ذوالحدین
قیاس دو حدی[۱] یا تنگنا یا دوراهی یا دوگانگی یا ذوالحدین (به انگلیسی: Dilemma) و (به یونانی: δίλημμα) الگویی منطقی‌است که از سه مقدمه تشکیل می‌شود. مقدمه اول قضیه شرطی منفصل و مقدمه دوم و سوم قضایای شرطی متصل هستند که مقدم آن‌ها به ترتیب، قضیه اول و قضیه دوم قضیه منفصل است. نتیجه این مقدمات، یک قضیه شرطی منفصل ایجاد خواهد نمود که هر قضیه آن، تالی دو ترکیب شرطی در مقدمه‌هاست.
- او یا حامله می‌شود یا حامله نمی‌شود.
- اگر او حامله شود، دوست پسرش مجبور به ازدواج با او می‌شود.
- اگر او حامله نشود، دوست پسرش او را ول می‌کند و به سربازی می‌رود.
- پس دوست پسر او یا با او ازدواج می‌کند یا به سربازی می‌رود.
مثال دیگری از این الگو:
- فرزند آن‌ها یا پسر است یا دختر.
- اگر فرزند آن‌ها پسر باشد او را علی می‌نامند.
- اگر فرزند آن‌ها دختر باشد او را زهرا می‌نامند.
- پس آن‌ها فرزندشان را یا علی می‌نامند یا زهرا.
ذوالحدین معمولاً طوری صورت‌بندی می‌شود که طبق آن ناگزیرید بین دو گزاره الف یا ب یکی را انتخاب کنید؛ در حالتی که این دو گزاره درست (تنها حالت‌های قابل بیان) باشند، دوگانه درست است و در صورتی که حالات دیگری امکان‌پذیر باشد به آن دوگانه جعلی گفته می‌شود که از انواع مغالطه است.
منابع[ویرایش]
- ↑ تاریخ فلسفه کاپلستون جلد اول ترجمه جلال الدین مجتبوی
- سیدعلی‌اصغر خندان (۱۳۸۰)، مغالطات (ویراست سوم)، تهران: بوستان کتاب انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ص. ۱۶۳