زغال‌سنگ

زغال سنگ نام کانی سیاه رنگی است که از پسماند مواد گیاهی دوران‌های قدیم (میلیونهاسال پیش) زمین شناختی تشکیل شده است و به عنوان سوخت و نیز ماده اولیه برخی صنایع شیمیایی برای تولید گاز، کک، روغن، قطران و غیره استفاده می‌شود. بخش بزرگی از جرم زغال سنگ کربن است. از دیگر ترکیبات زغال سنگ هیدروژن، نیتروژن، اکسیژن و گوگرد است. انواع زغال سنگ در دوران‌های گوناگون زمین‌شناسی و تحت شرایط مختلفی به وجود آمده‌اند. تورب، نخستین مرحله تشکیل ذغال سنگ است. پس از آن به ترتیب لینییت، زغال سنگ قیری و آنتراسیت با درجات مختلف درون داشت مواد تشکیل دهنده قرار دارند.

روند ساخت

زغال سنگ کانیپر انرژی است، که از بقایای درختان، بوته‌ها و سایر گیاهان زندهٔ سال به وجود می‌آید. نشو و نمای این گیاهان در دوره‌هایی که آب و هوای زمین ملایم و مرطوب بود، صورت گرفت. زغال سنگ، یک سنگ رسوبی است. قسمت اعظم این ذخایر تقریباً ۲۵۰ میلیون سال پیش پدید آمدند. سپس اوضاع برای رشد سرخس‌های دانه‌دار گرمسیری بسیار عظیم و درختان بدون گل غول پیکر، در باتلاق‌های وسیع فراهم شد. این گیاهان بعد از خشک شدن و از بین رفتن به داخل باتلاق‌ها می‌افتادند و بر اثر خروج اکسیژن، فساد بی‌هوازی تسریع می‌شد. پوشش گیاهی به ماده‌ای لجن مانند، به نام پیت (Peat) تبدیل شد. پیت در زیر فشار خشک و سخت شد و به زغال‌سنگ پیت (لنیت یا لیگنیت، که به زغال‌سنگ قهوه‌ای نیز موسوم است) تبدیل شد. فشار بیشتر و گذشت زمان، زغال‌سنگ قیردار را به وجود آورد، که هر ۶ متر ضخامت رسوب گیاهان نخستین به ۰٫۳ متر زغال سنگ تبدیل شده بود و در نهایت سخت‌ترین و مرغوب‌ترین نوع زغالسنگ، یعنی آنتراسیت (Anthracite) را به وجود آورد.

2

منابع

• فرهنگ بزرگ مواد. نوشته مهندس پرویز فرهنگ، چاپ اول، ۱۳۷۹، انتشارات سپیده سحر
• تشکیل زغال سنگ و نفت