محمد حیدری ملایری
| محمد حیدری‌ملایری | |
|---|---|
| زادهٔ | ۱۳۲۶ خورشیدی ملایر، ایران |
| محل زندگی | پاریس، فرانسه |
| ملیت | ایرانی  |
| پیشه | اخترشناس، نویسنده، فرهنگ‌نویس، زبان‌شناس |
| سال‌های فعالیت | ۱۳۶۴ خورشیدی تاکنون |
| سازمان | رصدخانه جنوبی اروپا |
| کارهای برجسته | فرهنگ‌نویسی اخترشناسی و نظریه‌پرداز در زمینه جرم بیشینه ستارگان |
| وبگاه | |
محمد حیدری‌ملایری (زاده ۱۳۲۶ ملایر از استان همدان) فیزیک‌دان و اخترشناس اهل ایران است. وی در حوزه زبان‌شناسی و گویش‌ها نیز فعالیت داشته‌است. یکی از دستاوردهای محمد حیدری‌ملایری در رابطه با جرم بیشینه ستارگان بوده‌است. وی همچنین به زبان‌شناسی و تاریخ نیز علاقه داشته با زبانهای فارسی باستان، فارسی میانه، پارتی، اوستایی، سنسکریت، یونانی، و لاتین آشنایی دارد، و دربارهٔ بیست گویش زبان فارسی پژوهش و مطالعه کرده‌است.[۱][۲] دکتر محمد ملایری در رصدخانه پاریس به عنوان پژوهشگر فعالیت دارد. وی سرپرست گروهی از اخترفیزیک‌دانان بین‌المللی است که پیدایش ستارگان پرجرم و تأثیر این ستارگان بر پیرامون‌شان را می‌پژوهند. همچنین نتایج مطالعات و پژوهش‌های چند سال اخیر او برپایه داده‌هایی است که او با به‌کاربردن تلسکوپ فضایی هابل، متعلق به سازمان ناسا، به دست آورده‌است. وی در سال ۱۳۶۴ خورشیدی (۱۹۸۵ میلادی) به گروه اخترشناسان رصدخانه جنوبی اروپا (ESO) که در شیلی قراردارد، پیوست. اقامت او در شیلی ۷ سال به طول انجامید و در ضمن فعالیت‌های پژوهشی‌اش از ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۰، معاونت دپارتمان اخترشناسی رصدخانه اروپایی را هم به‌عهده داشت.[۳][۴][۵] وی همچنین مقالاتی در حوزه ستاره‌شناسی نوشته است.[۶] محمد ملایری همچنین یک واژه‌نامه چندزبانه ستاره‌شناسی نیز تألیف کرده‌است.[۷]
زندگی[ویرایش]
محمد حیدری ملایری در سال ۱۳۲۶ در ملایر زاده شد. وی از کودکی چنان به داستان‌های شاهنامه علاقه‌مند شده بود که پیش از رفتن به دبستان شعرهای فردوسی را از بر می‌خواند. او کلاس‌های اول و دوم دبستان را در ملایر گذراند و سپس با خانواده‌اش به تهران کوچید. وی در سال ۱۳۴۵ کارشناسی خود را در رشتهٔ فیزیک از دانشگاه تهران دریافت کرد. سپس به سربازی رفت و بازهٔ دو سال را در خدمت سربازی با درجهٔ ستوان دوم در رستهٔ توپخانه گذرانید، او سه سال هم در مؤسسهٔ انتشارات فرانکلین به ویراستاری کتاب‌های وابسته به دانش فیزیک پرداخت و در این بازه، خود نیز بیش از ۱۰ کتابِ فیزیک و اخترشناسی را از انگلیسی به فارسی برگرداند. در سال ۱۳۵۳ با بورس دولت فرانسه به پاریس رفت تا در رشته‌های اخترشناسی و اخترفیزیک در دانشگاه پاریس درس بخواند. او در سال ۱۳۵۸ مدرک دکترای سیکل سوم خود و سپس در سال ۱۳۶۲ دکترای دولتی را که بالاترین مدرک تحصیلی در فرانسه به‌شمار می‌رود، از دانشگاه پاریس گرفت. در سال ۱۳۵۹، موفق به دریافت کرسی رسمی «اخترشناس» در رصدخانه پاریس شد. حیدری ملایری در سال ۱۳۶۴ با گذراندن کنکور به گروه اخترشناسان رصدخانه بزرگ اروپا (ESO)، که در کشور شیلی در آمریکای جنوبی جای دارد، پیوست. او به مدت ۷ سال تا سال ۱۳۷۱ در آنجا به پژوهش مشغول بود.
اخترفیزیک[ویرایش]
او در سال ۱۳۶۲ در جریان پژوهش‌های پایان‌نامه دکترای خود، جسم‌های ناشناخته‌ای را در دو کهکشان همسایهٔ ما (که ابرهای ماژلان Magellanic Clouds خوانده می‌شوند) کشف کرد. پیشتر پنداشته می‌شد که این جسم‌ها ستاره‌اند، ولی او نشان داد که آن‌ها سحابی‌های خاصی هستند که توسط ستارگان پُرجرمِ نوزاد به وجود آمده‌اند. از آنزمان تاکنون بخش برجسته‌ای از فعالیت‌های او بر روی این جسم‌ها متمرکز است. نتیجهٔ پژوهش‌های او تا کنون در بیش از ۱۰۰ مقالهٔ علمی به چاپ رسیده است.
«جِرمِ بیشینهٔ ستارگان» یکی دیگر از نتیجه‌های پژوهش‌های علمی و جالب حیدری ملایری به‌شمار می‌رود. پیشتر پنداشته می‌شد که ستارگان می‌توانند جرمی تا حدود ۵۰۰ برابر جرم خورشید داشته باشند اما حیدری ملایری نشان داد که چنین ستاره‌هایی وجود ندارند و ستاره‌های پُرجرم‌تر از ۱۲۰ برابر جرم خورشید در واقع یک ستاره نیستند، بلکه گروهی از ستارگان کم‌جرم‌اند که چون بسیار تنگاتنگ هم جای گرفته‌اند، ما آن‌ها را یک ستاره می‌پنداشتیم.
زبان‌شناسی[ویرایش]
حیدری ملایری افزون بر اخترشناسی، به زبان‌شناسی و تاریخ نیز دلبستگی بسیاری دارد، به‌ویژه در زبان‌شناسی تطبیقی و ریشه‌شناسی زبانهای هندواروپایی. او به زبانهای پهلوی، فارسی باستان، اوستایی، سنسکریت، یونانی و لاتین آشنایی کامل دارد و تاکنون نیز پیرامون بیش از ۲۰ گویش زبان فارسی مطالعه کرده. او سال‌هاست که دربارهٔ سیستم اصطلاح‌شناسی علمی در زبان فارسی می‌پژوهد. نتیجه این کوشش‌ها، ساختن «فرهنگ ریشه شناختی اخترشناسی و اختر فیزیک» به زبانهای انگلیسی – فرانسه – فارسی است. همچنین ویدیوهای بسیاری از او دربارهٔ اصطلاح‌شناسی علمی زبان فارسی و پیشینه زبان فارسی در دسترس است.
نقد فرهنگ ریشه‌شناختی اخترشناسی و اخترفیزیک[ویرایش]
بزرگمهر لقمان در «نودساتیریان؛ سخنی چند درباره‌ی واژه‌سازی و واژه‌گزینی اندر زبانِ پارسی»، با نشان دادن اوستا‌نمایی[۸]، ایرانی‌نماهای فرنگی یا فرنگی‌سازیِ پارسی[۹]، دژآگاهی از زبانهای آریایی (هندوایرانی)[۱۰]، پشت یافتن از واژه‌نامه‌های ریشه‌شناختی[۱۱]، واژه‌سازیِ بیرون از دستور[۱۲]، نادیده گرفتنِ دستگاهِ آواییِ پارسی[۱۳]، گویش‌نمایی و واژه‌های شترگاوپلنگ[۱۴] و سخنی درباره‌ی دبیره[۱۵]، به نقد فرهنگ ریشه‌شناختی اخترشناسی و اخترفیزیک و شیوه‌ی کار محمد حیدری ملایری در زمینه‌ی واژه‌سازی و واژه‌گزینی پرداخته است.
پانویس[ویرایش]
- ↑ دکتر محمد حیدری ملایری یکی از دانشمندانِ سرشناس جهانی در اخترشناسی و اختر فیزیک ... آبی آسمان
- ↑ فرهنگ ریشه‌شناسی اخترشناسی-اخترفیزیک از دکتر محمد حیدری ملایری obspm.fr
- ↑ Mohammad Heydari-Malayeri بایگانی‌شده در ۲۳ اوت ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine Hubble Heritage Project
- ↑ گفتگویی با دکتر محمد حیدری ملایری انجمن فیزیکدانان جوان ایران
- ↑ Mohammad Heydari-Malayeri who led the team studying these Hubble observations obspm.fr
- ↑ Mohammad Heydari-Malayeri obspm.fr
- ↑ A Multilingual on-line Dictionary of Astronomical Concepts Cornell University Library
- ↑ بزرگمهر لقمان. «اوستا‌نمایی».
- ↑ بزرگمهر لقمان. «ایرانی‌نماهای فرنگی یا فرنگی‌سازیِ پارسی».
- ↑ بزرگمهر لقمان. «دژآگاهی از زبانهای آریایی (هندوایرانی)».
- ↑ بزرگمهر لقمان. «پشت یافتن از واژه‌نامه‌های ریشه‌شناختی».
- ↑ بزرگمهر لقمان. «واژه‌سازیِ بیرون از دستور».
- ↑ بزرگمهر لقمان. «نادیده گرفتنِ دستگاهِ آواییِ پارسی».
- ↑ بزرگمهر لقمان. «گویش‌نمایی و واژه‌های شترگاوپلنگ».
- ↑ بزرگمهر لقمان. «سخنی درباره‌ی دبیره».
پیوند به بیرون[ویرایش]
- بحثی دربارهٔ صرف فعل در زبان علمی فارسی azargoshnasp.net
- فرهنگ ریشه‌شناسی اخترشناسی-اخترفیزیک به زبانهای انگلیسی، فارسی و فرانسوی از دکتر محمد حیدری ملایری obspm.fr
- Painting with oxygen and hydrogen obspm.fr/IMG
- Mohammad Heydari-Malayeri as member of HCS .obspm.fr
- Massive Infant Stars Rock Their Cradle .obspm.fr