اعتدال بهاری

دایره آبی استوای سماوی و دایره زرد مسیر ظاهری حرکت خورشید (دائرةالبروج) را نشان می‌دهد. نقطه برخورد این دو، اعتدال بهاری یا اعتدال پائیزی است.

به دلیل گردش زمین به دور خورشید، از دید ناظر زمینی چنین به نظر می‌رسد که خورشید در طول سال در حال ورود و خروج به صورت‌های فلکی واقع در دائرةالبروج است. ورود خورشید به برج حمل در تقویم ایرانی لحظه تحویل سال دانسته شده.

تاریخ و زمان (به وقت ایران) انقلابین و اعتدالین روی زمین
زمان	اعتدال بهاری		انقلاب تابستانی		اعتدال پاییزی		انقلاب زمستانی
ماه	اسفند/ فروردین		خرداد/ تیر		شهریور/ مهر		آذر/ دی
سال
	روز	ساعت	روز	ساعت	روز	ساعت	روز	ساعت
۱۴۰۰	۳۰	۱۳:۰۷	۳۱	۰۷:۰۲	۳۱	۲۲:۵۱	۳۰	۱۹:۲۹
۱۴۰۱	۲۹	۱۹:۰۳	۳۱	۱۲:۴۴	۱	۰۴:۳۴	۱	۰۱:۱۸
۱۴۰۲	۱	۰۰:۵۴	۳۱	۱۸:۲۸	۱	۱۰:۲۰	۱	۰۶:۵۷
۱۴۰۳	۱	۰۶:۳۷	۱	۰۰:۲۱	۱	۱۶:۱۴	۱	۱۲:۵۰
۱۴۰۴	۳۰	۱۲:۳۲	۳۱	۰۶:۱۲	۳۱	۲۱:۵۰	۳۰	۱۸:۳۳
۱۴۰۵	۲۹	۱۷:۴۶	۳۱	۱۱:۵۵	۱	۰۳:۳۶	۱	۰۰:۲۰

تاریخ و زمان متوسط (به وقت ایران)      اعتدالین (°۰) و انقلابین ('۲۶ °۲۳±) روی زمین
نقاط فصول	اعتدال بهاری	انقلاب تابستانی	اعتدال پاییزی	انقلاب زمستانی
زمان	۱ فروردین	۳۱ خرداد	۱ مهر	۱ دی
ساعت	۰۰:۰۷	۱۸:۰۳	۰۹:۴۴	۰۶:۱۳

اعتدال بهاری (در نیم‌کره شمالی) در ستاره‌شناسی به لحظه‌ای گفته می‌شود که خورشید از دید ناظر زمینی از صفحه استوای سماوی می‌گذرد و حرکت خود به سمت شمال آسمان را در پیش می‌گیرد. اعتدال بهاری یکی از دو اعتدالین زمین است که در هر سال رخ می‌دهد (اعتدال دیگر اعتدال پائیزی است). اعتدال بهاری در نیم‌کره شمالی برابر است با اعتدال پائیزی در نیم‌کره جنوبی. حرکت زمین به دور خورشید در هر سال باعث می‌شود تا ناظر زمینی تصور کند خورشید روی یک مدار دایره‌ای که با مدار استوای زمین ۲۳٫۵ درجه اختلاف دارد، به دور سیاره ما می‌چرخد. در این میان چهار نقطه از مدار فرضی گردش خورشید به دور زمین بسیار مهم می‌شود. دو اعتدال بهاری و پاییزی که محل تلاقی دو مدار گردش خورشید به دور زمین و دایره استوای سماوی است و دو انقلاب تابستانی و انقلاب زمستانی که به نظر می‌رسد خورشید در بیشترین فاصله زاویه ای نسبت به استوای سماوی قرار گرفته‌است.

لحظهٔ اعتدال بهاری

در تقویم هجری خورشیدی ایرانی برای تعیین روز تقویمی آغاز سال، ظهر نسبت به لحظه تحویل سال (اعتدال بهاری) مرز در نظر گرفته می‌شود. یعنی درصورتیکه لحظه تحویل سال قبل از ظهر باشد همان روز، روز آغاز سال و چنانچه لحظه تحویل سال بعد از ظهر باشد فردای آن، روز آغاز سال به حساب می‌آید. از اینرو میانگین سالانهٔ لحظهٔ اعتدال بهاری (تحویل سال) مابین ظهر آخرین روز سال و ظهر اولین روز سال؛ یعنی نیمه شب (حدوداً ساعت ۰۰:۰۰ بامداد اولین روز سال) خواهد بود. این تقویم بیشترین هماهنگی با زمان واقعی نجومی دارد و نوروز آن هماهنگ با میانگین اعتدال بهاری می‌باشد.

تحویل سال نو، در فرهنگ

جشن باستانی نوروز از لحظه تحویل سال در نیم‌کره شمالی شروع می‌شود. در گذشته، با به دست آوردن احکام نجوم هر فصل سال، زمان تحویل خورشید را به برج آغازین آن فصل در نظر می‌گرفتند و از همین روی تحویل سال و آغاز فصل بهار، هنگام ورود خورشید به برج حمل در دائرةالبروج یا آغاز برج حمل بود. امروزه به کمک ابزار مدرن می‌توان لحظه رسیدن خورشید به نقطه اعتدال بهاری را به‌طور مستقیم و با دقت زیاد محاسبه کرد و در این لحظه، مختصات دائرةالبروجی خورشید، صفر فرض می‌شود.

سنگ‌نگاره‌ای در تخت جمشید که نمادی از نوروز زرتشتیان را نشان می‌دهد. در اعتدال بهاری در روز نخست نوروز، نیرو و توان شیر و گاو در حال نبرد برابر است. شیر نماد خورشید و گاو نماد زمین است.

شعر زیر از بدرالدین چاچی به مضمون اعتدال بهاری اشاره دارد:

آهویِ آتشین روی چون در بَره دراُفتد

کافور خشک گردد با مُشک تر برابر

در این شعر آهوی آتشین، خورشید است (آهو در ادبیات کهن فارسی نماد بهار و شیر نماد زمستانست) که نقطه اعتدال برج حمل (بره) وارد می‌شود و روز (کافور خشک) با شب (مشک تر) با هم برابر می‌شوند.

در ۲۱ مارس سال ۱۹۷۱ او تانت، دبیرکل سازمان ملل متحد، روزی را که اعتدال بهاری در آن رخ می‌دهد روز زمین نام نهاد و از آن پس سازمان ملل و بسیاری از کشورها این روز را جشن می‌گیرند و سعی در گسترش آگاهی در مورد لزوم حفظ محیط زیست در زمین می‌کنند.

جستارهای وابسته

• اعتدال پائیزی
• انقلاب تابستانی
• انقلاب زمستانی

منابع

• همنشین بهار: اعتدال بهاری Equinox
• هموگانِ بهاری - فرهنگ ریشه شناختی اخترشناسی-اخترفیزیک - دکتر محمد حیدری ملایری

• Wikipedia contributors, "Equinox," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Equinox&oldid=196902854