تکم‌چی

تکم‌چی‌ها یا عروسک‌گردان‌های نوروزی، بشارت‌دهندگان بهار و نوروز در مناطق آذربایجانی‌نشین بوده‌اند. اینان با حرکت دادن تکم‌ها یا عروسک‌های کوچک چوبی تزئین شده و خواندن آواز به نوروزخوانی و بهارخوانی می‌پرداختند. تکم‌گردان‌ها تکم‌گردان‌های آذربایجان در آستانه عید نوروز باستانی، با عروسک‌های بز، «تکه» و ماجراهای شیرینش به استقبال بهار طبیعت و سال نو می‌روند. تکم‌گردانی یکی از آیین‌ها و سنت‌های رایج در آذربایجان در آستانه عید نوروز و سال نو خورشیدی است. «تکه» یا «تکم» واژه‌ای ترکی به معنای بز نر است و برگزارکننده این مراسم در حالی که عروسکی به شکل بز نر را در دست دارد و سر این بز را به این سو و آن سو تکان می‌دهد، شعرهایی شنیدنی دربارهٔ تکه و ماجراهای او را می‌خواند. تکم‌گردان در هر کوی و برزنی حاضر می‌شود و از مردم در قبال خواندن شعرهایش و بازی دادن «تکه» عروسکی‌اش هدیه و انعام می‌ستاند. تکم‌گردان‌ها این‌گونه آواز سرمی‌دهند: بو تکه اویون ائدر/ قوردونان قول بویون ائدر/ یئغار كندين دویوسون/ چه پیشینین تویون ائدر به فارسی:(این بز نر بازی می‌کند. با گرگ هم‌راهی می‌کند و دست برگردن او می‌اندازد. محصول برنج روستا را جمع‌آوری می‌کند و برای بزغاله‌اش جشن عروسی به پا می‌کند) بو تکه آختا تکه/ بویونوندا وار نوختا تکه گاه قول اولار ساتئلار، گاهدا چئخار تاختا تکه به فارسی:(این بز نر، بز نر اخته که طنابی بر گردنش بسته شده‌است گاه غلام و برده می‌شود و به فروش می‌رسد و گاه پادشاه می‌شود و بر تخت سلطنت تکیه می‌دهد)

منابع

درویشی، محمد رضا، از میان سرودها و سکوت‌ها، نشر ماهور، تهران، ۱۳۸۰، ص ۱۹۴.