آسیب طناب نخاعی

آسیب طناب نخاعی
تخصص	طب اورژانس، جراحی مغز و اعصاب
طبقه‌بندی و منابع بیرونی
آی‌سی‌دی-۱۰	G95.9, T09.3
دادگان بیماری‌ها	12327 29466
ئی‌مدیسین	emerg/۵۵۳ neuro/711 pmr/182 pmr/183 orthoped/425
سمپ	D013119

آسیب طناب نخاعی (به انگلیسی: Spinal cord injury یا SCI) از عوامل مهم اختلالات حسی، حرکتی، دستگاه ادراری یا ترکیبی از این موارد است. تصادفات اتومبیل شایع‌ترین علت آسیب‌های طناب نخاعی هستند و از دیگر علل آن می‌توان به سقوط، حوادث ورزشی و زخم‌های ناشی از شلیک گلوله اشاره کرد.. ضربه‌های وارد بر ستون مهره‌ای ممکن است باعث آسیب نخاع، ریشه اعصاب نخاعی یا هر دو شود. در مورد اعمال حرکتی ممکن است ضعف اندام یا فلج یک اندام و آسیب نورون حرکتی فوقانی (UMN) یا نورون حرکتی تحتانی (LMN) وجود داشته باشد و در مورد اعمال حسی ممکن است فقدان حس، کاهش حس، افزایش حساسیت یا احساسهای غیرطبیعی نظیر احساس سوزش یا کرختی بروز کند. آسیب شدید طناب نخاعی نسبتاً ناشایع است، اما ازنظر عواقب خود حالت تحلیل برنده و طولانی مدت دارد، زیرا این ضایعه در اغلب موارد افراد جوان‌تر از ۳۰ سال را گرفتار می‌سازد.

علل

آسیب‌های طناب نخاعی از نظر سبب‌شناسی (اتیولوژی) می‌تواند به دو گروه کلی تقسیم شود:

• آسیب‌های ضربه‌ای
• آسیب‌های غیرضربه‌ای

آسیب‌های ضربه‌ای

بیشتر آسیب‌های طناب نخاعی از نوع ضربه‌ای است. بسیاری از شکستگی‌ها در ناحیه ستون فقرات به دنبال تصادفات، ممکن است منجربه ضایعه نخاع نیز گردد. گاهی ضایعه نخاعی به دلیل کشیدگی نخاع ایجاد می‌گردد. به‌طورکلی اثرات عوامل ضربه‌ای که احتمال آسیب نخاعی را به همراه دارند شامل موارد زیر است:

1. شکستگی در ناحیه ستون مهره‌ها
2. دررفتگی‌های ستون فقرات
3. شکستگی همراه با دررفتگی در ستون مهره‌ها
4. آسیب حاد دیسک بین مهره‌ای
5. صدمات عروقی به دنبال ضربه (تروما)

موارد فوق معمولاً به هنگام تصادفات جاده‌ای (به ویژه چپ کردن اتومبیل) و سانحه با موتورسیکلت، حرکات ورزشی شدید، زخم‌های نفوذی گلوله، سقوط از ارتفاعات و ضربه‌های ناشی از چاقو ایجاد می‌گردد.

آسیب‌های غیرضربه‌ای

این عوامل میزان کمتری از صدمات طناب نخاعی را ایجاد می‌کنند که حدود ۳۰٪ تخمین زده می‌شوند. بسیاری از عوامل غیرضربه‌ای آسیب نخاعی شامل:

1. فتق دیسک بین مهره‌ای
2. لغزش مهره
3. تنگی مجرای نخاعی
4. مشکلات عروقی
5. بیماری‌ها (به عنوان مثال مهره‌شکاف، آمیوتروفیک لترال اسکلروزیس، سیرنگومیلی، میلیت عرضی، بیماری ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس و غیرو)
6. تومورهای ناحیه ستون فقرات
7. آرتروز شدید در ناحیه ستون مهره‌ها
8. عفونت‌ها

الگوهای آسیب طناب نخاعی

آسیب نخاعی به صورت کامل(Complete) یا ناکامل(Incomplete) است. توصیف این الگوها در زیر بیان شده‌است.

ضایعات کامل

در یک ضایعه کامل(Complete lesion)، عملکرد حسی یا حرکتی در زیر سطح ضایعه وجود ندارد. آسیب کامل بیشتر درارتباط با قطع عرضی نخاع، صدمات عروقی شدید، کشش‌های طولی طناب نخاعی یا فشارهای شدید به نخاع است. در ضایعات کامل به دلیل قطع ارتباط نخاع با مغز، ادراک حسی و کنترل حرکتی فرد مختل شده و در این موارد پیش آگهی جهت برگشت عملکرد حسی-حرکتی ضعیف است.

ضایعات ناکامل

ضایعات ناکامل(Incomplete lesions) درصورت وجود و حفظ قسمتی از عملکرد حسی یا حرکتی در زیر سطح آسیب مشخص می‌شود. اگر برگشت عملکردهای حسی یا حرکتی سریع باشد، پیش آگهی ازنظر بهبود عصبی نیز خوب خواهد بود.

انواع ضایعات ناکامل نخاعی

مهمترین سندرم‌های آسیب ناکامل نخاعی عبارتنداز:

• سندرم براون سکوارد
• سندرم طناب پیشین(قدامی)
• سندرم طناب مرکزی
• سندرم طناب پسین(خلفی)

سطح آسیب

طناب نخاعی از زیر پیاز مغز (بصل النخاع) در ناحیه سوراخ پس سری شروع می‌شود و انتهای آن در سطح مهره اول یا دوم کمری است. بنابراین، طول نخاع نسبت به ستون فقرات کوتاهتر است (حدود ۲۵ سانتی متر). به انتهایی‌ترین قسمت طناب نخاعی به دلیل مخروطی بودن، مخروط انتهایی می‌نامند. ریشه‌های اعصاب کمری و خاجی که از طناب نخاعی منشعب می‌شوند، نسبت به سایر ریشه‌های اعصاب نخاعی مسیر بیشتری را طی می‌کنند. ازطرفی چون این ریشه‌ها (ریشه‌های کمری و خاجی) به صورت دم اسب از نخاع خارج می‌شوند، ناحیه‌ای را ایجاد می‌کنند که منطقه دم اسبی می‌نامند.

امکان آسیب نخاع در هر سطحی از طناب نخاعی وجود دارد. احتمال آسیب در دو ناحیه C۶-C۷ و T۱۲-L۱ بیشتر از سایر نواحی طناب نخاعی است که علت آن تحرک زیاد یک قسمت و ثبات (تحرک کمتر) در ناحیه دیگر است. ضایعات ناکامل نخاع در اثر ضربات وارده به طناب نخاعی در ناحیه گردن (سرویکال) شیوع بیشتری در مقایسه با قسمت سینه‌ای (توراسیک) دارد. اگر ضایعه نخاعی در سطح گردنی باشد، با توجه به شدت آسیب باعث ایجاد ضعف(Paresis) اندامها یا فلج چهاراندام می‌گردد. ضایعه در سطح سینه‌ای یا ناحیه کمری منجربه ضعف اندامهای تحتانی یا فلج اندامهای تحتانی می‌شود. آسیبهای رشته‌های دم اسب، نمای بالینی ویژه‌ای به صورت فلج شل دو پا، بی‌اختیاری ادرار و مدفوع و همچنین بی حسی نسبت به درد و حرارت در ناحیه زینی(Saddle anesthesia) ایجاد می‌کنند. آسیب به منطقه دم اسبی یک ضایعه نورون حرکتی تحتانی است.

علایم، نشانه‌ها و عوارض

علایم و عوارض یک آسیب نخاعی ممکن است در ارتباط با یک یا چند مورد از مشکلات ذیل باشد:

1. اختلالات حسی
2. مشکلات حرکتی
3. درد
4. تشدید بازتاب‌ها (رفلکس‌ها) بعد از مرحله شوک نخاعی در ناحیه زیر آسیب نخاعی (در ضایعات نورون حرکتی فوقانی)
5. مشکلات ادراری و احشایی
6. اختلال در دستگاه تنفسی
7. نقص عملکرد جنسی(Sexual dysfunction)
8. احتمال افت فشار خون در وضعیت ایستاده. زمانی‌که بیمار از یک وضعیت افقی به حالت عمودی قرار می‌گیرد ممکن است دچار افت فشار خون شود که به آن هایپوتنشن وضعیتی می‌گویند.
9. احتمال افزایش بازتاب اتونوم (هیپررفلکسی یا دیس رفلکسی اتونومیک)بعد از مرحله شوک نخاعی
10. امکان وجود مشکلاتی جهت تنظیم دمای بدن
11. زخم‌های بستر یا فشاری
12. عفونت ادراری
13. ترومبوز وریدی عمقی(DVT). بی حرکتی اندام‌ها از عوامل مهم اختلال در سیستم وریدی است و احتمال ایجاد ترومبوز وریدی عمقی(DVT) را افزایش می‌دهد. درصورت عدم درمان ترومبوز وریدی عمقی، احتمال آمبولی ریوی که با خطر مرگ همراه است نیز وجود دارد.
14. احتمال آمبولی ریه
15. مشکلات متابولیکی
16. پوکی استخوان در زیر سطح ضایعه
17. احتمال استخوان‌سازی غیر طبیعی در بافت نرم اطراف مفصل در زیر ناحیه آسیب (به خصوص در مفصل ران)
18. اختلالات اسکلتی عضلانی و مفصلی
19. اشکال در تنظیم درجه حرارت بدن
20. مشکلات روحی
21. سندروم اضافه وزن
22. یبوست و اختلال در اجابت مزاج

درمان

بیماران با آسیب نخاعی ممکن است به درمان‌های ذیل نیاز داشته باشند:

1. درمان‌های اورژانسی جهت جلوگیری از آسیب بیشتر و انجام اقدامات پزشکی اولیه (مثلاً حفظ تهویه و جریان خون مناسب)
2. جراحی در مواردی که لازم باشد (مثلاً ثابت کردن قطعات شکسته)
3. درمان‌های دارویی
4. درمان اختلالات مثانه و روده
5. مراقبت پوستی جهت پیشگیری از ایجاد زخم بستر
6. درمان توانبخشی(شامل فیزیوتراپی و کاردرمانی) در اولین فرصتی که توسط پزشک تعیین می‌شود.

پروژه راه رفتن افراد با آسیب نخاعی با کمک علم تمرین درمانی و فیزیوتراپی در موسسه فیزیوتراپی آهنگ حرکت شیراز به استقلال حرکتی افراد با ضایعه نخاعی کمک میکند.

1. تحرک و فعالیت به وسیله تجهیزات کمکی همچون پاراپودیوم ، تجهیزات ارتوپد فنی و ... جهت جلوگیری از تحلیل رفتن عظلات.
2. گاهی درمان روانپزشکی و مشاوره روانشناسی در بعضی از بیماران لازم است.

جستارهای وابسته

• طناب نخاعی
• مخروط انتهایی
• نشانگان دم اسب
• نورون حرکتی فوقانی
• نورون حرکتی تحتانی

ارجاعات

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Spinal Cord Injury». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی.

کتابشناسی

• Adams JG (5 September 2012). Emergency Medicine: Clinical Essentials. Elsevier Health Sciences. ISBN 978-1-4557-3394-1.
• Augustine JJ (21 November 2011). "Spinal trauma". In Campbell JR (ed.). International Trauma Life Support for Emergency Care Providers. Pearson Education. ISBN 978-0-13-300408-3.
• Bigelow S, Medzon R (16 June 2011). "Injuries of the spine: Nerve". In Legome E, Shockley LW (eds.). Trauma: A Comprehensive Emergency Medicine Approach. Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-50072-2.
• Brown J, Wyatt JP, Illingworth RN, Clancy MJ, Munro P (6 June 2008). Oxford American Handbook of Emergency Medicine. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-977948-2.
• Cameron P, Jelinek G, Kelly AM, Brown AF, Little M (1 April 2014). Textbook of Adult Emergency Medicine: Expert Consult. Elsevier Health Sciences UK. ISBN 978-0-7020-5438-9.
• Cifu DK, Lew HL (10 September 2013). Handbook of Polytrauma Care and Rehabilitation. Demos Medical Publishing. ISBN 978-1-61705-100-5.
• Cortois F, Charvier K (21 May 2015). "Sexual dysfunction in patients with spinal cord lesions". In Vodusek DB, Boller F (eds.). Neurology of Sexual and Bladder Disorders: Handbook of Clinical Neurology. Elsevier Science. ISBN 978-0-444-63254-8.
• DeKoning EP (10 January 2014). "Cervical spine injuries". In Sherman, S., Weber, J., Schindlbeck, M., Patwari, R. (eds.). Clinical Emergency Medicine. McGraw-Hill Education. ISBN 978-0-07-179461-9.
• Elliott S (19 March 2010). "Sexual dysfunction in women with spinal cord injury". In Bono CM, Cardenas DD, Frost FS (eds.). Spinal Cord Medicine, Second Edition: Principles & Practice. Demos Medical Publishing. pp. 429–38. ISBN 978-1-935281-77-1.
• Field-Fote E (26 March 2009). "Spinal cord injury: An overview". In Field-Fote E (ed.). Spinal Cord Injury Rehabilitation. F.A. Davis. ISBN 978-0-8036-2319-4.
• Fallah A, Dance D, Burns AS (29 October 2012). "Rehabilitation of the individual with spinal cord injury". In Fehlings, M.G., Vaccaro, A.R., Maxwell B. (eds.). Essentials of Spinal Cord Injury: Basic Research to Clinical Practice. Thieme. ISBN 978-1-60406-727-9.
• Frontera WR, Silver JK, Rizzo TD (5 September 2014). Essentials of Physical Medicine and Rehabilitation. Elsevier Health Sciences. ISBN 978-0-323-22272-3.
• Fulk GD, Behrman AL, Schmitz TJ (23 July 2013). "Traumatic Spinal Cord Injury". In O'Sullivan S, Schmitz T (eds.). Physical Rehabilitation. F.A. Davis. ISBN 978-0-8036-4058-0.
• Hammell KW (11 December 2013). Spinal Cord Injury Rehabilitation. Springer. ISBN 978-1-4899-4451-1.
• Harvey L (2008). Management of Spinal Cord Injuries: A Guide for Physiotherapists. Elsevier Health Sciences. ISBN 978-0-443-06858-4.
• Holtz A, Levi R (6 July 2010). Spinal Cord Injury. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-970681-5.
• Ilyas A, Rehman S (31 March 2013). Contemporary Surgical Management of Fractures and Complications. JP Medical Ltd. ISBN 978-93-5025-964-1.
• Marx J, Walls R (1 August 2013). Rosen's Emergency Medicine: Concepts and Clinical Practice. Elsevier Health Sciences. ISBN 978-1-4557-4987-4.
• Miller E, Marini I (24 February 2012). "Sexuality and spinal cord injury counseling implications". In Marini I, Stebnicki MA (eds.). The Psychological and Social Impact of Illness and Disability, 6th Edition. Springer Publishing Company. ISBN 978-0-8261-0655-1.
• Moore K (2006). Clinically Oriented Anatomy. Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-3639-8.
• Morganti-Kossmann C, Raghupathi R, Maas A (19 July 2012). Traumatic Brain and Spinal Cord Injury: Challenges and Developments. Cambridge University Press. ISBN 978-1-107-00743-7.
• Namdari S, Pill S, Mehta S (21 October 2014). Orthopedic Secrets. Elsevier Health Sciences. ISBN 978-0-323-17285-1.
• Newman MF, Fleisher LA, Fink MP (2008). Perioperative Medicine: Managing for Outcome. Elsevier Health Sciences. ISBN 978-1-4160-2456-9.
• Peitzman AB, Fabian TC, Rhodes M, Schwab CW, Yealy DM (2012). The Trauma Manual: Trauma and Acute Care Surgery. Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-1-4511-1679-3.
• Pellock JM, Myer EC (22 October 2013). Neurologic Emergencies in Infancy and Childhood. Elsevier Science. ISBN 978-1-4831-9392-2.
• Roos KL (7 March 2012). Emergency Neurology. Springer Science & Business Media. ISBN 978-0-387-88585-8.
• Sabharwal S (10 December 2013). Essentials of Spinal Cord Medicine. Demos Medical Publishing. ISBN 978-1-61705-075-6.
• Sabharwal S (5 September 2014). "Spinal cord injury (Cervical)". In Frontera WR, Silver JK, Rizzo TD (eds.). Essentials of Physical Medicine and Rehabilitation. Elsevier Health Sciences. ISBN 978-0-323-22272-3.
• Shah KH, Egan D, Quaas J (17 February 2012). Essential Emergency Trauma. Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-1-4511-5318-7.
• Snell, R.S. (2010). "The spinal cord and the ascending and descending tracts". Clinical Neuroanatomy. Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-9427-5.
• Teufack S, Harrop JS, Ashwini DS (29 October 2012). "Spinal Cord Injury Classification". In Fehlings MG, Vaccaro AR, Maxwell B (eds.). Essentials of Spinal Cord Injury: Basic Research to Clinical Practice. Thieme. ISBN 978-1-60406-727-9.
• Weiss JM (15 March 2010). "Spinal cord injury". In Weiss, L.D., Weiss, J.M., Pobre, T. (eds.). Oxford American Handbook of Physical Medicine and Rehabilitation. Oxford University Press, USA. ISBN 978-0-19-970999-1.
• Wyatt JP, Illingworth RN, Graham CA, Hogg K, Robertson C, Clancy M (9 February 2012). Oxford Handbook of Emergency Medicine. OUP Oxford. ISBN 978-0-19-101605-9.

پیوندهای بیرونی

• آسیب طناب نخاعی در کرلی