اورانگوتان: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌ترتفاوت جدیدتر ←
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
ابرابزار
افزودن متن و منبع
برچسب‌ها: افزودن پیوند بیرونی به جای ویکی‌پیوند ویرایشگر دیداری ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه پیوندهای ابهام‌زدایی
خط ۷: خط ۷:
| taxon = Pongo
| taxon = Pongo
| authority = [[برنارد ژرمن دو لاسه‌پد| لاسه‌پد]]، ۱۷۹۹
| authority = [[برنارد ژرمن دو لاسه‌پد| لاسه‌پد]]، ۱۷۹۹
| type_species = ''[[اورانگوتان بورنئویی|Pongo pygmaeus]]''
| type_species = ''[[اورانگوتان بورنئویی]]''
| type_species_authority = [[برنارد ژرمن دو لاسه‌پد|لاسه‌پد]]، 1799 (''Simia satyrus'' [[کارل لینه|لینه]]، ۱۷۶۰)
| type_species_authority = [[برنارد ژرمن دو لاسه‌پد|لاسه‌پد]]، ۱۷۹۹ (''Simia satyrus'' [[کارل لینه|لینه]]، ۱۷۶۰)
| subdivision_ranks = Species
| subdivision_ranks = [[گونه|گونه‌ها]]
| subdivision = ''[[اورانگوتان بورنئویی|Pongo pygmaeus]]''{{سخ}}
| subdivision = ''[[اورانگوتان بورنئویی]]''{{سخ}}
''[[اورانگوتان سوماترایی|Pongo abelii]]''{{سخ}}
''[[اورانگوتان سوماترایی]]''{{سخ}}
''[[اورانگوتان تاپانولی|Pongo tapanuliensis]]''{{سخ}}
''[[اورانگوتان تاپانولی]]''{{سخ}}
''[[Pongo hooijeri]]''†{{سخ}}
''[[Pongo hooijeri]]''†{{سخ}}
''Pongo weidenreichi''†
''Pongo weidenreichi''†
خط ۲۱: خط ۲۱:
''Macrobates'' <small>Billberg, 1828</small>{{سخ}}
''Macrobates'' <small>Billberg, 1828</small>{{سخ}}
''Satyrus'' <small>Lesson, 1840</small>
''Satyrus'' <small>Lesson, 1840</small>
}}'''اورانگوتان‌ها''' {{علمی|Pongo}} تنها [[سرده|سردهٔ]] باقی‌مانده از [[انسانیان|کپی‌های بزرگ]] در منطقهٔ [[آسیا]] هستند. این جانداران، بومی [[اندونزی]] و [[مالزی]] بوده و در حال حاضر تنها در [[جنگل بارانی|جنگل‌های بارانی]] جزیره‌های [[بورنئو]] و [[سوماترا]] یافت می‌شوند.
⚫
}}'''پونگو''' {{علمی|Pongo}} تنها [[سرده|سردهٔ]] باقی‌مانده از [[کپی بزرگ|کپی‌های بزرگ]] در منطقهٔ [[آسیا]] است. آن‌ها در زمرهٔ باهوش‌ترین [[نخستی‌سانان]] هستند، و از انواع ابزار پیچیده استفاده می‌کنند و هر شب نیز با استفاده از شاخ و برگ درختان، لانه‌ای مخصوص خواب می‌سازند. آن‌ها معمولاً تهاجمی نیستند و بیشتر به صورت منزوی به جستجوی غذا می‌پردازند. آن‌ها بزرگترین [[جانوران]] موجود درختی هستند که بازوهای درازتری نسبت به دیگر [[کپی بزرگ|کپی‌های بزرگ]] دارند. رنگ موی آن‌ها معمولاً نارنجی و نارنجی مایل به قهوه‌ای یا به رنگ معمول دیگر کپی‌های بزرگ یعنی سیاه است.


⚫
آن‌ها در زمرهٔ باهوش‌ترین [[نخستی‌سانان]] هستند، و از انواع [[ابزار]] پیچیده استفاده می‌کنند و هر شب با استفاده از شاخ و برگ درختان، لانه‌ای مخصوص خواب می‌سازند. آن‌ها معمولاً تهاجمی نیستند و بیشتر به صورت منزوی به جستجوی غذا می‌پردازند. اورانگوتان‌ها، بزرگ‌ترین [[جانوران]] موجود [[درخت‌پیمایی|درخت‌پیما]] هستند و [[بازو|بازوهای]] درازتر و [[پا|پاهای]] کوتاه‌تری نسبت به دیگر [[کپی بزرگ|کپی‌های بزرگ]] دارند. رنگ موی آن‌ها معمولاً قرمز مایل به قهوه‌ای یا به رنگ معمول دیگر کپی‌های بزرگ یعنی سیاه است.
اورانگوتان بومی [[اندونزی]] و [[مالزی]] بوده، و در حال حاضر تنها در [[جنگل بارانی|جنگل‌های بارانی]] جزیره‌های [[بورنئو]] و [[سوماترا]] یافت می‌شود؛ ولی [[سنگواره]]‌هایی از آن در [[جاوه]]، [[شبه‌جزیره مالایا|شبه‌جزیرهٔ تای-مالای]]، [[ویتنام]] و [[چین]] یافت شده‌است. در حال حاضر تنها دو گونه از این سرده باقی مانده‌است، که هر دو در [[گونه در معرض خطر|خطر انقراض]] هستند: اورانگوتان بورنئویی و اورانگوتان سوماترایی (در خطر بالای انقراض).

[[فسیل|سنگواره‌هایی]] از آن‌ها در [[جاوه]]، [[شبه‌جزیره مالایا|شبه‌جزیرهٔ تای-مالای]]، [[ویتنام]] و [[چین]] یافت شده‌است. در حال حاضر تنها ۳ [[گونه (زیست‌شناسی)|گونه]] از این [[سرده]] باقی مانده‌است، که هر ۳ گونه [[در بحران انقراض]] هستند. این گونه‌ها عبارت‌اند از: [[اورانگوتان بورنئویی]] ([[نام علمی]]: ''P. pygmaeus'')، (شامل ۳ [[زیرگونه]])، [[اورانگوتان سوماترایی]] ([[نام علمی]]: ''P''. ''abelii'') و [[اورانگوتان تاپانولی]] (نام علمی: ''P''. ''tapanuliensis'')


== ریشه‌شناسی ==
== ریشه‌شناسی ==
خط ۲۹: خط ۳۱:


== طبقه‌بندی ==
== طبقه‌بندی ==
اورانگوتان‌ها نخستین بار در ۱۷۵۸ توسط [[کارل لینه]]، به‌طور علمی، شناسایی و معرفی شدند.<ref name="cribb">{{cite book|author=Cribb, Robert|first2=Helen|last2=Gilbert|first3=Helen|last3=Tiffin|year=2014|title=Wild Man from Borneo: A Cultural History of the Orangutan|publisher=[[University of Hawai'i Press]]|isbn=978-0-8248-3714-3}}</ref> در حال حاضر تنها ۳ [[گونه (زیست‌شناسی)|گونه]] از این [[سرده]] باقی مانده‌است، که هر ۳ گونه [[در بحران انقراض]] هستند. این گونه‌ها عبارت‌اند از: [[اورانگوتان بورنئویی]] ([[نام علمی]]: ''P. pygmaeus'')، (شامل ۳ [[زیرگونه]])، [[اورانگوتان سوماترایی]] ([[نام علمی]]: ''P''. ''abelii'') و [[اورانگوتان تاپانولی]] ([[نام علمی]]: ''P''.

'''سرده ''پونگو<ref name="MSW32">{{MSW3 Groves|pages=183–184|id=12100803}}</ref>'''''
'''سرده ''پونگو<ref name="MSW32">{{MSW3 Groves|pages=183–184|id=12100803}}</ref>'''''
* [[اورانگوتان بورنئویی]] (''Pongo pygmaeus'')
* [[اورانگوتان بورنئویی]] (''Pongo pygmaeus'')
خط ۳۵: خط ۳۹:
** ''Pongo pygmaeus wurmbii'' - جمعیت جنوب غربی
** ''Pongo pygmaeus wurmbii'' - جمعیت جنوب غربی
* [[اورانگوتان تاپانولی]] (''Pongo tapanuliensis'') - شمال غربی [[دریاچه توبا]]
* [[اورانگوتان تاپانولی]] (''Pongo tapanuliensis'') - شمال غربی [[دریاچه توبا]]
* [[اورانگوتان سوماترایی]] (''Pongo abelii'') - جنوب دریاچه توبا.<ref name="Lesson1827">{{cite book|last=Lesson|first=René-Primevère|author-link=René Lesson|title=Manuel de mammalogie ou Histoire naturelle des mammifères|url=https://archive.org/details/manueldemammalo00lessgoog|page=[https://archive.org/details/manueldemammalo00lessgoog/page/n85 32]|year=1827|language=fr|publisher=Roret, Libraire}}</ref><ref name="XuArnason1996">{{cite journal|last1=Xu|first1=X.|last2=Arnason|first2=U.|year=1996|title=The mitochondrial DNA molecule of sumatran orangutan and a molecular proposal for two (Bornean and Sumatran) species of orangutan|journal=[[Journal of Molecular Evolution]]|volume=43|issue=5|pages=431–37|bibcode=1996JMolE..43..431X|doi=10.1007/BF02337514|pmid=8875856|s2cid=3355899}}</ref><ref name="Payne">{{cite book|author1=Payne, J|author2=Prundente, C|year=2008|title=Orangutans: Behavior, Ecology and Conservation|publisher=[[New Holland Publishers]]|isbn=978-0-262-16253-1}}</ref><ref name="curbio2">{{Cite journal|last1=Nater|first1=A.|last2=Mattle-Greminger|first2=M. P.|last3=Nurcahyo|first3=A.|last4=Nowak|first4=M. G.|display-authors=etal|date=2 November 2017|title=Morphometric, Behavioral, and Genomic Evidence for a New Orangutan Species|journal=Current Biology|volume=27|issue=22|pages=3487–3498.e10|doi=10.1016/j.cub.2017.09.047|pmid=29103940|doi-access=free}}</ref>
* [[اورانگوتان سوماترایی]] (''Pongo abelii'') - جنوب دریاچه توبا
[[File:Bornean,_Sumatran_&_Tapanuli_orangs_(horizontal).jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bornean,_Sumatran_&_Tapanuli_orangs_(horizontal).jpg|جایگزین=Head shots of male Bornean, Sumatran and Tapanuli orangutans|راست|بندانگشتی|نرهای بالغ سه گونه ی [[اورانگوتان بورنئویی]]، [[اورانگوتان سوماترایی]] و [[اورانگوتان تاپانولی]]]]


== کالبدشناسی و فیزیولوژی ==
== کالبدشناسی و فیزیولوژی ==
[[پرونده:Sumatran orangutan family in Toronto Zoo.JPG|بندانگشتی|چپ| اورانگوتان سوماترایی نر، کودک و ماده.]]
[[پرونده:Sumatran orangutan family in Toronto Zoo.JPG|بندانگشتی|چپ| اورانگوتان سوماترایی نر، کودک و ماده.]]
قد یک اورانگوتان در حالت ایستاده ۱٫۲ تا ۱٫۵ متر است. به‌طور متوسط وزن‌شان ۳۳ تا ۸۲ کیلو است.<ref name=NG>{{cite web| title = National Geographic| url = http://animals.nationalgeographic.com/animals/mammals/orangutan.html| publisher = [[انجمن جغرافیای ملی|National Geographic Society]]| accessdate = 2009-07-25}}</ref> نرها می‌توانند به ۱۱۰ کیلو یا بیشتر هم برسند. دست اورانگوتان‌ها شبیه دست انسان است؛ آن‌ها چهار انگشت و یک [[انگشت شست]] دارند. پای آن‌ها هم چهار انگشت و یک شست پای بزرگ دارد. آن‌ها می‌توانند هم با دست‌ها و هم با پاها اجسام را نگه دارند. درازای دست بزرگترین نرها به ۲ متر می‌رسد.
[[بلندی|قد]] یک اورانگوتان در حالت ایستاده ۱٫۲ تا ۱٫۵ متر و وزن آن ها به‌طور متوسط، ۳۳ تا ۸۲ کیلوگرم است.<ref name=NG>{{cite web| title = National Geographic| url = http://animals.nationalgeographic.com/animals/mammals/orangutan.html| publisher = [[انجمن جغرافیای ملی|National Geographic Society]]| accessdate = 2009-07-25}}</ref> اورانگوتان‌ها دارای [[دودیسی جنسی]] واضحی هستند. ماده‌ها عموما 115 سانتی‌متر قد و ۳۷ کیلوگرم وزن دارند. نرها اندازه های بزرگ‌تری داشته و می‌توانند به‌طول 137 سانتی‌متر و وزن ۷۵ کیلوگرم یا بیشتر هم برسند.<ref name="Groves19712">{{cite journal|last1=Groves|first1=Colin P.|date=1971|title=Pongo pygmaeus|journal=[[Mammalian Species]]|volume=4|issue=4|pages=1–6|doi=10.2307/3503852|jstor=3503852}}</ref><ref name="MacDonald2">{{Cite book|author1=van Schaik, C.|author2=MacKinnon, J.|contribution=Orangutans|year=2001|title=The Encyclopedia of Mammals|edition=2nd|editor=MacDonald, D.|publisher=Oxford University Press|pages=[https://archive.org/details/encyclopediaofma00mals_0/page/420 420–23]|isbn=978-0-87196-871-5|url=https://archive.org/details/encyclopediaofma00mals_0/page/420}}</ref><ref name="Payne3">{{cite book|author1=Payne, J|author2=Prundente, C|year=2008|title=Orangutans: Behavior, Ecology and Conservation|publisher=[[New Holland Publishers]]|isbn=978-0-262-16253-1}}</ref> [[دست]] اورانگوتان‌ها شبیه دست [[انسان]] است؛ آن‌ها چهار [[انگشت]] کشیده و بلند و یک [[شست|انگشت شست]] دارند. [[پا|پای]] آن‌ها هم چهار انگشت کشیده و یک [[شست پا|شست پای]] بزرگ دارد. آن‌ها می‌توانند هم با دست‌ها و هم با پاها اجسام را نگه دارند. [[گستره دستان]] بزرگ‌ترین نرها به ۲ متر می‌رسد.<ref name="Rose">{{cite book|author=Rose, M. D.|contribution=Functional Anatomy of the Cheirdia|editor=Schwartz, Jeffrey|editor-link=Jeffrey H. Schwartz|title=Orang-utan Biology|year=1988|isbn=978-0-19-504371-6|publisher=Oxford University Press|page=301}}</ref>


اورانگوتان‌ها بدنی حجیم و بزرگ، گردنی ضخیم، و بازوانی بسیار دراز، و پاهایی کوچک و خمیده دارند، و فاقد دم هستند. بیشتر بدن آن‌ها با موی قهوه‌ای مایل به قرمز پوشیده شده، و رنگ آن در میان گونه‌ها متغیر است. برای مثال اورانگوتان سوماترایی پوششی روشنتر و کم‌پشت‌تر دارد.<ref>{{cite web |url=http://www.red-ape.co.uk/orangutan/orang_anatomy.html |title=صفحهٔ آناتومی اورانگوتان |publisher=Red-ape.co.uk |date= |accessdate=2009-07-03 |archive-date=23 سپتامبر 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200923121409/http://www.red-ape.co.uk/orangutan/orang_anatomy.html}}</ref>
اورانگوتان‌ها بدنی حجیم و بزرگ، گردنی ضخیم، و بازوانی بسیار دراز، و پاهایی کوچک و خمیده دارند، و فاقد [[دم (عضو)|دم]] هستند. بیشتر بدن آن‌ها با موی قهوه‌ای مایل به قرمز پوشیده شده، و رنگ آن در میان گونه‌های مختلف، متغیر است. برای مثال اورانگوتان سوماترایی پوششی روشن‌تر و کم‌پشت‌تر دارد.<ref>{{cite web |url=http://www.red-ape.co.uk/orangutan/orang_anatomy.html |title=صفحهٔ آناتومی اورانگوتان |publisher=Red-ape.co.uk |date= |accessdate=2009-07-03 |archive-date=23 سپتامبر 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200923121409/http://www.red-ape.co.uk/orangutan/orang_anatomy.html}}</ref> اورانگوتان‌های نر دارای [[دندان نیش|دندان‌های نیش]] بلند و گاه دارای پوششی از مو مشابه [[ریش]]، در صورت خود هستند.<ref name="Groves1971">{{cite journal|last1=Groves|first1=Colin P.|date=1971|title=Pongo pygmaeus|journal=[[Mammalian Species]]|volume=4|issue=4|pages=1–6|doi=10.2307/3503852|jstor=3503852}}</ref>

<ref name="Payne4">{{cite book|author1=Payne, J|author2=Prundente, C|year=2008|title=Orangutans: Behavior, Ecology and Conservation|publisher=[[New Holland Publishers]]|isbn=978-0-262-16253-1}}</ref>


== رفتار ==
== رفتار ==
=== تغذیه ===
=== تغذیه ===
اورانگوتان‌ها، روز خود را با خوردن غذا به مدت ۲ تا ۳ ساعت آغاز می‌کنند. آن‌ها جانورانی [[میوه‌خوار]] هستند و [[میوه]]‌ها ۵۷ تا ۸۰ درصد [[رژیم غذایی]] اورانگوتان‌ها را تشکیل می‌دهند. این جانوران، میوه‌های دارای بافت نرم و میوه‌های از نوع [[اریل (گیاه‌شناسی)|اریل]]، [[شفت (گیاه‌شناسی)|شفت]] را ترجیح داده و از انواع [[توت|توت‌ها]]<nowiki/>نیز تغذیه می‌کنند.
[[میوه]]‌ها ۶۵ تا ۹۰ درصد رژیم غذایی اورانگوتان‌ها را تشکیل می‌دهند. به ویژه میوه‌های شیرین و چرب ترجیح داده می‌شوند. [[انجیر]] از میوه‌های رایجی است که استفاده می‌کنند، چون جمع‌آوری و هضم آن آسان است. همچنین آن‌ها حشرات کوچک و جانوران کوچک (مثل پرندگان و پستانداران کوچک) هم می‌خوردند. اورانگوتان‌ها حتی برای نوشیدن آب شاخه‌های درخت را ترک نمی‌کنند، و از آبی که در سوراخ بین شاخه‌ها جمع شده استفاده می‌کنند.<ref>[http://020.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=1007:2009-07-14-06-11-42&catid=80&Itemid=45 اورانگوتان چگونه جانوری است؟]{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}</ref>

<ref name="RijksenMeijaard1999">{{cite book|author=Rijksen H. D.|last2=Meijaard, E.|year=1999|title=Our vanishing relative: the status of wild orang-utans at the close of the twentieth century|publisher=[[Springer Publishing|Springer]]|isbn=978-0792357551}}</ref> [[انجیر]] از میوه‌های رایجی است که استفاده می‌کنند، چون جمع‌آوری و [[گوارش|هضم]] آن آسان است. آن‌ها همچنین از [[عسل]]، [[برگ|برگ‌ها]]، [[گیاه|گیاهان]]، [[پوست درخت|پوست درختان]]، تخم پرندگان، [[حشره|حشرات]] و دیگر [[جانوران]] کوچک مثل [[پرنده|پرندگان]] و [[پستانداران]] کوچک مانند [[چشم‌گرد تنبل]] نیز تغذیه می‌کنند.<ref name="international1">{{cite journal|last=Galdikas|first=Birute M. F.|year=1988|title=Orangutan Diet, Range, and Activity at Tanjung Puting, Central Borneo|journal=International Journal of Primatology|volume=9|issue=1|pages=1–35|doi=10.1007/BF02740195|s2cid=40513842}}</ref><ref name="RijksenMeijaard19992">{{cite book|author=Rijksen H. D.|last2=Meijaard, E.|year=1999|title=Our vanishing relative: the status of wild orang-utans at the close of the twentieth century|publisher=[[Springer Publishing|Springer]]|isbn=978-0792357551}}</ref> اورانگوتان‌ها حتی برای نوشیدن آب شاخه‌های درخت را ترک نمی‌کنند، و از آبی که در سوراخ بین شاخه‌ها جمع شده استفاده می‌کنند.<ref>[http://020.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=1007:2009-07-14-06-11-42&catid=80&Itemid=45 اورانگوتان چگونه جانوری است؟]{{پیوند مرده|date=اکتبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}</ref>


=== استفاده از ابزار و فرهنگ ===
=== استفاده از ابزار و فرهنگ ===
مانند دیگر کپی‌های بزرگ، اورانگوتان‌ها از جملهٔ باهوشترین [[نخستی‌ها]] هستند.<ref>Deaner RO, van Schaik CP, Johnson V. 2006. Do some taxa have better domain cognition than others? A meta-analysis of nonhuman primate studies. Evol Psych 4: 149-196</ref> از [[دهه ۱۹۶۰ (میلادی)|دههٔ ۱۹۶۰]] میلادی استفادهٔ شامپانزه‌ها از ابزار شناخته شده بود.<ref>Goodall J. 1970. Tool-using in primates and other vertebrates. In: Lehrman DS, Hinde RA, Shaw E, editors. Advances in the study of behavior. New York, Academic Press. Vol. 3: p. 195-249</ref> استفاده از ابزار در میان اورانگوتان‌ها هم توسط بیروت گالدیکاس مشاهده شده‌است.<ref>Galdikas BMF. 1982. Orang-Utan tool use at Tanjung Putting Reserve, Central Indonesian Borneo (Kalimantan Tengah). J Hum Evol 10:19-33</ref>
مانند دیگر کپی‌های بزرگ، اورانگوتان‌ها از جملهٔ باهوش‌ترین [[نخستی‌سانان|نخستی‌ها]] هستند.<ref>Deaner RO, van Schaik CP, Johnson V. 2006. Do some taxa have better domain cognition than others? A meta-analysis of nonhuman primate studies. Evol Psych 4: 149-196</ref> از [[دهه ۱۹۶۰ (میلادی)|دههٔ ۱۹۶۰]] میلادی استفادهٔ شامپانزه‌ها از [[ابزار]]، مشاهده شده بود.<ref>Goodall J. 1970. Tool-using in primates and other vertebrates. In: Lehrman DS, Hinde RA, Shaw E, editors. Advances in the study of behavior. New York, Academic Press. Vol. 3: p. 195-249</ref> استفاده از ابزار در میان اورانگوتان‌ها، توسط بیروت گالدیکاس مشاهده شده‌است.<ref>Galdikas BMF. 1982. Orang-Utan tool use at Tanjung Putting Reserve, Central Indonesian Borneo (Kalimantan Tengah). J Hum Evol 10:19-33</ref>


=== ارتباط ===
=== ارتباط ===
خط ۵۷: خط ۶۶:


== وضعیت حفاظت ==
== وضعیت حفاظت ==
طبق [[فهرست سرخ گونه‌های در معرض خطر|سیاهه سرخ IUCN]]، هر سه گونه در معرض خطر انقراض قرار دارند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=IUCN Red List of Threatened Species: Pongo abelii|نشانی=https://www.iucnredlist.org/en|وبگاه=IUCN Red List of Threatened Species|تاریخ=2017-10-16|بازبینی=2021-04-07|نام=Serge Wich (Liverpool John Moores|نام خانوادگی=University)|نام۲=Matthew|نام خانوادگی۲=Nowak|نام۳=Ian|نام خانوادگی۳=Singleton|نام۴=Graham|نام خانوادگی۴=Usher|نام۵=Suci|نام خانوادگی۵=Utami-Atmoko}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=IUCN Red List of Threatened Species: Pongo pygmaeus|نام۳=Marc Ancrenaz (Kinabatangan Orang-utan Conservation|نام۶=Simon Husson (Orangutan Tropical Peatland|نام خانوادگی۵=University)|نام۵=Serge Wich (Liverpool John Moores|نام خانوادگی۴=Andrew Marshall (Department of Anthropology|نام۴=University of Michigan)|نام خانوادگی۳=Project)|نام خانوادگی۲=Gumal (WCS)|نشانی=https://www.iucnredlist.org/en|نام۲=Melvin|نام خانوادگی=Group)|نام=Erik Meijaard (IUCN SSC Wild Pig Specialist|بازبینی=2021-04-07|تاریخ=2016-02-08|وبگاه=IUCN Red List of Threatened Species|نام خانوادگی۶=Project)}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=IUCN Red List of Threatened Species: Pongo tapanuliensis|نشانی=https://www.iucnredlist.org/en|وبگاه=IUCN Red List of Threatened Species|تاریخ=2017-10-11|بازبینی=2021-04-07|نام=Erik Meijaard (IUCN SSC Wild Pig Specialist|نام خانوادگی=Group)|نام۲=Gabriella|نام خانوادگی۲=Fredriksson|نام۳=Serge Wich (Liverpool John Moores|نام خانوادگی۳=University)|نام خانوادگی۴=m.g.nowak.gen.1492861297648@gen.iucnsis.org|نام۵=Bogor Agricultural University)|نام خانوادگی۵=Puji Rianti (Department of Biology}}</ref>در مالزی و اندونزی از آن‌ها به شکل قانونی در برابر شکار، آسیب دیدن یا کشته شدن محافظت می‌شوند<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Endangered Orangutans Gain From Eco-Friendly Shifts in Palm Oil Market|نشانی=https://www.nationalgeographic.com/science/article/141009-orangutans-palm-oil-malaysia-indonesia-tigers-rhinos|وبگاه=Science|تاریخ=2014-10-11|بازبینی=2021-04-07|کد زبان=en}}</ref> و در ضمیمه ۱ معاهده [[سایتس]] فهرست شده‌اند که تجارت بدون مجوز آن‌ها را طبق قوانین بین‌المللی منع می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The Crisis|نشانی=https://www.orangutans-sos.org/crisis/|وبگاه=SOS – Sumatran Orangutan Society|بازبینی=2021-04-07|کد زبان=en}}</ref>
طبق [[فهرست سرخ آی.یو.سی.ان]]، هر سه گونه ی اورانگوتان در [[در بحران انقراض|بحران انقراض]] قرار دارند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=IUCN Red List of Threatened Species: Pongo abelii|نشانی=https://www.iucnredlist.org/en|وبگاه=IUCN Red List of Threatened Species|تاریخ=2017-10-16|بازبینی=2021-04-07|نام=Serge Wich (Liverpool John Moores|نام خانوادگی=University)|نام۲=Matthew|نام خانوادگی۲=Nowak|نام۳=Ian|نام خانوادگی۳=Singleton|نام۴=Graham|نام خانوادگی۴=Usher|نام۵=Suci|نام خانوادگی۵=Utami-Atmoko}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=IUCN Red List of Threatened Species: Pongo pygmaeus|نام۳=Marc Ancrenaz (Kinabatangan Orang-utan Conservation|نام۶=Simon Husson (Orangutan Tropical Peatland|نام خانوادگی۵=University)|نام۵=Serge Wich (Liverpool John Moores|نام خانوادگی۴=Andrew Marshall (Department of Anthropology|نام۴=University of Michigan)|نام خانوادگی۳=Project)|نام خانوادگی۲=Gumal (WCS)|نشانی=https://www.iucnredlist.org/en|نام۲=Melvin|نام خانوادگی=Group)|نام=Erik Meijaard (IUCN SSC Wild Pig Specialist|بازبینی=2021-04-07|تاریخ=2016-02-08|وبگاه=IUCN Red List of Threatened Species|نام خانوادگی۶=Project)}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=IUCN Red List of Threatened Species: Pongo tapanuliensis|نشانی=https://www.iucnredlist.org/en|وبگاه=IUCN Red List of Threatened Species|تاریخ=2017-10-11|بازبینی=2021-04-07|نام=Erik Meijaard (IUCN SSC Wild Pig Specialist|نام خانوادگی=Group)|نام۲=Gabriella|نام خانوادگی۲=Fredriksson|نام۳=Serge Wich (Liverpool John Moores|نام خانوادگی۳=University)|نام خانوادگی۴=m.g.nowak.gen.1492861297648@gen.iucnsis.org|نام۵=Bogor Agricultural University)|نام خانوادگی۵=Puji Rianti (Department of Biology}}</ref>در مالزی و اندونزی از آن‌ها به شکل قانونی در برابر [[شکار]]، آسیب دیدن یا کشته شدن محافظت می‌شوند<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Endangered Orangutans Gain From Eco-Friendly Shifts in Palm Oil Market|نشانی=https://www.nationalgeographic.com/science/article/141009-orangutans-palm-oil-malaysia-indonesia-tigers-rhinos|وبگاه=Science|تاریخ=2014-10-11|بازبینی=2021-04-07|کد زبان=en}}</ref> و در ضمیمه ۱ معاهده [[سایتس]] فهرست شده‌اند که تجارت بدون مجوز آن‌ها را طبق قوانین بین‌المللی منع می‌کند.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The Crisis|نشانی=https://www.orangutans-sos.org/crisis/|وبگاه=SOS – Sumatran Orangutan Society|بازبینی=2021-04-07|کد زبان=en}}</ref>


== پانویس ==
== پانویس ==

نسخهٔ ‏۷ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۱:۱۰

اورانگوتان[۱]
محدودهٔ زمانی: Early Pleistocene تا امروزه
↓
اورانگوتان بورنئویی
(Pongo pygmaeus)
رده‌بندی علمی e
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: نخستی‌سانان
زیرراسته: خشک‌بینیان
فروراسته: میمون‌سانیان
تیره: انسانیان
زیرخانواده: پونگینه
سرده: پونگو
لاسه‌پد، ۱۷۹۹
گونه نماد
اورانگوتان بورنئویی
لاسه‌پد، ۱۷۹۹ (Simia satyrus لینه، ۱۷۶۰)
گونه‌ها

اورانگوتان بورنئویی
اورانگوتان سوماترایی
اورانگوتان تاپانولی
Pongo hooijeri†
Pongo weidenreichi†

پراکندگی سه گونه اورانگوتان
مترادف

Faunus Oken, 1816
Lophotus Fischer, 1813
Macrobates Billberg, 1828
Satyrus Lesson, 1840

اورانگوتان‌ها (نام علمی: Pongo) تنها سردهٔ باقی‌مانده از کپی‌های بزرگ در منطقهٔ آسیا هستند. این جانداران، بومی اندونزی و مالزی بوده و در حال حاضر تنها در جنگل‌های بارانی جزیره‌های بورنئو و سوماترا یافت می‌شوند.

آن‌ها در زمرهٔ باهوش‌ترین نخستی‌سانان هستند، و از انواع ابزار پیچیده استفاده می‌کنند و هر شب با استفاده از شاخ و برگ درختان، لانه‌ای مخصوص خواب می‌سازند. آن‌ها معمولاً تهاجمی نیستند و بیشتر به صورت منزوی به جستجوی غذا می‌پردازند. اورانگوتان‌ها، بزرگ‌ترین جانوران موجود درخت‌پیما هستند و بازوهای درازتر و پاهای کوتاه‌تری نسبت به دیگر کپی‌های بزرگ دارند. رنگ موی آن‌ها معمولاً قرمز مایل به قهوه‌ای یا به رنگ معمول دیگر کپی‌های بزرگ یعنی سیاه است.

سنگواره‌هایی از آن‌ها در جاوه، شبه‌جزیرهٔ تای-مالای، ویتنام و چین یافت شده‌است. در حال حاضر تنها ۳ گونه از این سرده باقی مانده‌است، که هر ۳ گونه در بحران انقراض هستند. این گونه‌ها عبارت‌اند از: اورانگوتان بورنئویی (نام علمی: P. pygmaeus)، (شامل ۳ زیرگونه)، اورانگوتان سوماترایی (نام علمی: P. abelii) و اورانگوتان تاپانولی (نام علمی: P. tapanuliensis)

ریشه‌شناسی

واژهٔ اورانگوتان[۲] در زبان مالایی به معنی «مرد جنگل» است. اورانگ (مرد) + اوتان (جنگل).[۳]

طبقه‌بندی

اورانگوتان‌ها نخستین بار در ۱۷۵۸ توسط کارل لینه، به‌طور علمی، شناسایی و معرفی شدند.[۴] در حال حاضر تنها ۳ گونه از این سرده باقی مانده‌است، که هر ۳ گونه در بحران انقراض هستند. این گونه‌ها عبارت‌اند از: اورانگوتان بورنئویی (نام علمی: P. pygmaeus)، (شامل ۳ زیرگونه)، اورانگوتان سوماترایی (نام علمی: P. abelii) و اورانگوتان تاپانولی (نام علمی: P.

سرده پونگو[۱]

Head shots of male Bornean, Sumatran and Tapanuli orangutans
نرهای بالغ سه گونه ی اورانگوتان بورنئویی، اورانگوتان سوماترایی و اورانگوتان تاپانولی

کالبدشناسی و فیزیولوژی

اورانگوتان سوماترایی نر، کودک و ماده.

قد یک اورانگوتان در حالت ایستاده ۱٫۲ تا ۱٫۵ متر و وزن آن ها به‌طور متوسط، ۳۳ تا ۸۲ کیلوگرم است.[۹] اورانگوتان‌ها دارای دودیسی جنسی واضحی هستند. ماده‌ها عموما 115 سانتی‌متر قد و ۳۷ کیلوگرم وزن دارند. نرها اندازه های بزرگ‌تری داشته و می‌توانند به‌طول 137 سانتی‌متر و وزن ۷۵ کیلوگرم یا بیشتر هم برسند.[۱۰][۱۱][۱۲] دست اورانگوتان‌ها شبیه دست انسان است؛ آن‌ها چهار انگشت کشیده و بلند و یک انگشت شست دارند. پای آن‌ها هم چهار انگشت کشیده و یک شست پای بزرگ دارد. آن‌ها می‌توانند هم با دست‌ها و هم با پاها اجسام را نگه دارند. گستره دستان بزرگ‌ترین نرها به ۲ متر می‌رسد.[۱۳]

اورانگوتان‌ها بدنی حجیم و بزرگ، گردنی ضخیم، و بازوانی بسیار دراز، و پاهایی کوچک و خمیده دارند، و فاقد دم هستند. بیشتر بدن آن‌ها با موی قهوه‌ای مایل به قرمز پوشیده شده، و رنگ آن در میان گونه‌های مختلف، متغیر است. برای مثال اورانگوتان سوماترایی پوششی روشن‌تر و کم‌پشت‌تر دارد.[۱۴] اورانگوتان‌های نر دارای دندان‌های نیش بلند و گاه دارای پوششی از مو مشابه ریش، در صورت خود هستند.[۱۵]

[۱۶]

رفتار

تغذیه

اورانگوتان‌ها، روز خود را با خوردن غذا به مدت ۲ تا ۳ ساعت آغاز می‌کنند. آن‌ها جانورانی میوه‌خوار هستند و میوه‌ها ۵۷ تا ۸۰ درصد رژیم غذایی اورانگوتان‌ها را تشکیل می‌دهند. این جانوران، میوه‌های دارای بافت نرم و میوه‌های از نوع اریل، شفت را ترجیح داده و از انواع توت‌هانیز تغذیه می‌کنند.

[۱۷] انجیر از میوه‌های رایجی است که استفاده می‌کنند، چون جمع‌آوری و هضم آن آسان است. آن‌ها همچنین از عسل، برگ‌ها، گیاهان، پوست درختان، تخم پرندگان، حشرات و دیگر جانوران کوچک مثل پرندگان و پستانداران کوچک مانند چشم‌گرد تنبل نیز تغذیه می‌کنند.[۱۸][۱۹] اورانگوتان‌ها حتی برای نوشیدن آب شاخه‌های درخت را ترک نمی‌کنند، و از آبی که در سوراخ بین شاخه‌ها جمع شده استفاده می‌کنند.[۲۰]

استفاده از ابزار و فرهنگ

مانند دیگر کپی‌های بزرگ، اورانگوتان‌ها از جملهٔ باهوش‌ترین نخستی‌ها هستند.[۲۱] از دههٔ ۱۹۶۰ میلادی استفادهٔ شامپانزه‌ها از ابزار، مشاهده شده بود.[۲۲] استفاده از ابزار در میان اورانگوتان‌ها، توسط بیروت گالدیکاس مشاهده شده‌است.[۲۳]

ارتباط

خندهٔ یک اورانگوتان در باغ وحشی در دانمارک

پژوهشی در سال ۲۰۰۸ بر روی دو اورانگوتان در باغ وحش لایپزیگ نشان داد که اورانگوتان‌ها نخستین گونهٔ غیرانسان هستند که «معاملهٔ حساب‌شده» در آن‌ها رواج دارد. به این شکل که آن‌ها سود و ضرر هزینهٔ تبادل هدیه را در طول زمان حساب می‌کنند.[۲۴]

اورانگوتان‌ها، همچون دیگر کپی‌ها مانند شامپانزه و گوریل اصواتی خنده‌مانند در هنگام ارتباط فیزیکی مانند دنبال هم دویدن و قلقلک از خود بروز می‌دهند.[۲۵]

وضعیت حفاظت

طبق فهرست سرخ آی.یو.سی.ان، هر سه گونه ی اورانگوتان در بحران انقراض قرار دارند.[۲۶][۲۷][۲۸]در مالزی و اندونزی از آن‌ها به شکل قانونی در برابر شکار، آسیب دیدن یا کشته شدن محافظت می‌شوند[۲۹] و در ضمیمه ۱ معاهده سایتس فهرست شده‌اند که تجارت بدون مجوز آن‌ها را طبق قوانین بین‌المللی منع می‌کند.[۳۰]

پانویس

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Groves, C. (2005). Wilson, D. E., & Reeder, D. M, eds (ed.). Mammal Species of the World (3rd ed.). Baltimore: انتشارات دانشگاه جانز هاپکینز. pp. 183–184. OCLC 62265494. شابک ‎۰−۸۰۱−۸۸۲۲۱−۴. {{cite book}}: |editor= has generic name (help)نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست ویراستاران (link)
  2. ↑ "ORANGUTAN | Definition of ORANGUTAN by Oxford Dictionary on Lexico.com also meaning of ORANGUTAN". Lexico Dictionaries | English (به انگلیسی). Retrieved 2021-04-07.
  3. ↑ "orangutan | Origin and meaning of orangutan by Online Etymology Dictionary". www.etymonline.com (به انگلیسی). Retrieved 2021-04-07.
  4. ↑ Cribb, Robert; Gilbert, Helen; Tiffin, Helen (2014). Wild Man from Borneo: A Cultural History of the Orangutan. University of Hawai'i Press. ISBN 978-0-8248-3714-3.
  5. ↑ Lesson, René-Primevère (1827). Manuel de mammalogie ou Histoire naturelle des mammifères (به فرانسوی). Roret, Libraire. p. 32.
  6. ↑ Xu, X.; Arnason, U. (1996). "The mitochondrial DNA molecule of sumatran orangutan and a molecular proposal for two (Bornean and Sumatran) species of orangutan". Journal of Molecular Evolution. 43 (5): 431–37. Bibcode:1996JMolE..43..431X. doi:10.1007/BF02337514. PMID 8875856. S2CID 3355899.
  7. ↑ Payne, J; Prundente, C (2008). Orangutans: Behavior, Ecology and Conservation. New Holland Publishers. ISBN 978-0-262-16253-1.
  8. ↑ Nater, A.; Mattle-Greminger, M. P.; Nurcahyo, A.; Nowak, M. G.; et al. (2 November 2017). "Morphometric, Behavioral, and Genomic Evidence for a New Orangutan Species". Current Biology. 27 (22): 3487–3498.e10. doi:10.1016/j.cub.2017.09.047. PMID 29103940.
  9. ↑ "National Geographic". National Geographic Society. Retrieved 2009-07-25.
  10. ↑ Groves, Colin P. (1971). "Pongo pygmaeus". Mammalian Species. 4 (4): 1–6. doi:10.2307/3503852. JSTOR 3503852.
  11. ↑ van Schaik, C.; MacKinnon, J. (2001). "Orangutans". In MacDonald, D. (ed.). The Encyclopedia of Mammals (2nd ed.). Oxford University Press. pp. 420–23. ISBN 978-0-87196-871-5.
  12. ↑ Payne, J; Prundente, C (2008). Orangutans: Behavior, Ecology and Conservation. New Holland Publishers. ISBN 978-0-262-16253-1.
  13. ↑ Rose, M. D. (1988). "Functional Anatomy of the Cheirdia". In Schwartz, Jeffrey (ed.). Orang-utan Biology. Oxford University Press. p. 301. ISBN 978-0-19-504371-6.
  14. ↑ "صفحهٔ آناتومی اورانگوتان". Red-ape.co.uk. Archived from the original on 23 September 2020. Retrieved 2009-07-03.
  15. ↑ Groves, Colin P. (1971). "Pongo pygmaeus". Mammalian Species. 4 (4): 1–6. doi:10.2307/3503852. JSTOR 3503852.
  16. ↑ Payne, J; Prundente, C (2008). Orangutans: Behavior, Ecology and Conservation. New Holland Publishers. ISBN 978-0-262-16253-1.
  17. ↑ Rijksen H. D.; Meijaard, E. (1999). Our vanishing relative: the status of wild orang-utans at the close of the twentieth century. Springer. ISBN 978-0792357551.
  18. ↑ Galdikas, Birute M. F. (1988). "Orangutan Diet, Range, and Activity at Tanjung Puting, Central Borneo". International Journal of Primatology. 9 (1): 1–35. doi:10.1007/BF02740195. S2CID 40513842.
  19. ↑ Rijksen H. D.; Meijaard, E. (1999). Our vanishing relative: the status of wild orang-utans at the close of the twentieth century. Springer. ISBN 978-0792357551.
  20. ↑ اورانگوتان چگونه جانوری است؟[پیوند مرده]
  21. ↑ Deaner RO, van Schaik CP, Johnson V. 2006. Do some taxa have better domain cognition than others? A meta-analysis of nonhuman primate studies. Evol Psych 4: 149-196
  22. ↑ Goodall J. 1970. Tool-using in primates and other vertebrates. In: Lehrman DS, Hinde RA, Shaw E, editors. Advances in the study of behavior. New York, Academic Press. Vol. 3: p. 195-249
  23. ↑ Galdikas BMF. 1982. Orang-Utan tool use at Tanjung Putting Reserve, Central Indonesian Borneo (Kalimantan Tengah). J Hum Evol 10:19-33
  24. ↑ فقط انسان‌ها هدیه نمی‌دهند
  25. ↑ شامپانزه‌ها و دیگر کپی‌ها مانند انسان‌ها می‌خندند.
  26. ↑ University)، Serge Wich (Liverpool John Moores؛ Nowak، Matthew؛ Singleton، Ian؛ Usher، Graham؛ Utami-Atmoko، Suci (۲۰۱۷-۱۰-۱۶). «IUCN Red List of Threatened Species: Pongo abelii». IUCN Red List of Threatened Species. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۷.
  27. ↑ Group)، Erik Meijaard (IUCN SSC Wild Pig Specialist؛ Gumal (WCS)، Melvin؛ Project)، Marc Ancrenaz (Kinabatangan Orang-utan Conservation؛ Andrew Marshall (Department of Anthropology، University of Michigan)؛ University)، Serge Wich (Liverpool John Moores؛ Project)، Simon Husson (Orangutan Tropical Peatland (۲۰۱۶-۰۲-۰۸). «IUCN Red List of Threatened Species: Pongo pygmaeus». IUCN Red List of Threatened Species. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۷.
  28. ↑ Group)، Erik Meijaard (IUCN SSC Wild Pig Specialist؛ Fredriksson، Gabriella؛ University)، Serge Wich (Liverpool John Moores؛ m.g.nowak.gen.1492861297648@gen.iucnsis.org؛ Puji Rianti (Department of Biology، Bogor Agricultural University) (۲۰۱۷-۱۰-۱۱). «IUCN Red List of Threatened Species: Pongo tapanuliensis». IUCN Red List of Threatened Species. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۷.
  29. ↑ "Endangered Orangutans Gain From Eco-Friendly Shifts in Palm Oil Market". Science (به انگلیسی). 2014-10-11. Retrieved 2021-04-07.
  30. ↑ "The Crisis". SOS – Sumatran Orangutan Society (به انگلیسی). Retrieved 2021-04-07.

منابع

پیوند به بیرون

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=اورانگوتان&oldid=33703664»