰] در سپتامبر ۲۰۱۱، هفت سال بعد، توافقنامهٔ طلاق بین آن‌ها در دادگاه‌های فرانسه انجام شد و مبلغ طلاق در مارس ۲۰۱۴ توافق شد.[۳۱]

القاب شاهزاده و شاهدخت توسط آقاخان و فرزندانشان به‌دلیل تبارشان از فتحعلی‌شاه، پادشاه ایران قاجاری، استفاده می‌شود. این عنوان به‌طور رسمی توسط دولت بریتانیا در سال ۱۹۳۸ به رسمیت شناخته شد.[۳۲]

جلوس به امامت اسماعیلی نزاری

[ویرایش]

شاهزاده کریم در پی درگذشت پدربزرگش آقاخان سوم، در ۲۰ سالگی چهل و نهمین امام اسماعیلیان نزاری و آقاخان چهارم شد، با این‌که پدرش، شاهزاده علی‌خان و عمویش صدرالدین آقاخان، در خط مستقیم جانشینی بودند. آقاخان سوم در وصیت‌نامه‌اش دلیل برگزیدن بزرگ‌ترین نوهٔ پسری‌اش به عنوان جانشین خود را (که برای دومین بار در سلسلهٔ امامت اسماعیلی نزاری رخ می‌داد که نوهٔ امام قبلی به جای یکی از پسران او امام بعدی شود) توضیح داد:

با نگاه به شرایط، به‌طور بنیادین دگرگون‌شدهٔ جهان که بسیاری از تغییرات را موجب شده، از جمله اکتشافات فیزیک اتمی، متقاعد شده‌ام که بیش از همه به نفع جماعت اسماعیلی نزاری است که یک مرد جوان که در سالیان اخیر و در میانهٔ عصر نوین بالیده و رشد یافته، نگرش و زندگی مناسب به زمان را به امامت می‌آورد، جانشین من شود.[۳۳]

آقاخان چهارم در پرتوی وصیت پدربزرگش گاهی از سوی اسماعیلیان نزاری به عنوان «امام عصر هسته‌ای» موسوم شده است.[۳۴] وصیت آقاخان سوم اضافه کرد که آقاخان بعدی، در سال‌های اول امامت خود باید برای راهنمایی در امورات کلی مربوط به امامت به بیگم آقاخان سوم رجوع کند.[۳۵]

امامت اسماعیلی نزاری

[ویرایش]
آقاخان چهارم در حال دریافت ترینیتایت، باقیماندهٔ انفجار اولین بمب هسته‌ای، هنگام بازدید از آزمایشگاه ملی لس آلاموس در ۱۹۵۹.

آقاخان چهارم پس از عهده‌دار شدن جایگاه امام، اظهار داشت که قصد دارد به کاری که پدربزرگش، آقاخان سوم، در ساختن نهادهای مدرن برای بهبود کیفیت زندگی اسماعیلیان نزاری پی گرفته بود ادامه دهد.[۳۶] مراسم تخت‌نشینی در مکان‌های متعدد در طول سال ۱۹۵۷ و ۱۹۵۸ رخ داد. آقاخان در این زمان، به پیروانش بر اهمیت رشد روابط مثبت با قومیت‌های متفاوت تأکید کرد[۳۷] – پیامی در زمانی که در شرق آفریقا بین سیاهان و آسیای جنوبی‌ها جو نژادی شدیدی وجود داشت. در مراسم تخت‌نشینی آقاخان در شبه‌قاره هند او بر تعهد خود برای بهبود کیفیت زندگی اسماعیلیان نزاری تأکید کرد و همکاری با افراد دیگر ادیان را تشویق کرد.[۳۸]

برخی از رحیم آقاخان فرزند او، به‌عنوان پنجاهمین امام فرقهٔ اسماعیلیه یاد کرده‌اند.[۳۹][۴۰]

ثروت و منابع مالی

[ویرایش]

آقاخان از ثروتمندترین سرمایه داران مسلمان است. وی مالک دو جت شخصی، صدها اسب مسابقه‌ای، تعدادی مزرعه اصلاح نژاد، یک باشگاه اختصاصی قایق‌رانی بادبانی در جزیره ساردنی و یک ملک مجلل در نزدیکی پاریس است.[نیازمند منبع] او سرمایه زیادی را در نقاط فقیر و دورافتاده دنیا خرج کرده است که از تجارت کالاهای اساسی چون تور ماهی‌گیری، کبریت و کیسه پلاستیک گرفته تا پروژه‌های بزرگی همچون احداث یک سیستم نیروگاه برق‌آبی ۷۵۰ میلیون دلاری با همکاری چند شرکت نیروگاهی در اوگاندا را در بر می‌گیرد.[۴۱]

آقاخان همچنین تلاش دارد تا چهره‌ای عقلانی و صلح‌آمیز از اسلام را به معرض دید جهانیان بگذارد و از منابع مالی و سرمایه‌های خود، برای ترویج توسعهٔ پایدار در کشورهای در حال توسعه و مردمان فقیر آن‌ها بهره می‌جوید. بخشی از ثروت شخصی آقاخان که به گفته مشاوران او در سال ۲۰۰۷ بیش از یک میلیارد دلار است از عشریه‌هایی تأمین شده است که ۱۵ میلیون پیرو فرقه اسماعیلیه در سراسر دنیا به او می‌پردازند. وی در مورد مبلغ این عشریه‌ها سکوت اختیار کرده اما احتمالاً در هر سال به صدها میلیون دلار می‌رسد. وی از سال ۱۹۵۷ میلادی (۱۳۳۵ شمسی) به جانشینی پدربزرگش تعیین شد و به عنوان امام وقت مسلمانان شیعه اسماعیلی اختیار تام مدیریت منابع مالی امامت (شامل نذورات و وجوهات دینی) را نیز به عهده گرفت. از آن زمان تاکنون وی این سرمایه‌ها را در حدود ۹۰ بنگاه تجاری سرمایه‌گذاری کرده است که در مجموع ۳۶ هزار کارمند در آن‌ها مشغول هستند. صندوق توسعه اقتصادی آقاخان، بزرگ‌ترین و تنها نهاد درآمدزای شبکه توسعه آقاخان است که شامل هتل‌های زنجیره‌ای سرنا، گروه رسانه‌ای نیشن در آفریقای شرقی، چند شرکت مخابراتی و یک خط هواپیمایی از جمله آن‌هاست اما بیشتر آن‌ها بنگاه‌های تجاری کوچک و متوسط در آسیای میانه و آفریقای جنوب صحرا هستند.[۴۱]

ورزش

[ویرایش]

آقاخان در جوانی در رشتهٔ اسکی مسابقه می‌داد و در المپیک زمستانی ۱۹۶۴ در اینسبروک اتریش به نمایندگی از ایران در سه رشته اسکی سرعت، مارپیچ و مارپیچ بزرگ شرکت کرد. او یکی از تنها چهار ورزشکار ایران در این المپیک بود[۴۲] و در اسکی سرعت پنجاه‌ونهم، در اسکی مارپیچ در دور اول شصت و هفتم و دور دوم سی‌اُم و در اسکی مارپیچ بزرگ پنجاه و سوم شد.[۴۳]

شبکهٔ توسعه آقاخان

[ویرایش]

کریم آقاخان مؤسس مؤسسهٔ مطالعات اسماعیلی، مرکز جهانی کثرت‌گرایی، دانشگاه آسیای میانه و دانشگاه آقاخان است. جایزهٔ معماری آقاخان، جایزهٔ موسیقی آقاخان، جایزهٔ محیط زیست آقاخان از دیگر اقدامات وی است.

وی بنیان‌گذار و رئیس «شبکهٔ توسعهٔ آقاخان» یا "AKDN" است. فعالیت شبکهٔ او در کشورهای در حال توسعه است و تاکنون از کشورهای آلمان و کانادا عناوین افتخاری دریافت کرده است.[۴۴][۴۵][۴۶][۴۷]

رئیس‌جمهور پرتغال طی مراسم اعطای اولین جایزهٔ موسیقی آقاخان در لیسبون، در روز ۱۱ فروردین ۱۳۹۸، اعلام کرد که دولت پرتغال به او شهروندی پرتغال را اعطا کرده است. از سال گذشته، پس از امضای توافق‌نامه‌ای میان دولت پرتغال و امامت اسماعیلی، مسند امامت اسماعیلی با عنوان «دیوان امامت اسماعیلی» پایگاهی دایمی در لیسبون پرتغال دارد. روند نهای شدن این پیمان نزدیک به ۵ سال به طول انجامید و از سوی پارلمان کشور پرتغال تصویب شد. این پیمان تنها قرارداد مشابهی که، دولت پرتغال، ی سکولار غربی با نهادی دینی دارد، قراردادی است که این دولت با کلیسای کاتولیک رم دارد. جایزهٔ محیط زیست آقاخان و جایزهٔ معماری آقاخان و جایزهٔ موسیقی آقاخان از جمله جوایزی است که شبکهٔ توسعه آقاخان ایجاد کرده است.

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ «دولت هاشمی و خاتمی اقتدارگرا بودند نه اعتدال‌گرا». تسنیم. ۲۵ شهریور ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۳۱ مارس ۲۰۲۴.
  2. ↑ "1957 Aga Khan IV Ceremonial Installation: Presentation of "Sword of Justice" Signified Ismaili Imam's Role as "Defender of Faith"". Simerg. 8 July 2010. Retrieved 27 April 2019.
  3. ↑ Morris, H. S. (1958). "The Divine Kingship of the Aga Khan: A Study of Theocracy in East Africa". Southwestern Journal of Anthropology. 14 (4): 454–472. doi:10.1086/soutjanth.14.4.3628938. JSTOR 3628938. S2CID 160596479.
  4. ↑ "The Aga Khan's Direct Descent From Prophet Muhammad: Historical Proof". Ismaili Gnosis Research Team. 9 July 2016. Retrieved 9 July 2016.
  5. ↑ Maugham Somerset W. (1954). The Memoirs Of Aga Khan (1954). pp. 178 - 2nd Paragraph.
  6. ↑ Maugham Somerset W. (1954). The Memoirs Of Aga Khan (1954). pp. 178 - 3rd Paragraph.
  7. ↑ "Portugal granted national citizenship to Prince Aga Khan". Observador. 31 March 2019. Retrieved 16 September 2019.
  8. ↑ Zachary, G. Pascal (9 July 2007). "The Aga Khan, a jet-setter who mixes business and Islam". The New York Times. Archived from the original on 18 August 2017. Retrieved 7 December 2011.
  9. ↑ Minahan, James (1998). Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent States. Greenwood Press. p. 256. ISBN 978-0-313-30610-5.
  10. ↑ Minahan, James (1998). Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent States. Greenwood Press. p. 256. ISBN 978-0-313-30610-5.
  11. ↑ Wood, Greg (6 October 2008). "port Horse racing Zarkava's triumph brings a new high for Aga Khan". The Guardian. London. Archived from the original on 30 September 2013. Retrieved 22 April 2012.
  12. ↑ "How the Fourth Aga Khan Balances Spiritual Muslim Leadership with a Multi-billionaire Lifestyle". Vanity Fair (به انگلیسی). 2013-01-14. Retrieved 2021-11-15.
  13. ↑ Serafin, Tatiana (7 ژوئیه 2010). "World's Richest Royals". Forbes. Archived from the original on 14 April 2012. Retrieved 28 March 2012.
  14. ↑ Rizwan Mawani (3 March 2014). "A Relationship of Mutual Respect and Admiration: His Highness the Aga Khan Becomes First Faith Leader to Address Joint Session of Canadian Parliament". Huffington Post. Archived from the original on 15 March 2014. Retrieved 15 March 2014.
  15. ↑ Frischauer, Willi (1970). The Aga Khans. London: The Bodley Head Ltd.
  16. ↑ Harriman, Pamela (30 May 2005). "Lives and Loves: Pamela Harrima". The Scotsman, p. S2.
  17. ↑ Ress, Paul Evan (10 August 1964). "Prince Karim Aga Khan". Sports Illustrated. Archived from the original on 30 March 2018. Retrieved 30 March 2018.
  18. ↑ Ress, Paul Evan (10 August 1964). "Prince Karim Aga Khan". Sports Illustrated. Archived from the original on 30 March 2018. Retrieved 30 March 2018.
  19. ↑ G. Pascal Zachary, "Do Business and Islam Mix? Ask Him" بایگانی‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine, New York Times, 8 July 2007
  20. ↑ Ram, Vidya. "In Pictures: Europe's Most Expensive Boarding Schools". Forbes. Archived from the original on 26 April 2012. Retrieved 22 April 2012.
  21. ↑ Mann, Anthony. "The Quiet Prince of Islam". Sunday Telegraph. Archived from the original on 11 June 2012. Retrieved 21 April 2012.
  22. ↑ Stevenson, John Fell (10 November 1957). "My College Room Mate Rules 10 Million". This Week. New York: Joseph P. Knapp.
  23. ↑ Ress, Paul Evan (10 August 1964). "Prince Karim Aga Khan". Sports Illustrated. Archived from the original on 30 March 2018. Retrieved 30 March 2018.
  24. ↑ "Khan of Harvard". Life. Vol. 45, no. 18. Chicago: Henry Luce. 3 November 1958. Retrieved 20 September 2022.{{cite magazine}}: نگهداری CS1: url-status (link)
  25. ↑ Ress, Paul Evan (10 August 1964). "Prince Karim Aga Khan". Sports Illustrated. Archived from the original on 30 March 2018. Retrieved 30 March 2018.
  26. ↑ Ress, Paul Evan (10 August 1964). "Prince Karim Aga Khan". Sports Illustrated. Archived from the original on 30 March 2018. Retrieved 30 March 2018.
  27. ↑ "Iran Alpine Skiing at the 1964 Innsbruck Winter Games". sports-reference.com. Archived from the original on 23 July 2012. Retrieved 15 December 2011.
  28. ↑ Hollingsworth, Mark (March 2011). "Aga in Waiting" (PDF). ES Magazine. Archived (PDF) from the original on 3 September 2012. Retrieved 9 April 2012.
  29. ↑ Princess Inaara Foundation بایگانی‌شده در ۱۲ مه ۲۰۰۶ توسط Wayback Machine
  30. ↑ Leppard, David; Winnett, Robert (21 November 2004). "Aga Khan faces the $1 billion divorce". The Sunday Times. London. Archived from the original on 20 March 2007. Retrieved 21 November 2008.
  31. ↑ "AP: Aga Khan divorces German princess after dispute". yahoo.com. Archived from the original on 7 June 2014. Retrieved 4 June 2014.
  32. ↑ Edwards, Anne (1996). Throne of Gold: The Lives of the Aga Khans, New York: William Morrow. شابک ‎۰−۰۰−۲۱۵۱۹۶−۰
  33. ↑ "Aly Khān's Son, 20, New Aga Khan", The New York Times, 13 July 1957, p. 1
  34. ↑ Thobani, Akbarali (1993). Islam's Quiet Revolutionary: The Story of Aga Khan the Fourth. Vantage Press.
  35. ↑ van Grondelle, Marco. "The Shi'a Imami (Nizari) Ismailis and British Foreign- and Colonial Policy" (PDF). Self. Archived from the original (PDF) on 27 August 2010. Retrieved 22 April 2012.
  36. ↑ "His Highness the Aga Khan". the.Ismaili (به انگلیسی). 25 October 2007. Retrieved 7 May 2019.
  37. ↑ "His Highness Aga Khan: Biography". AKDN.
  38. ↑ Weisinger, Akiva Y. "Religious Dictatorship: A Solution for Modernity? The Case of the Aga Khan". Academia (به انگلیسی).
  39. ↑ [[۱]]
  40. ↑ [[۲]]
  41. ↑ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ IThe Aga Khan, a jet-setter who mixes business and Islam G. Pascal Zachary, New York Times, July 9, 2007
  42. ↑ Iran Alpine Skiing at the 1964 Innsbruck Winter Games بایگانی‌شده در ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine Sports Reference
  43. ↑ Karim, Prince Aga Khan بایگانی‌شده در ۱۳ دسامبر ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine Sports Reference
  44. ↑ روزنامه آسیا آقاخان و AKDN[پیوند مرده]
  45. ↑ «اطلاعاتی دربارهٔ آقاخان‌ها»، وبگاه حوزه بازیابی‌شده در ۲ آوریل ۲۰۰۹.
  46. ↑ «طی مراسم ویژه‌ای «جایزه تساهل» از سوی آکادمی پروتستان «توتسینگ» آلمان به کریم آقاخان چهارم، رهبر فرقهٔ اسماعیلیه اهدا شد.»، رایزنی فرهنگی ایران در آلمان، بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۳، دریافت‌شده در ۲ آوریل ۲۰۰۹ بازیابی در ۲ آوریل ۲۰۰۹.
  47. ↑ «آقاخان و AKDN»، روزنامه آسیا[پیوند مرده] بازیابی‌شده در ۲ آوریل ۲۰۰۹.

پیوند به بیرون

[ویرایش]
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ کریم آقاخان موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=کریم_آقاخان&oldid=40511135»