اورانگوتان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر از اوران اوتان)
اُرانگوتان[۱]
محدودهٔ زمانی: Early Pleistocene تا امروزه
↓
اورانگوتان بورنئویی
(Pongo pygmaeus)
رده‌بندی علمی e
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: نخستی‌سانان
زیرراسته: خشک‌بینیان
فروراسته: میمون‌سانیان
تیره: انسانیان
زیرخانواده: پونگینه
سرده: پونگو
لاسه‌پد، ۱۷۹۹
گونه نماد
اورانگوتان بورنئویی
لاسه‌پد، ۱۷۹۹ (Simia satyrus لینه، ۱۷۶۰)
گونه‌ها

اورانگوتان بورنئویی
اورانگوتان سوماترایی
اورانگوتان تاپانولی
اورانگوتان ویتنامی†
اورانگوتان چینی†
Pongo brevirostris†

پراکندگی سه گونه اورانگوتان
مترادف

Faunus Oken, 1816
Lophotus Fischer, 1813
Macrobates Billberg, 1828
Satyrus Lesson, 1840

اُرانگوتان‌ها (نام علمی: Pongo) تنها سردهٔ باقی‌مانده از کَپی‌های بزرگ (بدون احتساب انسان ها) در منطقهٔ آسیا هستند. این جانداران، بومیِ اندونزی و مالزی بوده و در حال حاضر تنها در جنگل‌های بارانی جزیره‌های بورنئو و سوماترا یافت می‌شوند.

آن‌ها در زمرهٔ باهوش‌ترین نخستی‌سانان هستند، از انواع ابزار پیچیده استفاده می‌کنند و هر شب با استفاده از شاخ و برگ درختان، لانه‌ای مخصوص خواب می‌سازند. آن‌ها معمولاً تهاجمی نیستند و بیشتر به صورت منزوی به جستجوی غذا می‌پردازند. ارانگوتان‌ها، بزرگ‌ترین جانوران موجود درخت‌پیما هستند و بازوهای درازتر و پاهای کوتاه‌تری نسبت به دیگر کپی‌های بزرگ دارند. رنگ موی آن‌ها معمولاً قرمز مایل به قهوه‌ای یا به رنگ معمول دیگر کپی‌های بزرگ یعنی سیاه است.

سنگواره‌هایی از آن‌ها در جاوه، شبه‌جزیرهٔ تای-مالای، ویتنام و چین یافت شده‌ است. در حال حاضر تنها ۳ گونه از این سرده باقی مانده‌ است، که هر ۳ گونه در بحران انقراض هستند. این گونه‌ها عبارت‌اند از: اورانگوتان بورنئویی (نام علمی: P. pygmaeus)، (شامل ۳ زیرگونه)، اورانگوتان سوماترایی (نام علمی: P. abelii) و اورانگوتان تاپانولی (نام علمی: P. tapanuliensis). گونهٔ اورانگوتان ویتنامی (نام علمی: P. hooijeri) منقرض شده‌ است.

ریشه‌شناسی[ویرایش]

حکاکی قدیمی بنام مردِ چوب‌ها

واژهٔ اورانگوتان[۲] در زبان مالایی به معنی «مرد جنگل» است. اورانگ (مرد) + اوتان (جنگل).[۳]

طبقه‌بندی[ویرایش]

اورانگوتان‌ها نخستین بار در ۱۷۵۸ توسط کارل لینه، به‌طور علمی، شناسایی و معرفی شدند.[۴] در حال حاضر تنها ۳ گونه از این سرده باقی مانده‌، که هر ۳ گونه در بحران انقراض هستند. این گونه‌ها عبارت‌اند از: اورانگوتان بورنئویی (نام علمی: P. pygmaeus)، (شامل ۳ زیرگونه)، اورانگوتان سوماترایی (نام علمی: P. abelii) و اورانگوتان تاپانولی (نام علمی: P. tapanuliensis).

سرده پونگو[۱]

Head shots of male Bornean, Sumatran and Tapanuli orangutans
از چپ به راست: نرهای بالغ سه گونهٔ اورانگوتان بورنئویی، اورانگوتان سوماترایی و اورانگوتان تاپانولی

کالبدشناسی و فیزیولوژی[ویرایش]

اورانگوتان سوماترایی نر، کودک و ماده.

قد یک اورانگوتان در حالت ایستاده ۱٫۲ تا ۱٫۵ متر و وزن آن‌ها به‌طور متوسط، ۳۳ تا ۸۲ کیلوگرم است.[۹] اورانگوتان‌ها دارای دودیسی جنسی واضحی هستند. ماده‌ها عموماً ۱۱۵ سانتی‌متر قد و ۳۷ کیلوگرم وزن دارند. نرها اندازه‌های بزرگ‌تری داشته و می‌توانند به‌طول ۱۳۷ سانتی‌متر و وزن ۷۵ کیلوگرم یا بیشتر هم برسند.[۱۰][۱۱][۱۲] دست اورانگوتان‌ها شبیه دست انسان است؛ آن‌ها چهار انگشت کشیده و بلند و یک انگشت شست دارند. پای آن‌ها هم چهار انگشت کشیده و یک شست پای بزرگ دارد. آن‌ها می‌توانند هم با دست‌ها و هم با پاها اجسام را نگه دارند. گستره دستان بزرگ‌ترین نرها به ۲ متر می‌رسد.[۱۳]

اورانگوتان‌ها بدنی حجیم و بزرگ، گردنی ضخیم، و بازوانی بسیار دراز، و پاهایی کوچک و خمیده دارند، و فاقد دم هستند. بیشتر بدن آن‌ها با موی قهوه‌ای مایل به قرمز پوشیده شده، و رنگ آن در میان گونه‌های مختلف، متغیر است. برای مثال اورانگوتان سوماترایی پوششی روشن‌تر و کم‌پشت‌تر دارد.[۱۴] اورانگوتان‌های نر دارای دندان‌های نیش بلند و گاه دارای پوششی از مو مشابه ریش، در صورت خود هستند.[۱۵][۱۶]

رفتار[ویرایش]

تغذیه[ویرایش]

اورانگوتان‌ها، روز خود را با خوردن غذا به مدت ۲ تا ۳ ساعت آغاز می‌کنند. آن‌ها جانورانی میوه‌خوار هستند و میوه‌ها ۵۷ تا ۸۰ درصد رژیم غذایی اورانگوتان‌ها را تشکیل می‌دهند. این جانوران، میوه‌های دارای بافت نرم و میوه‌هایی از نوع اریل، شفت را ترجیح داده و از انواع توت‌هانیز تغذیه می‌کنند.[۱۷] انجیر از میوه‌های رایجی است که استفاده می‌کنند، چون جمع‌آوری و هضم آن آسان است. آن‌ها همچنین از عسل، برگ‌ها، گیاهان، پوست درختان، تخم پرندگان، حشرات و دیگر جانوران کوچک مثل پرندگان و پستانداران کوچک مانند چشم‌گرد تنبل نیز تغذیه می‌کنند.[۱۸][۱۹] اورانگوتان‌ها حتی برای نوشیدن آب شاخه‌های درخت را ترک نمی‌کنند، و از آبی که در سوراخ بین شاخه‌ها جمع شده استفاده می‌کنند.[۲۰]

استفاده از ابزار و فرهنگ[ویرایش]

مانند دیگر کپی‌های بزرگ، اورانگوتان‌ها از جملهٔ باهوش‌ترین نخستی‌ها هستند.[۲۱] از دههٔ ۱۹۶۰ میلادی استفادهٔ شامپانزه‌ها از ابزار، مشاهده شده بود.[۲۲] استفاده از ابزار در میان اورانگوتان‌ها، توسط بیروت گالدیکاس مشاهده شده‌است.[۲۳]

ارتباط[ویرایش]

خندهٔ یک اورانگوتان در باغ وحشی در دانمارک

پژوهشی در سال ۲۰۰۸ بر روی دو اورانگوتان در باغ وحش لایپزیگ نشان داد که اورانگوتان‌ها نخستین گونهٔ غیرانسان هستند که «معاملهٔ حساب‌شده» در آن‌ها رواج دارد. به این شکل که آن‌ها سود و ضرر هزینهٔ تبادل هدیه را در طول زمان حساب می‌کنند.[۲۴]

اورانگوتان‌ها، همچون دیگر کپی‌ها مانند شامپانزه و گوریل اصواتی خنده‌مانند در هنگام ارتباط فیزیکی مانند دنبال هم دویدن و قلقلک از خود بروز می‌دهند.[۲۵]

وضعیت حفاظت[ویرایش]

طبق فهرست سرخ آی.یو.سی.ان، هر سه گونهٔ اورانگوتان در بحران انقراض قرار دارند.[۲۶][۲۷][۲۸]در مالزی و اندونزی از آن‌ها به شکل قانونی در برابر شکار، آسیب دیدن یا کشته شدن محافظت می‌شوند[۲۹] و در ضمیمه ۱ معاهده سایتس فهرست شده‌اند که تجارت بدون مجوز آن‌ها را طبق قوانین بین‌المللی منع می‌کند.[۳۰]

پانویس[ویرایش]

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Groves, C. (2005). Wilson, D. E., & Reeder, D. M, eds (ed.). Mammal Species of the World (3rd ed.). Baltimore: انتشارات دانشگاه جانز هاپکینز. pp. 183–184. OCLC 62265494. شابک ‎۰−۸۰۱−۸۸۲۲۱−۴. {{cite book}}: |editor= has generic name (help)نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست ویراستاران (link)
  2. ↑ "ORANGUTAN | Definition of ORANGUTAN by Oxford Dictionary on Lexico.com also meaning of ORANGUTAN". Lexico Dictionaries | English (به انگلیسی). Archived from the original on 2 May 2021. Retrieved 2021-04-07.
  3. ↑ "orangutan | Origin and meaning of orangutan by Online Etymology Dictionary". www.etymonline.com (به انگلیسی). Retrieved 2021-04-07.
  4. ↑ Cribb, Robert; Gilbert, Helen; Tiffin, Helen (2014). Wild Man from Borneo: A Cultural History of the Orangutan. University of Hawai'i Press. ISBN 978-0-8248-3714-3.
  5. ↑ Lesson, René-Primevère (1827). Manuel de mammalogie ou Histoire naturelle des mammifères (به فرانسوی). Roret, Libraire. p. 32.
  6. ↑ Xu, X.; Arnason, U. (1996). "The mitochondrial DNA molecule of sumatran orangutan and a molecular proposal for two (Bornean and Sumatran) species of orangutan". Journal of Molecular Evolution. 43 (5): 431–37. Bibcode:1996JMolE..43..431X. doi:10.1007/BF02337514. PMID 8875856. S2CID 3355899.
  7. ↑ Payne, J; Prundente, C (2008). Orangutans: Behavior, Ecology and Conservation. New Holland Publishers. ISBN 978-0-262-16253-1.
  8. ↑ Nater, A.; Mattle-Greminger, M. P.; Nurcahyo, A.; Nowak, M. G.; et al. (2 November 2017). "Morphometric, Behavioral, and Genomic Evidence for a New Orangutan Species". Current Biology. 27 (22): 3487–3498.e10. doi:10.1016/j.cub.2017.09.047. PMID 29103940.
  9. ↑ "National Geographic". National Geographic Society. Archived from the original on 16 June 2007. Retrieved 2009-07-25.
  10. ↑ Groves, Colin P. (1971). "Pongo pygmaeus". Mammalian Species. 4 (4): 1–6. doi:10.2307/3503852. JSTOR 3503852.
  11. ↑ van Schaik, C.; MacKinnon, J. (2001). "Orangutans". In MacDonald, D. (ed.). The Encyclopedia of Mammals (2nd ed.). Oxford University Press. pp. 420–23. ISBN 978-0-87196-871-5.
  12. ↑ Payne, J; Prundente, C (2008). Orangutans: Behavior, Ecology and Conservation. New Holland Publishers. ISBN 978-0-262-16253-1.
  13. ↑ Rose, M. D. (1988). "Functional Anatomy of the Cheirdia". In Schwartz, Jeffrey (ed.). Orang-utan Biology. Oxford University Press. p. 301. ISBN 978-0-19-504371-6.
  14. ↑ "صفحهٔ آناتومی اورانگوتان". Red-ape.co.uk. Archived from the original on 23 September 2020. Retrieved 2009-07-03.
  15. ↑ Groves, Colin P. (1971). "Pongo pygmaeus". Mammalian Species. 4 (4): 1–6. doi:10.2307/3503852. JSTOR 3503852.
  16. ↑ Payne, J; Prundente, C (2008). Orangutans: Behavior, Ecology and Conservation. New Holland Publishers. ISBN 978-0-262-16253-1.
  17. ↑ Rijksen H. D.; Meijaard, E. (1999). Our vanishing relative: the status of wild orang-utans at the close of the twentieth century. Springer. ISBN 978-0-7923-5755-1.
  18. ↑ Galdikas, Birute M. F. (1988). "Orangutan Diet, Range, and Activity at Tanjung Puting, Central Borneo". International Journal of Primatology. 9 (1): 1–35. doi:10.1007/BF02740195. S2CID 40513842.
  19. ↑ Rijksen H. D.; Meijaard, E. (1999). Our vanishing relative: the status of wild orang-utans at the close of the twentieth century. Springer. ISBN 978-0-7923-5755-1.
  20. ↑ اورانگوتان چگونه جانوری است؟[پیوند مرده]
  21. ↑ Deaner RO, van Schaik CP, Johnson V. 2006. Do some taxa have better domain cognition than others? A meta-analysis of nonhuman primate studies. Evol Psych 4: 149-196
  22. ↑ Goodall J. 1970. Tool-using in primates and other vertebrates. In: Lehrman DS, Hinde RA, Shaw E, editors. Advances in the study of behavior. New York, Academic Press. Vol. 3: p. 195-249
  23. ↑ Galdikas BMF. 1982. Orang-Utan tool use at Tanjung Putting Reserve, Central Indonesian Borneo (Kalimantan Tengah). J Hum Evol 10:19-33
  24. ↑ فقط انسان‌ها هدیه نمی‌دهند
  25. ↑ شامپانزه‌ها و دیگر کپی‌ها مانند انسان‌ها می‌خندند.
  26. ↑ University)، Serge Wich (Liverpool John Moores؛ Nowak، Matthew؛ Singleton، Ian؛ Usher، Graham؛ Utami-Atmoko، Suci (۲۰۱۷-۱۰-۱۶). «IUCN Red List of Threatened Species: Pongo abelii». IUCN Red List of Threatened Species. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۷.
  27. ↑ Group)، Erik Meijaard (IUCN SSC Wild Pig Specialist؛ Gumal (WCS)، Melvin؛ Project)، Marc Ancrenaz (Kinabatangan Orang-utan Conservation؛ Andrew Marshall (Department of Anthropology، University of Michigan)؛ University)، Serge Wich (Liverpool John Moores؛ Project)، Simon Husson (Orangutan Tropical Peatland (۲۰۱۶-۰۲-۰۸). «IUCN Red List of Threatened Species: Pongo pygmaeus». IUCN Red List of Threatened Species. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۷.
  28. ↑ Group)، Erik Meijaard (IUCN SSC Wild Pig Specialist؛ Fredriksson، Gabriella؛ University)، Serge Wich (Liverpool John Moores؛ m.g.nowak.gen.1492861297648@gen.iucnsis.org؛ Puji Rianti (Department of Biology، Bogor Agricultural University) (۲۰۱۷-۱۰-۱۱). «IUCN Red List of Threatened Species: Pongo tapanuliensis». IUCN Red List of Threatened Species. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۷.
  29. ↑ "Endangered Orangutans Gain From Eco-Friendly Shifts in Palm Oil Market". Science (به انگلیسی). 2014-10-11. Retrieved 2021-04-07.
  30. ↑ "The Crisis". SOS – Sumatran Orangutan Society (به انگلیسی). Retrieved 2021-04-07.

منابع[ویرایش]

پیوند به بیرون[ویرایش]

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=اورانگوتان&oldid=39241192»