جغرافیای جمهوری چک
.svg)
جمهوری چک (به چکی: Česká republika, Česko) کشوری واقع در اروپای مرکزی و یکی از اعضای اتحادیه اروپا است. این کشور در تاریخ اول ژانویه ۱۹۹۳ و به دنبال تقسیم کشور چکسلواکی سابق پدید آمد. پایتخت و بزرگ‌ترین شهر آن شهر پراگ است با وجودی که عضو اتحادیه اروپا است واحد پول آن کرونا است. جمهوری چک کشوری محصور به خشکی است که در اروپای مرکزی واقع شده‌است و از نظر تاریخی به سه ناحیه بوهم، موراویا، و سیلزی تقسیم می‌شود. بیشتر مرزهای جمهوری چک از مناطق کوهستانی تشکیل شده‌اند. در مرزهای جنوب غرب جنگل بوهم، در شمال غرب کوهستان ارتس، و در شمال کشور ناحیه زودت و کوهستان کرکونوشه (Krkonoše) قرار گرفته‌است. آب‌های روان در سرزمین چک پس از گذر از دیگر کشورها به سه دریا یعنی دریای شمال، دریای بالتیک و دریای سیاه می‌ریزند.
جمهوری چک سرزمین متنوعی دارد. منطقه بوهم که در غرب کشور واقع شده توسط رودهای البه (چکی: Labe) و مولداو (چکی: Vltava) آبیاری می‌شود و کوهستان‌های کم‌ارتفاع کرکونوشه و زودت آن را احاطه کرده‌اند. بلندترین نقطه کشور یعنی اسنیژکا (Sněžka) که ۱۶۰۲ متر ارتفاع دارد در همین منطقه و در مرز بوهم با لهستان واقع شده‌است. اسنیژکا در زبان چکی به معنای «برف‌پوش» است.
موراویا که بخش شرقی کشور را تشکیل می‌دهد نیز منطقه‌ای پر از تپه و ماهور است. این منطقه توسط رودخانه موراوا آبیاری می‌شود و سرچشمه رود اودر (چکی: Odra) نیز در این ناحیه قرار دارد. مرز شرقی موراویا از کوهستان بسکید و کارپات سفید تشکیل شده‌است. تنها مرز چک با اتریش کوه‌های کمی دارد و عمدتاً با رود تایا (چکی: Dyje دیه) مشخص شده‌است.
کم‌ارتفاع‌ترین نقطه جمهوری چک با ۱۱۵ متر ارتفاع هژنسکو (Hřensko) نام دارد و در محلی واقع شده که رودخانه البه کشور را ترک می‌کند.
آب و هوا
[ویرایش]آب و هوای جمهوری چک معتدل است و بین آب و هوای اقیانوسی و آب و هوای قاره‌ای گذرا است. تابستان‌ها نسبتاً خنک و خشک است، با دمای متوسط در اکثر مناطق حدود ۲۰ درجه سانتی‌گراد، زمستان‌ها نسبتاً معتدل و مرطوب و میانگین دمای هوا در اکثر مناطق حدود صفر درجه سانتی‌گراد است. رطوبت نسبی بین ۶۰ تا ۸۰ درصد تغییر می‌کند.
درجه حرارت بسته به ارتفاع متفاوت است. به‌طور کلی، در ارتفاعات بالاتر، دما کاهش می‌یابد و بارندگی افزایش می‌یابد. مرطوب‌ترین منطقه در جمهوری چک در اطراف بیلی پوتوک در کوه‌های ییزرا و خشک‌ترین منطقه آن شهرستان لونی در شمال غربی پراگ است.
عامل دیگر توزیع کوه‌ها است. در بلندترین قله کشور یعنی اسنیه‌ژکا (۱۶۰۳ متر)، میانگین دما ۰٫۴- درجه سانتی‌گراد است، در حالی که در مناطق پست استان موراویای جنوبی، میانگین دما به ۱۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. پایتخت این کشور، پراگ، دارای میانگین دمای مشابهی است، اگرچه متأثر از عوامل شهری است.
سردترین ماه معمولاً ژانویه و پس از آن فوریه و دسامبر است. در این ماه‌ها برف در کوه‌ها و گاهی در شهرها و دشت‌ها می‌بارد. در ماه‌های مارس، آوریل و مه، دما معمولاً افزایش می‌یابد، به ویژه در ماه آوریل، زمانی که دما و آب و هوا در طول روز متغیر است. همچنین به دلیل ذوب شدن برف با سیلاب گاه به گاه، سطح آب در رودخانه‌ها بالا می‌رود. گرم‌ترین ماه سال ژوئیه و پس از آن اوت و ژوئن است. به‌طور متوسط دمای تابستان حدود ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد بیشتر از زمستان است. تابستان نیز با باران و طوفان مشخص می‌شود. پاییز به‌طور کلی در ماه سپتامبر آغاز می‌شود، که هنوز گرم و خشک است. در ماه اکتبر، دما معمولاً به زیر ۱۵ درجه یا ۱۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد و درختان برگریز شروع به برگ‌ریزی می‌کنند. تا پایان نوامبر، دما معمولاً در حدود نقطه انجماد متغیر است.
سردترین دمایی که تاکنون در جمهوری چک اندازه‌گیری شده‌است منفی ۴۲٫۲ در لیتوینوویتسه در نزدیکی چسکه بودیوویتسه در سال ۱۹۲۹ بوده است. گرم‌ترین درجه، ۴۰٫۴۰ درجه سانتی‌گراد در دوبریخوویتسه در سال ۲۰۱۲ بوده است.
بیشتر بارش باران در تابستان‌ها است. رعد و برق شدید، وزش بادهای ویرانگر، تگرگ، و گردباد گاه به گاه در این کشور رخ می‌دهد، به ویژه در فصل تابستان.
تقسیمات کشوری
[ویرایش]جمهوری چک از سال ۲۰۰۰ میلادی به ۱۳ منطقه (به چکی: kraje، به انگلیسی: region) تقسیم شده‌است. هر یک از این مناطق یک شورای منطقه‌ای (krajské zastupitelstvo) و یک رئیس شورای منطقه‌ای (hejtman) برای خود انتخاب می‌کند.
| (پلاک خودرو) | منطقه | مرکز | جمعیت (برآورد ۲۰۰۴) | جمعیت (برآورد ۲۰۱۰) |
|---|---|---|---|---|
| A |  پراگ، پایتخت (Hlavní město Praha) |
۱٬۱۷۰٬۵۷۱ | ۱٬۲۵۱٬۰۷۲ | |
| S |  استان بوهم مرکزی (Středočeský kraj) |
مرکز اداری‌اش: پراگ | ۱٬۱۴۴٬۰۷۱ | ۱٬۲۵۶٬۸۵۰ |
| C |  استان بوهم جنوبی (Jihočeský kraj) |
چسکه بودیوویتسه | ۶۲۵٬۷۱۲ | ۶۳۷٬۷۲۳ |
| P |  استان پلزن (Plzeňský kraj) |
پلزن | ۵۴۹٬۶۱۸ | ۵۷۱٬۸۳۱ |
| K |  استان کارلووی واری (Karlovarský kraj) |
کارلووی واری | ۳۰۴٬۵۸۸ | ۳۰۷٬۳۸۰ |
| U |  استان اوستی ناد لابم (Ústecký kraj) |
اوستی ناد لابم | ۸۲۲٬۱۳۳ | ۸۳۵٬۸۱۴ |
| L |  استان لیبرتس (Liberecký kraj) |
لیبرتس | ۴۲۷٬۵۶۳ | ۴۳۹٬۴۵۸ |
| H |  استان هرادتس کرالووه (Královéhradecký kraj) |
هرادتس کرالووه | ۵۴۷٬۲۹۶ | ۵۵۴٬۳۷۰ |
| E |  استان پاردوبیتسه (Pardubický kraj) |
پاردوبیتسه | ۵۰۵٬۲۸۵ | ۵۱۶٬۷۷۷ |
| M |  استان الوموتس (Olomoucký kraj) |
الوموتس | ۶۳۵٬۱۲۶ | ۶۴۱٬۵۵۵ |
| T |  استان موراوی-سیلزی (Moravskoslezský kraj) |
استراوا | ۱٬۲۵۷٬۵۵۴ | ۱٬۲۴۴٬۸۳۷ |
| B |  استان موراوی جنوبی (Jihomoravský kraj) |
برنو | ۱٬۱۲۳٬۲۰۱ | ۱٬۱۵۲٬۸۱۹ |
| Z |  منطقه زلین (Zlínský kraj) |
زلین | ۵۹۰٬۷۰۶ | ۵۹۰٬۵۲۷ |
| J |  استان ویسوچینا (Vysočina) |
ییهلاوا | ۵۱۷٬۱۵۳ | ۵۱۴٬۸۰۵ |
شهرها
[ویرایش]| رتبه | شهر | استان | جمعیت | منطقه شهری | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | پراگ | پراگ، پایتخت | ۱٬۲۸۹٬۱۰۸ |
۲٬۳۰۰٬۰۰۰ | ||||||
| ۲ | برنو | موراوی جنوبی | ۴۰۴٬۲۹۱ |
۷۲۹٬۵۱۰ | ||||||
| ۳ | استراوا | موراوی-سیلزی | ۳۱۱٬۰۲۶ |
۱٬۱۶۴٬۳۲۸ | ||||||
| ۴ | پلزن | پیلزن | ۱۷۱٬۱۲۷ |
۳۸۰٬۰۰۰ | ||||||
| ۵ | لیبرتس | لیبرتس | ۱۰۴٬۹۶۴ |
۲۷۰٬۰۰۰ | ||||||
| ۶ | اولوموتس | اولوموتس | ۱۰۱٬۷۸۵ |
۴۸۰٬۰۰۰ | ||||||
| ۷ | اوستی ناد لابم | اوستی ناد لابم | ۹۸٬۵۰۴ | - | ||||||
| ۸ | چسکه بوده‌یوویتسه | بوهم جنوبی | ۹۵٬۵۴۳ | - | ||||||
| ۹ | هرادتس کرالووه | هرادتس کرالووه | ۹۵٬۴۸۵ | - | ||||||
| ۱۰ | پاردوبیتسه | پاردوبیتسه | ۹۰٬۷۲۵ | - | ||||||
| ۱۱ | هاویروف | موراوی-سیلزی | ۸۲٬۰۸۳ | - | ||||||
| ۱۲ | زلین | زلین | ۷۷٬۰۶۶ | ۴۵۰ ۰۰۰ | ||||||
| ۱۳ | کلادنو | بوهم مرکزی | ۷۰٬۷۲۱ | - | ||||||
| ۱۴ | موست | اوستی ناد لابم | ۶۸٬۹۶۷ | - | ||||||
| ۱۵ | کاروینا | موراوی-سیلزی | ۶۱٬۶۱۴ | - | ||||||
| ۱۶ | اوپاوا | موراوی-سیلزی | ۵۹٬۵۲۵ | - | ||||||
| ۱۷ | فریدک-میستک | موراوی-سیلزی | ۵۹٬۲۶۴ | - | ||||||
| ۱۸ | کارلووی واری | کارلووی واری | ۵۳٬۲۱۹ | - | ||||||
| ۱۹ | دیه‌چین | اوستی ناد لابم | ۵۱٬۸۷۸ | - | ||||||
| ۲۰ | ییهلاوا | ویسوچینا | ۵۱٬۱۶۰ | - | ||||||
جستارهای وابسته
[ویرایش]
منابع
[ویرایش]- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Geography of the Czech Republic». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی.