جمهوری قره‌قالپاقستان

قره‌قالپاقستان جمهوری قره‌قالپاقستان
پرچم
شعار: ندارد
سرود: سرود ملی ازبکستان
بزرگترین شهر	نوکوس
زبان(های) رسمی	ازبکی، قره‌قالپاقی
حکومت	جمهوری خودمختار
مساحت
• کل	۱۵۶٬۶۰۰ کیلومتر مربع (۶۰٬۵۰۰ مایل مربع)
جمعیت
• برآورد	۱٬۸۶۰٬۹۰۰
• تراکم	۱٬۰۱۵ بر کیلومتر مربع (۲٬۶۲۸٫۸ بر مایل مربع)
واحد پول	سوم (UZS)
منطقه زمانی	UZT (ساعت جهانی ۵+)
گاه‌شماری	میلادی
دامنه سطح‌بالا	UZ.

جمهوری قره‌قالپاقستان منطقه‌ای خودمختار در کشور ازبکستان است. مرکز این جمهوری شهر نوکوس است. قره‌قالپاقستان در شمال غرب ازبکستان واقع است.

جغرافیای منطقه

این جمهوری در منطقه پست و حاصلخیز توران واقع شده‌است. از جنوب غربی به بیابان قره‌قوم، از شمال غرب به فلات اوست یورت، از شمال شرق به بیابان قیریل قوم محصور شده‌است. قسمتی جنوبی دریاچه آرال در خاک این جمهوری بوده و به دلیل خشک و بیابانی بودن و همچنین فصلی بودن رودخانه‌های منتهی به دریاچه بیابانی بنام آرال قوم در این منطقه به وجود آمده‌است. بیش از ۸۰٪ خاک این کشور بیابان‌ها و کویر تشکیل شده‌است.

تاریخچه

در سال ۱۹۲۴ منطقه خودمختار قره قالپاق به مرکزیت شهر تورت کول تشکیل شد. پس از اشغال خوارزم، آمودریا و ترکستان توسط شوروی در ۱۲–۱۹ فوریه ۱۹۲۵ کنگره کشاورزان و کارگران تأسیس گشت و در ۱۶ فوریه طی مصوبه‌ای منطقه خودمختار قره قالپاقستان به صورت رسمی تأسیس و به جمهوری سوسیالیستی قزاقستان ملحق شد. در ۲۰ ژوئیه ۱۹۳۰ حکومت مرکزی شوروی اداره این منطقه را از قزاقستان به مسکو واگذار و در ۲۰ مارس ۱۹۳۲ این منطقه را به جمهوری خودمختار ارتقاء داد. سال ۱۹۳۳ شهر نوکوس به پایتختی انتخاب گشت. در سال ۱۹۳۶ به خاک جمهوری سوسیالیستی ازبکستان ضمیمه شد. در ۱۴ دسامبر ۱۹۹۰ نمایندگان مجلس محلی قانون حق حاکمیت ملی را تصویب نموده و در ۹ ژانویه ۱۹۹۲ از جمهوری خودمختار به جمهوری قره قالپاقستان تغییر نام داد. بعضی دانشمندان جمهوری قالپاقستان را بانک و منبع عظیم ذخائر باستان‌شناسی لقب داده‌اند. دراین منطقه بیش از ۳۰۰ سایت باستان‌شناسی از دوران باستان و قرون وسطی خوارزم را تشکیل می‌دهد.

جایگاه حقوقی

این جمهوری پرچم، نمادهای ملی، سرود، قانون اساسی و دولت خود را دارد. رئیس‌جمهور این منطقه رئیس شورای عالی و مجلس این جمهوری است. رئیس دولت، رئیس شورای وزیران جمهوری قره‌قالپاقستان است. جمهوری قره‌قالپاقستان حق جدایی از ازبکستان را طی یک همه‌پرسی مردمی را دارد. پول ملی این کشور، ارز رایج کشور ازبکستان است.

جمعیت

• کل جمعیت: ۱٬۶۲۳٬۱۰۰ نفر (۲۰۰۹)

کوچ‌نشینان قره‌قالپاق در سال ۱۹۳۲

بافت جمعیتی

حدود نیمی از جمعیت در شهرها و شهرک‌ها، و بقیه در حومهٔ شهر زندگی می‌کنند.

ترکیب نژادی

• ۳۲٫۱٪ قره‌قالپالق‌ها
• ۳۲٫۸٪ ازبک‌ها
• باقی نیز متشکل از قومیت‌های دیگر همچون: قزاق، روس، تاجیک، اوکراینی، ترکمن، کره‌ای و تاتار

تقسیمات کشوری

در دوران اتحاد جماهیر شوروی

در سال ۱۹۳۱ در دوران اتحاد جماهیر شوروی این جمهوری دارای ۱۱ منطقه (استان) اداری به شرح ذیل بوده‌است.

• استان کارا-اوزیاکسکی به مرکزیت شهر کارا-اوزیاکسکی
• استان کیگن لینسکی به مرکزیت شهر نوکوس
• استان قبچاق به مرکزیت شهر قبچاق
• استان کونگراد به مرکزیت شهر کونگراد
• استان موئیناک به مرکزیت شهر موئیناک
• استان تامدینسکی به مرکزیت شهر تامدی‌بولاغ (این استان در سال ۱۹۴۳ به استان بخارا (ازبکستان) ضمیمه گشت)
• استان تخته‌کوپیر به مرکزیت شهر تاختاکوپر
• استان تورت‌کول به مرکزیت شهر تورتکول (شوراخان سابق)
• استان خودژیلنسکی به مرکزیت شهر خودژیلی
• استان چیم بیسکی به مرکزیت شهر چیم‌بی
• استان شیخ اباض به مرکزیت شهر شیخ اباض

پس از اتحاد جماهیر شوروی

نقشهٔ تقسیمات اداری جمهوری قره‌قالپاقستان

ردیف	استان	نام استان به ازبکی	نام استان به قره‌قالپاقی	مرکز استان
۱	آمودریا	Amudaryo	A’muda’rya	مانگیت
۲	بیرونی	Beruniy	Beruniy	مانگیت (ازبکی) - بیرونی
۱۰	قره‌اوزاک	Qorao’zak	Qarao’zek	کارا اوزیاک
۵	کِیگِی‌لی	Kegeyli	Kegeyli	کیگلی
۹	قونغیرات	Qo’ng’irot	Qon’i’rat	قونغیرات
۸	قَنلی‌کول	Qanliko’l	Qanli’ko’l	قنلی‌کول
۶	مویناق	Mo’ynoq	Moynaq	مویناق
۷	نوکوس	Nukus	No’kis	آق‌مانگیت
۱۲	تخته‌کوپیر	Taxtako’pir	Taxtako’pir	تخته‌کوپیر
۱۳	تورت‌کول	To’rtko’l	To’rtku’l	تورت‌کول
۱۴	خوجَیلی	Xo’jayli	Xo’jeli	خوجَیلی
۳	چیمبای	Chimboy	Shi’mbay	چیمبای/شیمبای
۱۱	شومانایسکی	Shumanay	Shomanay	شومانای
۴	اللی کالینسکی	Ellikqal’a	Ellikqala	اللی‌قلعه
	شهر نوکوس	Nukus	No’kis	نوکوس

دانشگاه‌ها

• دانشگاه دولتی قره‌قالپاقستان
• مؤسسهٔ تربیتی و آموزشی دولتی نوکوس
• شعبهٔ مؤسسۀ پزشکی تاشکند
• شعبهٔ فناوری اطلاعات دانشگاه تاشکند
• واحد کشاورزی دانشگاه دولتی تاشکند

پیوند به بیرون

Uzbekistan: Administrative Divisions (population and area), World Gazetteer.