زبانهای سلتی
سِلتی که کِلتی یا سلتیک (Celtic)[پاورقی ۱] نیز نامیده میشود، نام گروهی از زبانهای هم خانواده در قاره اروپا است.
این گروه از خانواده زبانهای هند و اروپایی، از نظر تاریخی و جغرافیایی، به دو بخش قارهای و جزیرهای تقسیم میشود. بخش نخست (قارهای) اکنون منسوخ شده، اما بخش جزیرهای کمابیش بکار رفته و زیرگروههای زیر را دربر میگیرد:
۱) بریتونی (Brythonic): شامل زبانهای برِتون (Breton)، کورنی (Cornish)، و ولزی (Welsh).
۲) گالیک (Gaelic): شامل زبانهای گِیلیک ایرلندی، گالیک اسکاتلند، اِرس (Erse)، و مانکس (Manx).
تا سده پنجم میلادی از زبانهای سلتی، بویژه زبان گالیک، در سراسر اروپای غربی استفاده میشده است. اما امروزه دانش ما دربارهٔ این زبانها محدود به آن چیزی است که در جزیرههای بریتانیا و ایرلند باقی مانده است.
بطور کلی، زبانهای سلتی آوای /p/ موجود در زبانهای هند و اروپایی را حذف کرده است. برای نمونه، porcus که در زبان لاتین یعنی خوک، و بشکلهای porc و pork وارد زبانهای اروپایی شده، در زبانهای سلتی بشکل orc درآمده است.
دو جنس (مؤنث و مذکر) در زبانهای سلتی وجود دارد و صفت معمولاً پس از اسم میآید. در این زبانها (همانند برخی دیگر از زبانهای هند و اروپایی) از اسم فعل بجای صفت فاعلی استفاده میشود. جملهها همیشه با فعل آغاز میشوند و کارگزار در جمله با استفاده از مجهول غیرشخصی بیان میشود. برای شناختن کارگزار، به بخش معناشناسی مراجعه کنید.
همه زبانهای سلتی، امروزه برای نوشتن از الفبای لاتین استفاده میکنند.
نمونه زبانها[ویرایش]
ولزی | کورنی | برتونی | ایرلندی | گالیک اسکاتلندی | مانکس | فارسی |
---|---|---|---|---|---|---|
gwenynen | gwenenen | gwenanenn | beach | seillean, beach | shellan | زنبور |
cadair | kador | kador | cathaoir | cathair | caair | صندلی |
caws | keus | keuz | cáis | càis(e) | caashey | پنیر |
tu fas, tu allan | yn-mes | er-maez | amuigh | a-muigh | mooie | بیرون |
cwympo | kodha | kouezhañ | tit(im) | tuit(eam) | tuitt(ym) | افتادن |
gafr | gaver | gavr | gabhar | gobhar | goayr | بز |
tŷ | chi | ti | teach, tigh | taigh | thie | خانه |
gwefus | gweus | gweuz | liopa | bile, lip | meill | لب |
aber | aber | aber | inbhear | inbhir | inver | خور (دهانه رود) |
rhif, nifer | niver | niver | uimhir | àireamh | earroo | شماره |
gellygen, peren | peren | perenn | piorra | peur/piar | peear | گلابی |
ysgol | skol | skol | scoil | sgoil | scoill | مدرسه |
ysmygu | megi | mogediñ | tobac a chaitheamh | smocadh | toghtaney/smookal | دود کردن |
seren | steren | steredenn | réalta | reul | rollage | ستاره |
heddiw | hedhyw | hiziv | inniu | an-diugh | jiu | امروز |
chwibanu | hwibana | c'hwibanat | feadaíl | fead | fed | سوت زدن |
chwarel | mengleudh | mengleuz | cairéal | coireall, cuaraidh | quarral | معدن سنگ |
llawn | leun | leun | lán | làn | lane | پر |
arian | arhans | arc'hant | airgead | airgead | argid | نقره |
arian | mona, arhans | moneiz | airgead | airgead | argid | پول |
پانویس[ویرایش]
- ↑ واژه celtique در زبان فرانسه تنها یک صورت آوایی دارد که آنهم سلتیک است. واژه celtic را در زبان انگلیسی هنگامیکه به زبان سلتی اشاره دارد به دو صورت کلتیک (که صورت آوایی غالب است) و سلتیک میتوان تلفظ کرد. در فارسی این واژه از طریق زبان فرانسه و به صورت سلتیک یا سلتی وارد شده است. اما اخیراً گاهی از تلفظ غالب انگلیسی آن هم که کلتیک یا کلتی است نیز استفاده میشود.