پیکان (خودرو)

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
پیکان
دید کلی
گونهسواری
وانت
استیشن
شرکتدر ابتدا ایران ناسیونال
سپس ایران خودرو
نام‌های دیگرArrow
Hunter
تولیدسدان ۱۳۴۶ تا ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۴ و وانت تا اسفند ۱۳۹۳
مونتاژایران
بدنه و شاسی
کلاسسدان، استیشن، وانت
شکل بدنهچهار در سدان
پنج در استیشن واگن
دو در وانت
طرح‌بندیخودروهای موتور جلو-محور عقب
سکوروتس ارو
خودروهای وابستهروتس ارو
هیلمن هانتر
پژو آردی
پژو روآ
وانت آریسان
پیشرانه
موتورOHV 1600 cc i4
گنجایش۴۵ لیتر
جعبه‌دندهدستی چهارسرعته و در بعضی از مدل‌ها پنج سرعته معروف به آلمانی و آرژانتینی و در مدل ۱۳۴۹ اتوماتیک چهار سرعته
سامانه تعلیق
جلومک فرسون
عقبفنر شمشی
ابعاد
فاصله بین محورها۲۵۰۲ میلی‌متر
درازا۴۳۴۵ میلی‌متر
پهنا۱۶۲۰ میلی‌متر
بلندی۱۴۱۹ میلی‌متر
وزن خالص۹۹۰ کیلوگرم

پیکان یک خودروی سواری است که از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۸۴ توسط ایران خودرو تولید می‌شد و در واقع فیس‌لیفتی از خودروی هیلمن هانتر است. ایران خودرو (ایران ناسیونال) به تولید پیکان تا سال ۱۳۵۷ ادامه داد. پس از انقلاب ۱۳۵۷، تولید پیکان کاهش یافت تا جایی که در اواخر دهه ۱۳۶۰ به مرز توقف تولید رسید. با این حال با تولید قطعات در داخل کشور حیات پیکان تا سال ۱۳۸۴ ادامه پیدا کرد و وانت پیکان تا سال ۱۳۹۳ تولید شد و تیراژ این خودرو در زمان توقف تولید به بیش از ۲ میلیون دستگاه رسید. پیکان سدان سری آخر مدل ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳ مدل این خودرو شامل سقف پژویی و مدل‌های آخر ۸۳ شامل کیلومتر پژویی بود.

تاریخچه[ویرایش]

داشبورد پیکان

در اوایل دهه ۱۳۴۰ احمد و محمود خیامی نزد رضا نیازمند رفته گفتند آمدیم پروانه ساخت اتومبیل بگیریم. یک گاراژ در مشهد داریم و هر نوع اتومبیل را تعمیر می‌کنیم. ۲ میلیون تومان سرمایه داریم و برای شروع وام می‌گیریم. چند روز گذشت و نیازمند در روزنامه خواند که شرکت «دکاو» ورشکسته شده و کارخانه‌اش را می‌فروشد. برادران خیامی را خبر کرد و حدود ۲۰ روز بعد با قرار‌داد آمدند که دکاو را خریده‌اند. نیازمند این قرارداد را رد کرد چون دستگاه‌ها قدیمی بودند. مجددا تولیدکننده‌های خودرو در دنیا را بررسی کرد.

برادران خیامی برای مذاکره با فیات رفتند. سه ماه بعد با قرارداد فیات آمدند اما وزارت صنایع آنرا نیز رد کرد زیرا موتور فیات از آلومینیوم ساخته شده بود و تشخیص داده بودند برای جاده‌های ایران که کمتر آسفالت بودند مناسب نیست.

نیازمند سپس میگوید بروید انگلستان به شرکت روتس چون موتورهایی که می‌سازد بهترین موتور دنیاست. یک ماه بعد قرار‌داد آن را امضا کردیم. [۱]

این درحالیست که کشورهای نیجربه و کنیا و شرکت مصری عرب امریکن ویهکلز یکی دو سال پس از ایران ناسیونال خط تولید پژو ۵۰۴ را از فرانسه گرفتند و تا سالهای آغازین قرن بیست و یکم در حال تولید آن بودند.

قرارداد مونتاژ پیکان (آخرین مدل هیلمن هانتر؛ (کرایسلر) روتس ارو مدل ۱۹۶۶) در ایران بین شرکت ایران ناسیونال (ایران خودروی کنونی) و گروه صنعتی روتس (Group Rootes) انگلستان، که درحال ورشکستگی بود، بسته شد و تولید این خودرو پس از یک دهه تولید در انگلستان، در ایران شروع شد. طراحی اصلی پیکان کاری از شرکت تالبوت از زیر مجموعه‌های گروه روتس بود. یک سال بعد در سال ۱۳۴۷ شرکت آمریکایی کرایسلر توانست گروه صنعتی روتس را بخرد که تأثیری بر روند تولید پیکان در ایران نداشت و مدل‌های مختلف پیکان در ایران تولید می‌شد.

در سال ۱۳۵۹ تولید پیکان با ظاهری جدید (معروف به چراغ بنزی) طراحی معروف کرایسلر بود در ایران آغاز شد. روند مونتاژ خودرو در ایران خودرو به همین ترتیب تا سال ۱۳۶۴ ادامه یافت و تا این سال کماکان قطعات اصلی از خارج وارد و شرکت ایران خودرو آن‌ها را مونتاژ می‌کرد، و در کنار آن قسمت‌هایی چون بدنه، رادیاتور، شیشه و کمک فنر عقب و جلو در ایران ساخته می‌شدند.

در سال ۱۳۶۴ خط تولید پیکان در کرایسلر انگلستان متوقف شد و در شرکت پژو فرانسه ادغام شد و در نتیجه ایران خودرو با کاهش دستگاه انتقال قدرت اصلی مواجه شد و تولید پیکان از سقف بیش از ۷۰ هزار دستگاه در سال ۱۳۶۳ به سه هزار دستگاه در سال ۱۳۶۸ سقوط کرد. در این سال کارخانه پژو موافقت کرد ایران خودرو با به‌کار بردن سامانه تعلیق و موتور پژو ۵۰۴ بر روی بدنه پیکان، به تولید پیکان ادامه دهد که این روند در حدود شش سال دوام آورد.

پس از آن با ساخت قطعات لازم در ایران، پیکان۱۶۰۰ در شهریورماه ۱۳۷۱ تولید شد و تولید آن تا ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۸۴، در حدود ۱۳ سال، ادامه داشت. همچنین در سال ۱۳۷۲ طرح پرتو تایپی از سوی ایران خودرو برای پیکان معرفی شد ولی هرگز به تولید انبوه نرسید. اما در سال ۱۳۷۳ نوعی پیکان موسوم به سپر جوشن تولید شد که فقط اندکی به آن طرح شبیه بود. یکسری از تغییرات دیگر که مربوط به طرح پیش نمونه بود نیز در سال‌های بعد در پیکان‌ها اجرا شد.

آخرین پیکان تولید شده در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۸۴

در روز ۲۵ اردیبهشت سال ۱۳۸۴ پس از گذشت ۳۸ سال و تولید دو میلیون و ۲۹۵ هزار دستگاه، تولید پیکان متوقف شد و آخرین پیکان تولیدی به موزه فرستاد شد. پس از آن تلاش‌های فراوانی برای ایجاد یک خودروی جایگزین برای این خودرو انجام شد. از جمله خودروهای جانشین می‌توان به ال۹۰، چری کیوکیو ۶، طرح ان پی (که منجر به خلق پژو ۲۰۶ صندوقدار شد)، پژو روآ، خودرویی بر اساس پلتفرم پژو ۴۰۵ (که نتیجه آن سمند شد) اشاره کرد که البته طرح‌های مذکور یا ناکام ماند یا مورد استقبال قرار نگرفت یا قیمت آن‌ها گران تمام شد.

مدل‌ها[ویرایش]

جوانان (هیلمن هانتر جی‌تی)[ویرایش]

یک دستگاه پیکان جوانان ساخت شرکت روتس ساخته شده در سال ۱۹۷۵ بر اساس خودرو هیلمن هانتر

استقبال ایرانیان از پیکان سبب شد در اوایل دهه ۱۳۵۰ مدل جوانان نیز که دارای حجم موتور مشابه، اما قدرت موتور بیشتر با سرسیلندر آلومینیومی بود به خط تولید پیکان اضافه شود. پیکان جوانان به‌واسطهٔ داشتن دو کاربراتور سرعت و شتاب بیشتری داشت و در قسمت جلوپنجره دارای چهار عدد چراغ جلو بود و در داخل خودرو در قسمت جلو داشبورد تفاوت‌هایی با مدل‌های معمولی داشت و با داشتن آمپر برق و فشار روغن در کنار درجه باک و دمای موتور جلوه خاصی داشت و علاقه‌مندانی را جذب خود کرده بود.

دولوکس[ویرایش]

پیکان دولوکس یکی از معروف‌ترین مدل‌های پیکان بود. این نوع مدل از مدل‌های اولیه پیکان بود. سپر این نوع مدل از نوع شمشیری بود. این مدل برای قد بلندها که وارد ماشین می‌شدند دشواری‌هایی ایجاد می‌کرد. فرم بدنه این مدل از نوع کبریتی بود.

دولوکس فیس‌لیفت[ویرایش]

در اواسط دههٔ ۵۰ شمسی به دلیل انتقاداتی که به ظاهر قدیمی پیکان وارد بود، ایران ناسیونال از کرایسلر اروپا درخواست فیس‌لیفت پیکان را کرد. کرایسلر در این فیس‌لیفت از چراغ‌های عقب و جلو، جلوپنجره، غربیلک فرمان و صفحه کیلومتر خودروی سیمکا ۱۳۰۷ استفاده کرد که آن را با نام کرایسلر آلپاین عرضه می‌کرد. این فیس‌لیفت اختصاصاً برای بازار ایران انجام شد که در ایران به پیکان چراغ بنزی معروف شد. نمونه‌های اولیه تا سال ۱۳۶۲ با موتور ۱۷۲۵ سی‌سی اصلی پیکان عرضه می‌شدند که همچنان پیکان دولوکس نام داشتند.

کارلوکس[ویرایش]

پس از انقلاب سال ۱۳۵۷، شرکت ایران خودرو از برادران خیامی گرفته شد و تحت مالکیت دولت قرار گرفت که نتیجه آن کاهش محصولات خانواده پیکان به دو نوع سدان و وانت شد. اما دولت با سرهم کردن قطعاتی که در انبار ایران خودرو از مدل‌های قبل باقی‌مانده بود این خودرو را ساخت.

کار[ویرایش]

آگهی پیکان کار در نشریات

پیکان کار نوعی از مدل‌های مخصوص پیکان بود. این نوع مدل در دهه ۵۰ در کارخانه ایران ناسیونال تولید شد. این نوع خودرو بنا به درخواست مشتریانی که محل کارشان صنعتی بود ساخته شد. این خودرو بعد از انقلاب هم تولید شد. موتور این نوع مدل از نوع مدل تخت بود که تقریباً شتاب بالایی داشت. چراغ دنده عقب این مدل از چراغ‌های ترمز و خطر و راهنما جدا بود.

پیکان اتوماتیک[ویرایش]

این پیکان شبیه پیکان دولوکس بود، اما تفاوت آن با دولوکس، موتوری قوی به‌قدرت ۷۳ اسب‌بخار و گیربکس اتوماتیک چهار دنده و دارای شیشه برقی جلو بود.

پیکان استیشن[ویرایش]

پیکان استیشن

پیکان استیشن به عنوان یکی از محصولات شرکت ایران خودرو شناخته می‌شود. این خودرو به عنوان یک وسیله نقلیه اقتصادی و کاربردی در بازار خودروی ایران معرفی شد. پیکان استیشن از نظر ظاهری با بدنه بزرگ طراحی شده‌است که امکان حمل بار و اسباب‌های مختلف را فراهم می‌کند. این خودرو معمولاً در انجام کارهای کوچک تجاری به کار می‌رود.

پیکان استیشن معمولاً با موتورهای بنزینی یا دیزلی عرضه می‌شد و با توجه به نیاز مشتریان، می‌تواند با ویژگی‌ها و تجهیزات مختلفی ارائه شود. این خودرو در گذشته به عنوان یکی از محصولات پرفروش و محبوب در بازار ایران بوده‌است.

پیکان پژویی[ویرایش]

در سال ۱۳۶۹ ایران خودرو با استفاده از سامانه تعلیق و موتور ۱۸۰۰ (۹۳ اسب‌بخاری)، پژو ۵۰۴ بر روی بدنه پیکان، نوع جدیدی از پیکان را که در ایران به پیکان پژویی معروف شد تولید نمود و تا ۷ سال به تولید آن ادامه داد.

این مدل پیکان به خاطر دارا بودن موتور پژو ۵۰۴ بر روی اتاق سبک پیکان از قدرت و شتاب کم‌نظیری برخوردار بود. شتاب عالی این خودرو در زمان تولیدش زبان زد عام شده بود به‌طوری‌که تعداد بسیاری ازین مدل ماشین به خاطر سرعت بالا و عدم آیرودینامیک مناسب با موتور، تصادفات زیادی به بار آورد.

شتاب اولیه و سرعت این خودرو نسبت به پژو ۵۰۴ و حتی پژو ۴۰۵ هم بیشتر است و این به لطف بدنه سبک پیکان و موتور قوی پژو امکان‌پذیر شده‌است.

دلیل اصلی تولید این مدل پیکان خرید تالبوت توسط پژو بود که منجر به وقفه در تولید پیکان در کارخانه ایران خودرو شد، که پس از مدتی با پیشنهاد کارخانه پژو تعداد محدودی از موتورهای پژو ۵۰۴ که در فرانسه مانده بود به ایران فروخته شد و پیکان پژویی به مدت ۷ سال تولید و با اتمام موتورهای پژو ۵۰۴ تولید این خودرو به فراموشی سپرده شد.

پیکان ۱۶۰۰[ویرایش]

تولید آن از فروردین ۱۳۷۴ با تولید موتور ۱۶۰۰ سی‌سی مگا موتور و استفاده از بدنه پیکان ۱۶۰۰ فیس‌لیفت در ایران و گیربکسهایی از کشورهای آرژانتین (گیربکس ۵ دندهٔ دوج ۱۵۰۰[۲] آلمان (گتراگ) و سرانجام تولید داخل (نیرو محرکه) آغاز شد و تا سال ۱۳۸۳ ادامه یافت.

وانت[ویرایش]

این خودرو نسخه وانت تک کابین پیکان است که در سال ۱۳۴۸ توسط روتس و به سفارش ایران ناسیونال طراحی شد و در ایران به تولید رسید.[۳] این مدل تا سال ۱۳۷۰ با چراغ‌های جلوی گرد و چراغ‌های عقب خربزه‌ای شکل کوچک عرضه می‌شد و در این سال بود که دماغه آن به شکل پیکان فیس‌لیفت یا چراغ بنزی درآمد.[۲] در سال ۱۳۷۳ چراغ‌های عقب آن نیز تغییر شکل یافت و با نمونه‌ای بلندتر تعویض شد.[۴] در سال ۱۳۸۵ با نصب موتور پژو روآ نام این خودرو به باردو تغییر یافت[۵] و در سال ۱۳۹۱ نیز شکل سپرهای آن برای رعایت استاندارد تغییر کرد. در سال ۱۳۹۳ این خودرو با موتور روآی سال عرضه شد و در همان سال تولید آن متوقف شد و ایران خودرو وانت آریسان را جایگزین آن کرد.[۶]

پیکان سپر جوشن[ویرایش]

نمای عقب

در سال ۱۳۷۲ تصاویری از پیش نمونه تغییر چهره پیکان توسط ایران خودرو منتشرشد. ایران خودرو حتی آن را پیش فروش کرد. آینه بغل پلاستیکی، سپرهای جلو و عقب بلندتر، قالپاق‌های تغییر شکل یافته، افزودن یک باله کوچک روی در صندوق عقب و … این خودرو را نسبت به پیکان معمولی متمایز می‌کرد. اما پس از یک سال فقط سپرها و قالپاق‌های مدل پرتوتایپ (آن‌هم با طرحی متفاوت نسبت به پیش نمونه) روی پیکان قرار گرفتند که باعث تولید مدل سپر جوشن شد. سپر جوشن به واسطه ناهماهنگ بودن شکل سپر با بدنه خودرو زیاد موفق عمل نکرد و نهایتاً تولید آن به‌دلیل فروش پایین در سال ۱۳۷۸ متوقف شد. مدل وانت شامل نسخه سپر جوشن نمی‌شد.

پیکان‌سواران نامدار[ویرایش]

نخست‌وزیر امیرعباس هویدا بیش‌تر کالاهای ایرانی را می‌پسندید و راننده نیز نداشت و با پیکان خود به سر کار می‌رفت

اولین مصرف‌کننده نامدار پیکان امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر ایران بود که تا آخرین روزهای صدارت، خودرو مرسدس بنز ضدگلوله خود را سوار نشد و پیکان سرمه‌ای رنگش را ترجیح داد و او بود که جمله «به امید روزی که هر ایرانی یک پیکان داشته باشد» را وارد تاریخ ایران کرد.

گردهمایی برخی از نسخه‌های قدیمی خودروی پیکان (که از اواخر دهه ۶۰ میلادی تا اوایل دهه ۱۹۷۰ ساخته شده‌اند) در تهران

حراج پیکان اهدایی محمدرضا شاه به چائوشسکو[ویرایش]

این پیکان مدل ۱۹۷۴ که اهدایی محمدرضا شاه پهلوی به رهبر کشور رومانی بود به قیمت پایه ۴ هزار یورو معادل بیش از ۱۰۰ میلیون تومان اعلام شده بود.[۷] مجموعه‌داران ایرانی برای به دست آوردن خودروی لوکس ساخت ایران که توسط شاه ایران به نیکولای چائوشسکو، دیکتاتور رومانی، هدیه شده بود، صف کشیده‌بودند.[۸] سرانجام یک کلکسیونر رومانیایی این پیکان را به قیمت ۹۵ هزار یورو خریداری کرد درحالی‌که بالاترین قیمت پیشنهادی از سوی خریداران ایرانی ۹۰ هزار یورو بوده‌است.[۹][۱۰]

نگارخانه[ویرایش]

جستارهای وابسته[ویرایش]

منابع[ویرایش]

  1. «روایت تاریخی از ساخت خودرو در ایران».
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ «تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت سیزدهم)». پدال. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۷-۰۴.
  3. «تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت نهم) | مجله پدال». دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۹.
  4. «تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت چهاردهم) | مجله پدال». دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۹.
  5. «تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت شانزدهم) | مجله پدال». دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۹.
  6. «تاریخچهٔ پیکان، یار قدیمی ایرانیان (قسمت آخر) | مجله پدال». دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۱۹.
  7. «مزایده پیکان محمدرضا شاه در رومانی+عکس». تجارت نیوز. ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۰.
  8. ««ایرانیان در صف» مزایدهٔ پیکانِ اهدایی شاه به چائوشسکو». رادیو فردا. ۶ خرداد ۱۴۰۰.
  9. «یک رومانیایی پیکان اهدایی محمدرضا شاه پهلوی به چائوشسکو را ۹۵ هزار یورو خرید». ایران اینترنشنال. ۶ خرداد ۱۴۰۰.[پیوند مرده]
  10. «Iranians fail to snap up car that Shah gave to Romanian dictator». reuters. ۲۸ مه ۲۰۲۱.

پیوند به بیرون[ویرایش]