مرتضی پاشایی

مرتضی پاشایی
اطلاعات پس‌زمینه
نام شناسنامه‌ای	مرتضی پاشایی
زاده	۲۰ مرداد ۱۳۶۳ تهران، ایران
درگذشته	۲۳ آبان ۱۳۹۳ (۳۰ سال) بیمارستان بهمن، تهران
علت مرگ	سرطان معده، متاستاز به ریه ، کبد و صفرا
ژانر	پاپ
سال‌های فعالیت	۱۳۸۸–۱۳۹۳
سازهای اصلی
گیتار و پیانو
نوع صوت	تنور
تحصیلات	رشتهٔ گرافیک
آلبوم پرآوازه	یکی هست

مرتضی پاشایی (زادهٔ ۲۰ مرداد ۱۳۶۳ – درگذشتهٔ ۲۳ آبان ۱۳۹۳) خواننده، آهنگساز، نوازنده و تنظیم کننده، موسیقی پاپ ایرانی بود. پاشایی به دلیل صدای ظریف و احساسی خود زبانزد بود.

فعالیت حرفه‌ای

مرتضی پاشایی در سال ۱۳۸۹ با قرار دادن ترانه‌هایش در فضای مجازی به شهرت رسید. او نخستین آلبوم خود به نام «یکی هست» را در سال ۱۳۹۱ به‌صورت رسمی منتشر کرد. «اسمش عشقه» و «گل بیتا» دو آلبوم دیگرِ او هستند که تا پیش از درگذشتش به‌صورت رسمی منتشر نشده بودند و در نهایت آلبوم «اسمش عشقه» در تابستان ۱۳۹۴ منتشر شد.

او دانشجوی رشتهٔ گرافیک بوده و از کودکی به موسیقی علاقه داشته‌ است. موسیقی را از سیزده سالگی با نواختن گیتار آغاز کرد و سپس به یادگیری پیانو پرداخت.

مرتضی پاشایی از سال ۱۳۸۹ با انتشار اینترنتیِ قطعات خود شروع به کار کرد. او با قطعهٔ «یکی هست» به شهرت رسید. صدای خاص و احساسی بودن ترانه‌هایش او را از سایر خواننده‌ها متمایز می‌کرد. ترانه‌سرای بیشتر آهنگ‌هایش مهرزاد امیرخانی بود، که البته رابطه صمیمی با یکدیگر داشته‌اند. مرتضی پاشایی در پاییز سال ۱۳۹۱ با انتشار آلبوم یکی هست به جمع خوانندگان دارای آلبوم پاپ ایران پیوست.

ترانهٔ «یکی هست» از کارهای شاخص پاشایی دانسته می‌شود. وی ترانه جاده یک طرفه را در سال ۱۳۹۲ منتشر کرد که با استقبال زیادی همراه بود. پاشایی ترانهٔ «عصر پاییزی» را برای مجموعهٔ تلویزیونی به همان نام ساخته‌ بود که مسئولان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به آن اجازهٔ پخش ندادند. پاشایی نیز «عصر پاییزی» را در اینترنت منتشر کرد که به یکی از محبوب‌ترین ترانه‌های او تبدیل شد. او همچنین ترانهٔ «نگران منی» را به‌ عنوان تیتراژ برنامهٔ تلویزیونیِ ماه عسل سال ۱۳۹۳ اجرا کرده‌ بود و ترانه «مثل شیشه» و «تو راست میگی» را برای فیلم مثل شیشه خواند.

جوایز و نامزدی‌ها

جشنواره

سال	رده	نام قطعه	جشنواره	جایزه	نتیجه
۱۳۹۲	بهترین قطعه موسیقی پاپ خارج از آلبوم سال ۱۳۹۲	جاده یک طرفه	دومین جشن موسیقی ما	تندیس موسیقی ما	برنده
۱۳۹۴	بهترین قطعه موسیقی پاپ خارج از آلبوم سال ۱۳۹۳	نگران منی	سومین جشن موسیقی ما	تندیس موسیقی ما	برنده
۱۳۹۴	بهترین آهنگساز موسیقی پاپ سال ۱۳۹۴	اسمش عشقه	سی و یکمین دوره جشنواره موسیقی فجر	جایزه باربد	نامزدشده

نظرسنجی

سال	رده	نام قطعه	بنیاد	نتیجه
۱۳۹۶	بهترین تیتراژ برنامه تلویزیونی ماه عسل	نگران منی	وب سایت موسیقی ما	برنده
۱۳۹۸	بهترین آهنگ سال در برنامه تلویزیونی ترانه باران	یکی هست	شبکه شما	برنده
۱۳۹۹	بهترین آهنگ سال در برنامه تلویزیونی ترانه باران	جاده یک طرفه	شبکه شما	برنده
۱۴۰۰	بهترین آهنگ سال در برنامه تلویزیونی ترانه باران	نگران منی	شبکه شما	برنده

بیماری

در آذر سال ۹۲ بیماری سرطان مرتضی پاشایی توسط پزشکان تشخیص داده شد. او به شیمی درمانی پرداخته و یک بار هم مورد عمل جراحی قرار گرفت. مدیر برنامه وی در ابتدا درمورد بیماری پاشایی، زخم معده را عنوان کرد اما سپس خبر ابتلای وی به سرطان، توسط رسانه‌ها منتشر شد. بدن او به مرور زمان ضعیف و دچار کمبود وزن شد و به علت ریزش مو با یک کلاه قهوه ای بر روی صحنه ظاهر می‌شد. مرتضی پاشایی عصر جمعه ۱۶ آبان ۹۳ به بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان بهمن منتقل شد. علت انتقال این خواننده به بخش مراقبت‌های ویژه تب شدید عنوان شد. به‌دلیل شرایط خاص مرتضی پاشایی، پزشکان ملاقات با وی را ممنوع کردند؛ با این حال، عصر یکشنبه ۱۸ آبان تعداد زیادی هنرمندان برای ملاقات با او و افزایش روحیهٔ مرتضی پاشایی در بیمارستان بهمن حاضر شدند و لحظاتی کوتاه در کنارش بودند. همچنین، در ۲۰ آبان معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران و مدیرعامل انجمن موسیقی ایران از وی عیادت کرده بودند.

درگذشت

مقالهٔ اصلی: مرگ و تشییع مرتضی پاشایی

پاشایی در ۱۳ آبان ۱۳۹۳ به‌ علت شرایط وخیم بیماری سرطان معده در بیمارستان بهمن تهران بستری شد و بر اثر این بیماری، صبح روز جمعه بیست‌وسوم آبان ۱۳۹۳ (حدود ساعت ۱۰:۳۰ صبح) در بیمارستان بهمنِ تهران درگذشت.

مستند آقای خاص

ساخت فیلم مستند مرتضی پاشایی از زندگی و آثار او که از مدتی قبل از مرگ وی با عنوان «آقای خاص» به کارگردانی شاهین صمدپور آغاز گردیده بود پس از ضبط مراحل نهایی پس از درگذشت وی به پایان رسید و مجموع تصاویر برای تدوین به سید جواد هاشمی رسید. این مستند قرار بود بعد از سالگرد وی پخش شود که به علت اختلافات خانواده مرتضی پاشایی به صورت گسترده پخش نشد و گزیده‌ای از این مستند در فضای مجازی پخش گردید.

مستند روزهای سخت

مستند روزهای سخت نام مستندی است که از روزهای آخر زندگی مرتضی پاشایی و حال و هوای بیمارستان بهمن، هنرمندان و مردم توسط بهمن بابازاده (خبرنگار موسیقی ما) در سال ۱۳۹۵ تولید و به انتشار رسیده‌ است.

حاشیه‌های پس از درگذشت

پس از مرگ وی، برخی رسانه‌ها عکس‌ها و فیلم‌هایی از لحظات پایانیِ عمر وی در بیمارستان منتشر کردند که با گلایهٔ خانوادهٔ وی همراه شد.

درگیری‌های پراکنده بین پلیس و تجمع‌کنندگان در مراسم یادبود وی روی داد که خبرگزاری دولتی فارس، وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مورد این درگیری‌ها گفت که برخی رسانه‌ها سعی در مخالف جلوه دادن پاشایی با جمهوری اسلامی ایران داشتند. اعضای خانوادهٔ پاشایی، در بیانیه‌ای، در تأیید گفته‌های خبرگزاری دولتی فارس، گفتند که:

«خانواده و خاندان مرتضی پاشایی افرادی در خط انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی و از مریدان اهل بیت هستند.»

حاشیه‌های پس از فوت این خواننده پاپ تا مدت‌ها پس از مرگ وی ادامه داشت و خبرهای ضد و نقیض گوناگونی در مورد این خواننده و به ویژه در مورد آثار وی منتشر شد؛ و خانمی خود را نامزد پاشایی معرفی کرد که خانواده مرتضی پاشایی این خبر را کاملاً تکذیب کردند. پدر مرتضی پاشایی در خرداد ماه ۱۳۹۴ (هفت ماه پس از فوت مرتضی پاشایی) در بیانیه‌ای اعلام کرد: (شرایط) همه اعضای این خانواده به گونه‌ای است که در امور مادی و مالی استغناء داشته و هیچ گونه چشم داشتی به اموال حرام و ناحق نداشته‌اند،.... اما متأسفانه عده‌ای از افراد، اهداف ناروای خود را به ما نسبت داده و با فرافکنی، سعی در تشویش اذهان عمومی داشته تا از طریق این جوسازی‌ها بتوانند به قول معروف کلاهی از این نمد برای خود بدوزند.

وی با تأکید بر این موضوع که مرتضی پاشایی در مورد واگذاری امتیاز تولید و پخش آخرین آلبوم به یادگار مانده از خود با هیچ فرد یا موسسه‌ای قراردادی منعقد نکرده و مالکیت مادی و معنوی این اثر هنری متعلق به خانواده وی می‌باشد عنوان داشت: کسانی که ادعای سهم خواهی و بعضاً شراکت در این آلبوم را دارند می‌بایست بدانند که ادعای آنان فاقد وجاهت حقوقی و قانونی است. همه عوامل دخیل در تولید این آلبوم، حقوق مادی خود را گرفته، حتی بعضی از آن‌ها بیش از مبالغ متعارف نیز دستمزد خود را دریافت کرده‌اند.

آلبوم آخر پاشایی پس از درگذشت وی، در ۲۶ مرداد ۱۳۹۴ منتشر شد و در بدو انتشار، با استقبال گسترده‌ای مواجه شد.

• هم‌زمان با اولین سالگرد مرتضی پاشایی، کتاب سی که به شرح حال زندگی وی پرداخته‌ است توسط انتشارات آرنا منتشر شد.

واکنش خودجوش

از هنگام بستری شدن وی در بیمارستان، مردم در برابر بیمارستان حضور یافته بودند که با انتشار خبر درگذشت وی بر جمعیت افزوده شد. در پی درگذشت وی، تجمع‌های خودجوشی در سراسر ایران ایجاد شد و مردم به همخوانیِ ترانه‌های او پرداختند. همچنین جمعه‌شب در برخی پارک‌های تهران ازجمله پارک لاله و بوستان آب و آتش و همچنین در پارک‌هایی در شهرهای دیگرِ ایران ازجمله مشهد، اصفهان، گرگان، اهواز و … اجتماعات مردمی به یاد وی برگزار شد.

انتشار آهنگ‌های وی در بیستمین نمایشگاه مطبوعات و رسانه‌ها، هم‌زمان با انتشار خبر درگذشت او جوّ خاصی به این نمایشگاه داده‌ بود.

بسیاری از مردم در برابر برج میلاد تهران اجتماع کردند که باعث بسته شدن ورودی برج شد. این اجتماع هم‌زمان با اجرای کنسرت وداع توسط حسام‌الدین سراج بود. سیدمحمد میرزمانی، رهبر کنسرت هم گفت: «معمولاً مرسوم نیست که رهبر ارکستر روی صحنهٔ اجرا صحبت کند، اما ازآنجاکه شنیده‌ام امروز مرتضی پاشایی فوت کرده‌ است، درگذشت این هنرمند جوان را تسلیت می‌گویم.» رویدادهای پس از مرگِ پاشایی و استقبال گسترده از مراسم تشییع جنازهٔ او باعث بحث‌هایی میان تحلیل‌گران شد، که در میان آن‌ها موافقان و مخالفان تحلیل‌های خود را ارائه می‌کردند.

واکنش شخصیت‌ها

• هنرمندان و ورزشکارانی همچون احسان علیخانی، حبیب، رضا بنفشه‌خواه، ایرج نوذری، علی فروتن، محمود افشاردوست، سید حسن قاضی‌زاده هاشمی، کارلوس کی‌روش، سردار آزمون، سید جلال حسینی، سروش رفیعی، امیرحسین علیزادگان، آلن ایر، علی دایی، علی کریمی ، فرهاد مجیدی ، بهنام صفوی، مهناز افشار، الناز شاکردوست، طناز طباطبایی، نیوشا ضیغمی، پریناز ایزدیار، سحر دولتشاهی، روناک یونسی، مهدی ماهانی، محسن تنابنده، مهدی پاکدل، محمود گلزاری و یحیی کمالی‌پور … درگذشت مرتضی پاشایی را تسلیت گفتند.
• مهدی طارمی بازیکن تیم فوتبال پرسپولیس و تیم ملی فوتبال ایران در بازی مقابل استقلال تهران در تاریخ دوم آذر ۱۳۹۳ پس از پایان مسابقه با پیراهنی منقش به عکس مرتضی پاشایی جلوی تماشاگران ظاهر شد که بسیاری از فوتبال دوستان این حرکت او را تحسین کردند.
• احسان حاج‌صفی بازیکن تیم ملی فوتبال ایران پس از گل‌زنی به تیم فوتبال پیکان تهران پیراهنی را نشان داد که بر روی آن عکس مرتضی پاشایی نقش بسته بود. صفحه مرتضی پاشایی در اینستاگرام که توسط دوستداران این هنرمند اداره می‌شود با انتشار یک عکس نوشت: «احسان حاج‌صفی عزیز با تقدیم گل غرور آفرینش به مرتضی نشان داد که در عین حال که ورزشکار بزرگیه، هنر دوست و هنرمند هم هست. ازش به خاطر این پیروزی و این حرکت هنرمندانه بینهایت تشکر می‌کنم».

پدیده پاشایی

پدیده پاشایی بیانگر پدیدهٔ اجتماعی ناشناخته یا فروخفته ایست که در قالب ابراز احساسات جمعی در تجمعات کم‌نظیر مرگ و تشییع خواننده پاپ ایرانی مرتضی پاشایی خود را نشان داد. این پدیده توسط جامعه شناسان علت یابی شده و مورد بازشناسی و بررسی قرار گرفته‌است.

بعضی کارشناسان آن را پدیده عاطفی در برابر فشار مدرنیته دانستند.

• یوسف اباذری، جامعه‌شناس، در بخشی از اظهارات جنجال‌برانگیز خود گفت: «وقتی قرار است سیاست‌زدایی انجام شود، لاجرم چنین وقایعی پیش می‌آید. متوسل می‌شوند به خوانندگان پاپ برای اینکه جای سیاست واقعی را بگیرند.».

در این میان این پدیده از نظر بررسی ارزشی منتقدان و مدافعانی و مخالفانی داشت.

• در روز ۱۸ آذر سال ۱۳۹۳، جلسه‌ای در خصوص «پدیدارشناسی فرهنگی یک مرگ؛ بررسی جامعه شناختی پدیده درگذشت مرتضی پاشایی» در تهران برگزار شد. در این جلسه «حمیدرضا جلایی‌پور» تبلیغات را عامل مهمی برای تشکیل جمعیت برشمرد. «محمد سعید ذکایی» گفت: «به اعتقاد من تجربه پاشایی یک نوع اجتماع گرایی پست مدرن یا یک مشارکت عاطفی و اظهاری است.» محمود شهابی این رخداد را مصداق «تخطی کارناوالی» دانست. نعمت‌الله فاضلی دلیل پدیده شدن پاشایی را حرکت به سوی «کلانشهری شدن» دانست. «مهدی منتظر قائم» و «محمدامین قانعی‌راد» این واقعه را کم‌نظیر ندانستند. همچنین یوسف اباذری در این جلسه موسیقی پاشایی را «مبتذل و فالش» توصیف کرد و توجه جوانان به آن را نشانه افت فرهنگی دانست که با اعتراض افراد حاضر مواجه شد.
• حسین باستانی آن را نشانه پیش‌بینی ناپذیری مردم ایران دانست.
• فرنوش امیرشاهی آن را نشان دهندهٔ اهمیت بررسی خلاهای احتمالی موجود با بدنهٔ جامعه دانست. برخی صاحبنظران گستردگی حضور مردم را نشانهٔ فاصله داشتن نظام جمهوری اسلامی و روشنفکران با تفکر عرصهٔ عمومی عنوان کردند و حضور گستردهٔ مردم با دوربین‌های موبایل، نشانهٔ اثرگذاری شبکه‌های اجتماعی دانسته شد.
• به اعتقاد لیلی نیکونظر، در تجمع مردم برای تشییع خواننده پاپ «یک سرکشی از امر مسلط» نهفته‌ است.
• پیام یزدانجو، پای فشردن روشنفکران بر متعجب شدن از این رخداد و ارائهٔ تحلیل‌های متعدد از آن را ناشی از تمایل آنان به «پدیده سازی» برای انجام کار خود عنوان کرد.
• حسن تأمینی نمایندهٔ وقتِ مردم رشت در مجلس شورای اسلامی ایران آن زمان، در نطق میان دستور خود با اشاره به درگذشت مرتضی پاشایی و ترافیک سنگینی که در محل تشییع پیکر او به وجود آمده بود، گفت باید از این مسئله درس بگیریم. مرتضی پاشایی نه راست بود نه چپ بود و نه سیاسی بود، فقط در موسیقی کار می‌کرد. این نشان می‌دهد باید از مسائل حاشیه‌ای و اینکه مردم هنوز تشنه محبت هستند درس بگیریم.

ابعادی از این پدیده در فضای مجازی و رسانه‌ها پس از آن هم ادامه داشت و دارد.

تشییع

مراسم تشییع و خاکسپاری وی در روز یک‌شنبه ۲۵ آبان ۱۳۹۳ از مقابل تالار وحدت تهران برگزار شد. با وجود قرار داشتن تهران در وضعیت بحرانیِ ناشی از وارونگی هوا، جمعیت کثیری از مردم شرکت کردند. یکی از مسئولان راهنمایی و رانندگی تهران، با اشاره به انسداد مسیر پل حافظ تا خیابان جمهوری اسلامی به‌دلیل حضور گستردهٔ مردم، اظهار داشت: طول خیابان ولیعصر و حافظ با بار ترافیکی سنگین مواجه شده‌ است. جمعی از مردم از استان‌های همجوار تهران خود را به مراسم تشییع و خاکسپاری پیکر وی رسانده‌ بودند. برای بهبود ترافیک، پلیس راهنمایی و رانندگی در بهشت زهرا و تالار وحدت حضور یافت. همچنین، به‌دلیل ازدحام در بهشت زهرا، دفن پیکر وی در قطعهٔ هنرمندان بهشت زهرا، با تأخیر، شبانه انجام شد.

آلبوم‌ها

مقالهٔ اصلی: ترانه‌شناسی مرتضی پاشایی

نام آلبوم	تاریخ انتشار	شرکت انتشار دهنده
گل بیتا	۱۳۸۸	اینترنتی
یکی هست	۱۳۹۱	تصویر گستر پاسارگاد
اسمش عشقه	۱۳۹۴	دنیای هنر
گل بیتا ۲	۱۳۹۴	آوای سمان

تک آهنگ‌ها

مقالهٔ اصلی: ترانه‌شناسی مرتضی پاشایی

تعداد تک آهنگ‌ها	سال‌های انتشار
۵۶	۱۳۸۸ ۱۳۸۹ ۱۳۹۰ ۱۳۹۱ ۱۳۹۲ ۱۳۹۳ ۱۳۹۴ ۱۳۹۵ ۱۳۹۶ ۱۳۹۷ ۱۳۹۸ ۱۳۹۹

نماهنگ‌ها

مقالهٔ اصلی: ترانه‌شناسی مرتضی پاشایی

نام نماهنگ	سال انتشار	کارگردان
آلبوم یکی هست	۱۳۹۱
جاده یک طرفه	۱۳۹۲	بهمن تیرگان
فصل بهار	۱۳۹۳
تیتراژ ابتدایی برنامه ماه عسل	۱۳۹۳
نگران منی	۱۳۹۳	امین شاکر

پیوند به بیرون

• مرتضی پاشایی در آی‌تیونز
• مرتضی پاشایی در اسپاتیفای
• «اولین گفتگوی ویدئویی مریم قاسمی؛ از اولین دیدار و پیامک تا آخرین وداع با مرتضی پاشایی/قسمت اول».
• «ناگفته‌های زندگی مرتضی پاشایی از زبان همدم لحظات تلخ و شیرین او: مرتضی می‌گفت چرا من باید بمیرم؟».