گرفتاری دوسره

گرفتاری دوسره یا محذوریت مضاعف یا پیوند دوگانه (انگلیسی: double bind theory) طبق تعریف روانشناسی بالینی، روانشناسی اجتماعی و علوم ارتباطات بین انسانی، پیوست دو مشکل عاطفی ناخوشایند در روابط است که در آن فرد (یا گروه) دو یا چند پیام ناسازگار درمی‌یابند که یکدیگر را نقض می‌کنند. این گرفتاری اغلب در روابط ناهنجار بین فردی ایجاد می‌شود. پیام‌های دوگانه یا دو سره نشان از یک تله‌ی ارتباطی دارند که در سطوح مختلف ارتباط کلامی یا غیرکلامی، دو پیام متناقض را به طور همزمان منتقل می‌کنند. به طور مثال وقتی از کسی پرسیده می‌شود «حالت چطور است؟» و او با چهره‌ای غمگین، صدایی گرفته و حزین‌ و بغض‌آلود پاسخ بدهد، «خوب هستم» با یک پیام دو جانبه یا با یک گرفتاری دو سره مواجه هستیم.

اگر فردی در یک رابطه مهم باشد به طوری که گریز از این رابطه غیر ممکن باشد( رابطه مادر-کودک/ رابطه دانش آموز-معلم) و پاسخ دادن ضروری باشد، در این موقعیت وقتی او دو پیغام متناقض دریافت کند و نتواند ناهماهنگی را شناسایی کرده و حرف خود را درباره آن بزند، دچار پیوند دوگانه شده است. وقتی قربانی شرطی می شود تا دنیا را بر حسب پیوند دوگانه درک کند دیگر مجموعه کاملی از این عناصر لازم نیست، هر قسمت از این توالی برای کشیدن ماشه هراس یا خشم کافی است.

مثال در رابطه دانش آموز-معلم: اگر درس را بلدی چرا جواب نمیدهی/ چه کسی گفت که تو صحبت کنی.

نویسندگان و پژوهشگران مثال‌های ارتباطی متعددی از زندگی روزمره نقل می‌کنند، از جمله:

• زمانی که زوجی به زوج دیگر می‌گوید: «آزاد هستی هر کاری دلت می‌خواهد انجام بدهی، فقط کاری نکن که من از تو دلخور بشوم».
• مثالی که در جامعه‌ی ایران با آن برخورد داریم، صاحبخانه‌ای که جلوی در ورودی می‌ایستد و راه ورود به خانه را می‌بندد و به کسی که جلوی در آمده و ایستاده است، تعارف می‌کند: «بفرمایید داخل».
• زمانی که زوجی به دیگری در حین دعوا می‌گوید: «به من کمک کن مشکلاتم حل شود، به حمایت تو نیاز دارم، ولی در کارهایم دخالت نکن، بگذارم خودم تصمیم بگیرم و به من نگو چه کار بکنم و چه کار نکنم».

درروانشناسی برخی معتقدند مادرانی که فرزندانشان را در سنین کودکی در چنین روابطی گرفتار می کنند سبب ایجاد بیماری اسکیزوفرنی در آنها می شوند. دربیماری اسکیزوفرنی ارتباط بیمار با جهان واقعی مخدوش میشود و فرد در عالم توهمات ساخته ی ذهن خود زندگی می کند. اغلب این بیماران خودگویی هایی دارند که به نظر می رسد ناشی از ناتوانی آن ها در برقراری ارتباط با جهان واقعی است.

منابع

• مورد فهرست گلوله‌ای