ایوان چهارم

ایوان چهارم
نخستین تزار روسیه
سلطنت	۱۶ ژانویه ۱۵۴۷–۲۸ مارس ۱۵۸۴
پیشین	تاسیس پادشاهی
جانشین	فئودور اول
شاهزاده بزرگ مسکو
سلطنت	۳ دسامبر ۱۵۳۳–۱۶ ژانویه ۱۵۴۷
پیشین	واسیلی سوم
زاده	۲۵ اوت ۱۵۳۰ کولومنسکویه، دوک‌نشین بزرگ مسکو
درگذشته	۱۸ مارس ۱۵۸۴ (۵۳ سال) مسکو، روسیه تزاری
آرامگاه	کلیسای جامع آرکینجل، مسکو
فرزند(ان)	فیودور یکم
نام کامل ایوان واسیلیویچ
خاندان	روریک
پدر	واسیلی سوم
مادر	النا گلینسکایا

ایوان چهارم واسیلیویچ (به روسی: Ива́н Четвёртый, Васи́льевич) (۲۵ اوت ۱۵۳۰ میلادی - ۱۸ مارس ۱۵۸۴ میلادی)، یکی از تزاران امپراتوری روسیه بود. به خاطر جنایات بی‌بدیلش در کشور روسیه به او لقب «ایوان مخوف» (به روسی: Ива́н Гро́зный) داده‌اند. وی بسیار ظالم و بی‌رحم بود و پسر خود را نیز کشت. اما به عظمت و اقتدار روسیه کمک زیادی کرد. ایوان چهارم، در سال ۱۵۴۷ میلادی و در ۱۶ سالگی به سلطنت رسید.

زندگی‌نامه

او در سال ۱۵۳۳ به شاهزادگی اعظم مسکو رسید. در زبان روسی به او لقب «گروزنی» داده‌اند که به معنای توانایی قدرت و بی‌رحم است؛ و در فارسی امروز آن را «مخوف» ترجمه نموده‌اند. ایوان در مقام شاهزادگی اعظم شاهد تغییرات بسیاری بود که او را از زمامداری یک ایالت به کنترل یک امپراتوری کوچک و به یک قدرت منطقه‌ای تبدیل نمود و در سال ۱۵۴۷ به عنوان اولین تزار به مقام «تزار تمامی روسیه» رسید.

ایوان ۳ ساله بود که پس از مرگ پدرش گراندوک مسکو شد و در سن ۱۶ سالگی با لقب تزار حکومت بر شاهزاده‌نشین مسکو و قلمروی آن روزگار روسیه را دست گرفت. او خود را جانشین امپراتورهای بیزانس می‌دانست که یک سده پیش توسط امپراتوری عثمانی منقرض شده بود. او می‌خواست کشورش را از زیر سایه اشغال مغول‌ها که موجب عقب‌ماندگی روسیه شده بود، بیرون آورده و به سطح کشورهای غربی برساند. اما تا زمان مرگش موفق نشد روسیه را به یک کشور پیشرفته تبدیل کند. ایوان چهارم در چندین نبرد تاتارهای ولگا را شکست داد و شهرهای قازان و آستراخان را به خاک روسیه ضمیمه کرد.

قتل عام نووگورد

ایوان چهارم به شدت مذهبی بود و از طرفداران کلیسای ارتدوکس بوده است و دستور داد که مخالفان را در استخری از آب یخ بریزند تا تمام آنها کشته شوند.[۱]

او سپس گروهی از کازاک‌ها را به جنگ خان سیبری فرستاد و با شکست او سیبری نیز به خاک روسیه پیوست. با این حال، ایوان چهارم از خان تاتار کریمه شکست سختی خورد و خان تاتار کریمه بی‌وقفه قلمروی او و حتی شهر مسکو را مورد تهدید قرار می‌داد. ایوان در تلاش برای گشودن دروازه‌های غرب و دریای بالتیک به روی روسیه نیز با ناکامی مواجه شد.

ایوان چهارم از اواسط سلطنتش به دلیل خیانت بسیاری از بویارها دچار بدبینی شد و دست به قتل و کشتار زد. او ۱۲۰۰۰ نفر از بویارها را از بین برد و زمین‌های آن‌ها را تصاحب کرد. پس از کشتار هزاران بویار دستور داد اهالی شهر نووگورد در شمال مسکو که شورش کرده بودند را در رودخانه غرق کنند. جنون مرگبار او تا جایی پیش رفت که پسر بزرگش را به ضرب چوبدستی کشت.

از دیگر وقایع دوران پادشاهی ایوان ایجاد تشکیلات پلیس مخفی به نام اپریچنینا بود که مدت هفت سال میان سال‌های ۱۵۶۵ تا ۱۵۷۲ دوام داشت و نهایتاً توسط خود وی منحل شد.

سرانجام ایوان مخوف در سن ۵۵ سالگی در روز ۱۸ مارس ۱۵۸۴ میلادی در مسکو در حین بازی شطرنج بر اثر سکته قلبی درگذشت و در پی مرگش روسیه برای چندین دهه دچار آشوب و هرج و مرج گردید.

منابع

• ویکی‌پدیای انگلیسی