ملاپریشان لر

ملا پریشان سرایندهٔ عارف لک زبان سده‌ چهارده و پانزدهم میلادی است (مصادف با نیمه دوم قرن هشتم هجری) که در دلفان یا دینور یا نورآباد زندگی می‌کرده‌ است بسیاری از منابع او را از قوم لُر می‌دانند اشعار وی به زبان لکی است دایرةالمعارف اسلامی زبان اشعارش را لری و لکی می‌داند. او یکی از مشاهیر مردم لکدر حوزه ادب عرفانی محسوب می‌شود. اشعار وی دارای وزن هجایی هستند. سید خلیل عالی‌نژاد و گروه مستور از جمله کسانی هستند که اشعار وی را در موسیقی خود به کار برده‌اند. دیوان او در سال ۱۹۱۶ برای اولین بار در کرمانشاه چاپ شده‌است.

ملا ابولقاسم
زادهٔ	قرن هشتم هجری دینور
درگذشت	قرن هشتم هجری
محل زندگی	دینور
ملیت	ایرانی
پیشه	شاعر
آثار	پریشان نامه
عنوان	ملا پریشان دینور
مکتب	حروفیه

تبار قومی

اکثر محققان زادگاه او را دینور دانسته‌اند. برخی دیگر او را از قوم لر ایل قیاسوند و اهل سلسله و دلفان به‌شمار آورده‌اند، ملاپریشان اشعار خود را به زبان زبان لکی و گورانی سروده است. دایرةالمعارف اسلامی وی را به عنوان شاعران نام دار قوم لر معرفی می کند بسیاری از منابع اورا ازقوم لر می‌دانند.

زندگی

در دیوان شعر نورعلی بن علی مردان بیرانوند، نام ملا پریشان با پسوند حسنوند ذکر شده‌است.

ژ الوار کوه حق پیدا میو

یا من فی‌الجبال، خزائنهُ

ملاپریشان در اشعارش، هم به لُر بودن و هم به کُرد بودنش اشاره دارد که شاید به خاطر حفظ رابطه میان مردم کرمانشاه و لرستان باشد که دارای اشتراکات فرهنگی و اجتماعی زیادی با یکدیگر هستند:

هَر چَن ماوِرْدِم دَلیل ژَ قُرآن | مَوات یا لا نَدر کُرد یُخدُر ایمان

البته درک اشعار ملا پریشان برای کسانی که به گویشهای لکی و کردی آشنا نیستند، مشکل است.

برخی نیز من جمله زیباجویی ملا پریشان را اهل دینور می‌دانند. اسفندیار غضنفری امرایی گردآورنده دیوان ملا پریشان بر طبق این شعر وی را هم دوره شیخ رجب بُرسی می‌داند؛ و می‌گوید با توجه به معاصر بودند وی با شیخ رجب بررسی استنباط می‌شود وی در قرن هفتم یا هشتم می‌زیسته‌است. ملا پریشان یکی از شاعران متعصب نهضت حروفیه است. عقاید حروفیه در اشعارش نمایان است.

وَ اَو گِشت قُرصی، شیخ رجب برسی		ده وحدت حرفی، اَو ده مِه پرسی
پنجاه سال طریق خدمتم گذاشت		غیر ژَ یَک رشته، جربزه نداشت
و ترسَ سِلمی و سِلمَ تِرسِی		یَسَه ماهیت شیخ رجب لوری

عقاید

اشعار ملاپریشان در دیوان وی، مشهور به پریشان نامه گرد آمده‌اند. اشعار او نشان می‌دهد که او شیعه جعفری بوده و در جای‌جای دیوان خود بر ولایت علی تأکید نموده‌است. وی همچنین اشعاری در سوگ شهیدان کربلا دارد. از اشعار او می‌توان دریافت که او پیرو مذهب حروفیه نیز بوده که در زمان حیات او در لرستان رواج داشته‌است. ملاپریشان ظاهراً با تصوف رایج در زمان خود میانه‌ای نداشت و در برخی اشعار خود صوفیه را به باد نقد گرفته‌است. از این رو برخلاف نظر پاره‌ای از محققان که او را از صوفیان برشمرده‌اند، نمی‌توان او را صوفی به معنای معمول به حساب آورد.

او با مفاهیم عرفانی، کلامی و فلسفی آشنایی داشت. کاربرد اصطلاحاتی چون حدوث و قدم، قدم زمانی و قدم ذاتی، قوس صعود و قوس نزولی، احاطه و محاط و … در اشعار وی نشان از دانش او در این زمینه‌ها دارد. دیوان او نشان می‌دهد که او بر زبان عربی احاطه کامل داشته‌است. به علاوه اشارات او به منطق الطیر عطار و مثنوی مولوی و نیز سرودن قطعه‌ای بر سیاق «ساقی‌نامه» دیوان حافظ حکایت از آشنایی و انس او با این کتاب‌ها دارد. و سرسپردگی او به امام اول شیعیان، در اشعارش به وضوح پیداست.

نمونه شعر

با رسم‌الخط فارسی

ساقی باوره، جامی پی مستی		سودِم نیسیه؛ زیاِنم هستی
ساقی پُر بکه جام یک منی		بلکه بگذرم ژ ما و منی
فدات بام ساقی تر زوانم که		من درددارم ساقی، دوای گیانم که
ژو بادی بی غش خم خانهٔ دیرین		شیرمرد افکن تلخ لب شیرین
بدر تا یکجا پاک ژه گناه بوم		مستی باورون فنا فی الله بوم

منابع

• غضنفری امرایی، اسفندیار، شرح کامل دیوان ملا پریشان، شاپورخواست، شابک: ۲_۳۶_۲۷۰۷_۹۶۴_۹۷۸
• خزانه دار، معروف، تاریخ ادبیات کرد، جلد دوم، نشر آراس، اربیل، ۲۰۰۲.
• سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران بایگانی‌شده در ۲۶ اوت ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine
• ملا پرشان شاعر لرستانی
• نام آوران لرستان
• ملا پریشان لرستانی،خبرگزاری مهر