فرهنگ گورچالی
 | |
| مکان | اروپا |
|---|---|
| دوران | عصر برنز |
| تاریخ‌ها | c. 3500 BC – 2000 BC |
| پس از | فرهنگ مایکوپ |
| پیش از | فرهنگ آندرونوو |
فرهنگ گورچالی[۱] یا قبور خاکی (به انگلیسی: Pit Grave) که فرهنگ یامنا[۲] هم نامیده می‌شود از فرهنگ‌های اواخر عصر مس و اوایل عصر برنز در منطقه بوگ جنوبی، دنیستر و اورال بود که از سده‌های ۳۶ تا ۲۳ پیش از میلاد ادامه داشت.
نام یامنا (Ямна) از زبان‌های روسی و اوکراینی گرفته شده که به معنای چال است.
فرهنگ گورچالی غالباً فرهنگی کوچ‌گرد بود اما شماری از آن‌ها در نزدیکی رودها و حصارهای تپه‌ای به کشاورزی هم روی آورده بودند.[۳]
فرهنگ گورچالی به عنوان فرهنگی از مردمان هندواروپایی اولیه در دوران متاخر خود یعنی پیش از جدا و پراکنده شدن هندواروپاییان دانسته می‌شود. محدوده حضور فرهنگ گورچالی نیز به عنوان یکی از نامزدها برای شناسایی آریابوم یا سرزمین اصلی هندواروپاییان به‌شمار می‌آید.[۴]
در عصر برنز از این فرهنگ، دو فرهنگ بزرگ دیگر با عنوان‌های «فرهنگ قبور الواری/Timber Grave» یا «فرهنگ اسروبنا/Srubnaja» و «فرهنگ آندرونوو/Andronovo» رشد پیدا نمود.[۵]
ویژگی‌ها
[ویرایش]ویژگی اصلی فرهنگ گورچالی عبارتست از خاکسپاری مردگان در چاله‌هایی در گورخان‌ها[۶] (گورپشته‌ها[۷]) در حالت طاق‌باز با زانوهای خمیده. بدن مردگان نیز با اخرا پوشانده می‌شد.
در این فرهنگ، قربانی کردن دام، خوک، گوسفند، بز و اسب در آیین‌های خاکسپاری رواج داشت. این ویژگی را با مردمان هندواروپایی (و از جمله هندوایرانی باستان) مرتبط دانسته‌اند.[۸]
بررسی‌های آنتروپولوژیکی
[ویرایش]فرهنگ یامنا مربوط به اوایل عصر برنز و واقع در استپ پونتیک-کاسپین یکی از مهم‌ترین کاندیدها برای سرزمین اولیه هندواروپاییان می‌باشد. در بررسی‌های Haak و همکاران (۲۰۱۵) از ۱۰ نمونهٔ مذکر بررسی شده مربوط به شرق یامنا، ۹ نفر حامل هاپلوگروپ R1b (خصوصاً سابکلاد L23) بودند. برخلاف پیش‌بینی‌ها، هیچ‌یک از نمونه‌های یامنا تا به حال حامل تک گروه R1a نبوده‌اند، اما در بررسی‌های آینده از سایر مناطق یامنا احتمال یافتن این هاپلوگروپ بالاست. از نظر ظاهری، مردمان این فرهنگ دارای چشم و موی تیره، قد بلند و پوستی روشن (اما کمی تیره‌تر از اروپاییان امروزی) بوده‌اند. در بررسی‌های اتوزومی مشخص شد که مردمان یامنا ۵۶ درصد تبارشان از شکارچی-گردآورنده‌های اروپای شرقی و مابقی از شکارچی-گردآورنده‌های قفقاز بوده‌است.[۹]
دست‌افزارها
[ویرایش] |
 |
 |
 |
منابع
[ویرایش]- ↑ برابرنهاده فرهنگستان زبان فارسی. در انگلیسی: Pit Grave Culture
- ↑ Yamna culture
- ↑ J. P. Mallory, "Yamna Culture", Encyclopedia of Indo-European Culture, Fitzroy Dearborn, 1997.
- ↑ David W. Anthony, The Horse, The Wheel and Language: How Bronze-Age Riders from the Eurasian Steppes Shaped the Modern World (2007).
- ↑ صفا، مینا (بهار و تابستان ۱۳۹۰). «اقوام هندوایرانی و سرزمین ایران ویج». جستارهای تاریخی. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. دوم (یک).
- ↑ kurgan
- ↑ tumuli
- ↑ Benjamin W Fortson (2004). Indo-European Language and Culture: An Introduction. Blackwell Publishing. p. 43.
- ↑ Haak W, et al. "Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe". Nature. 2015.
| شاخههای زبانی |
|  | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| مردمان |
| |||||
| زبان اولیه | ||||||
| باستانشناسی | فرهنگ‌های: آباشهوو · آفاناسوو · آندرونوو · اوساتوو · بادن · پُتاپوفکا · پُلتاوکا · تدفین خمرهای · تِراماره · تریالِتی · جام · چرناوُدا · خواجهلی-گادابای · خِوالینسک · دنیپر میانی · دنیپر-دونِتس · سامارا · سردنی استوگ · سروگلازوو · شاسِن · شرنوله · شولاوری-شومو · ظروف راهراه · کاراسوک · کِمی اوبا · کوبان · کورا-ارس · کوکوتنی-تریپیلی · کولچی · گورآهونی · گوراَلواری · گورچالی · فرهنگ کورگانی (کورگان) · گوشی · گومِلنیتا-کارانوو · لوساتی · لیلاتپه · مایکوپ · ناروا · نووتیتوروفسکا · ووچدول | |||||
| مطالعات | ||||||
- اروپای عصر برنز
- اروپای عصر مس
- باستانشناسی اوکراین
- باستانشناسی روسیه
- باستانشناسی قزاقستان
- باستانشناسی مولداوی
- عصر برنز
- فرهنگ‌های باستانشناختی اروپای شرقی
- فرهنگ‌های باستانشناختی در اوکراین
- فرهنگ‌های باستانشناختی در روسیه
- فرهنگ‌های باستانشناختی در مولداوی
- فرهنگ‌های باستانشناسی هندواروپایی
- مردمان باستانی
- هزاره ۴ (پیش از میلاد)
- هزاره چهارم (پیش از میلاد) در اروپا
- هندواروپایی
- فرهنگ‌های باستانشناختی در قزاقستان