مرتضی پاشایی

مرتضی پاشایی
نام اصلی	مرتضی پاشایی
تولد	۲۰ مرداد ۱۳۶۳ تهران، ایران
ملیت	ایرانی
مرگ	۲۳ آبان ۱۳۹۳ (۳۰ سال) بیمارستان بهمن، تهران
علت مرگ	سرطان معده
سبک‌(ها)	موسیقی پاپ ایرانی
سال‌های فعالیت	۱۳۹۳–۱۳۸۵
سازهای برجسته
گیتار و پیانو
نوع صوت	تنور
تحصیلات	رشته گرافیک
آلبوم معروف	یکی هست

مرتضی پاشایی (زادهٔ ۲۰ مرداد ۱۳۶۳ – درگذشتهٔ ۲۳ آبان ۱۳۹۳) خواننده، نوازنده و آهنگساز پاپ ایرانی بود.

زندگی

پاشایی در سال ۱۳۸۹ با قرار دادن ترانه‌هایش در اینترنت به شهرت رسید. او نخستین آلبوم خود، «اسمش عشقه» دو آلبوم دیگرِ او هستند که تا پیش از درگذشتش به‌صورت رسمی منتشر نشده‌بودند و آلبوم «اسمش عشقه» در تابستان ۹۴ به‌طور رسمی منتشر شد.

وی از آذر ۱۳۹۲ به تشخیص پزشکان به سرطان معده مبتلا شد و در ۲۳ آبان ۱۳۹۳ در ۳۰سالگی درگذشت. او دانشجوی رشتهٔ گرافیک بوده و از کودکی به موسیقی علاقه داشته‌است. موسیقی را از چهارده‌سالگی با نواختن گیتار آغاز کرد.

مرتضی پاشایی از سال ۱۳۸۹ با انتشار اینترنتیِ قطعات خود شروع به کار کرد. او با قطعهٔ «یکی هست» به شهرت رسید. صدای خاص و احساسی بودن ترانه‌هایش او را از سایر خواننده‌ها متمایز می‌کرد. ترانه‌سرای بیشتر آهنگ‌هایش مهرزاد امیرخانی بود، که البته رابطه صمیمی با یک دیگر داشته‌اند. کارشناسان، او را از پیروان سبک شادمهر عقیلی می‌دانند. مرتضی پاشایی در پاییز سال ۱۳۹۱ باانتشار آلبوم یکی هست به جمع خوانندگان دارای آلبوم پاپ ایران پیوست.

ترانهٔ «یکی هست» از کارهای شاخص پاشایی دانسته می‌شود. پاشایی ترانهٔ «عصر پاییزی» را برای مجموعهٔ تلویزیونی به همان نام ساخته‌بود که مسئولان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران به آن اجازهٔ پخش ندادند. پاشایی نیز «عصر پاییزی» را در اینترنت منتشر کرد که به یکی از محبوب‌ترین ترانه‌های او تبدیل شد. او همچنین ترانهٔ «نگران منی» را به‌عنوان تیتراژ برنامهٔ تلویزیونیِ ماه عسل سال ۹۳ اجرا کرده‌بود و ترانه «مثل شیشه» و «تو راست میگی» را برای فیلم مثل شیشه خواند.

بیماری

در آذر سال ۹۲ پزشکان تشخیص دادند مرتضی پاشایی بیماری سرطان دارد. مرتضی پاشایی عصر جمعه ۱۶ آبان ۹۳ به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل شد. علت انتقال این خواننده به بخش مراقبت‌های ویژه تب شدید عنوان شد. به‌دلیل شرایط خاص مرتضی پاشایی، پزشکان ملاقات با وی را ممنوع کردند؛ بااین‌حال، عصر یکشنبه ۱۸ آبان تعدادی از هنرمندان برای ملاقات با او و افزایش روحیهٔ مرتضی پاشایی در بیمارستان بهمن حاضر شدند و لحظاتی کوتاه در کنارش بودند. همچنین در ۲۰ آبان معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران و مدیرعامل انجمن موسیقی ایران از وی عیادت کرده‌بودند.

در گذشت

نوشتار اصلی: مرگ و تشییع مرتضی پاشایی

پاشایی در ۱۳ آبان ۱۳۹۳ به‌علت شرایط وخیم بیماری سرطان معده در بیمارستان بهمن تهران بستری شد و بر اثر این بیماری، صبح روز جمعه بیست‌وسوم آبان ۱۳۹۳ (حدود ساعت ۱۰:۳۰ صبح) در بیمارستان بهمنِ تهران درگذشت.

مستند آقای خاص

ساخت فیلم مستند مرتضی پاشایی از زندگی و آثار او که از مدتی قبل از مرگ وی با عنوان «آقای خاص» به کارگردانی شاهین صمدپور آغاز گردیده بود پس از ضبط مراحل نهایی پس از درگذشت وی به پایان رسید و مجموع تصاویر برای تدوین به سید جواد هاشمی رسید. این مستند قرار بود بعد از سالگرد وی پخش شود که ب علت اختلافات خانواده مرتضی پاشایی به صورت گسترده پخش نشد و گزیده‌ای از این مستند در فضای مجازی پخش گردید.

حاشیه‌های پس از مرگ

پس از مرگ وی، برخی رسانه‌ها عکس‌ها و فیلم‌هایی از لحظات پایانیِ عمر وی در بیمارستان منتشر کردند که با گلایهٔ خانوادهٔ وی همراه شد.

درگیری‌های پراکنده بین پلیس و تجمع‌کنندگان در مراسم یادبود وی روی داد که خبرگزاری دولتی فارس، وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی درمورد این درگیری‌ها گفت که برخی رسانه‌ها سعی در مخالف جلوه دادن پاشایی با جمهوری اسلامی ایران داشتند. اعضای خانوادهٔ پاشایی، در بیانیه‌ای، در تأیید گفته‌های خبرگزاری دولتی فارس، گفتند که:

خانواده و خاندان مرتضی پاشایی افرادی در خط انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی و از مریدان اهل بیت هستند.

حاشیه‌های پس از فوت این خواننده پاپ تا مدت‌ها پس از مرگ وی ادامه داشت و خبرهای ضد و نقیض گوناگونی در مورد این خواننده و به ویژه در مورد آثار وی منتشر شد؛ و خانمی خود را نامزد پاشایی معرفی کرد که خانواده مرتضی پاشایی این خبر را کاملاً تکذیب کردند. پدر مرتضی پاشایی در خرداد ماه ۱۳۹۴ (هفت ماه پس ار فوت مرتضی پاشایی) در بیانیه‌ای اعلام کرد: (شرایط) همه اعضای این خانواده به گونه‌ای است که در امور مادی و مالی استغناء داشته و هیچ گونه چشم داشتی به اموال حرام و ناحق نداشته‌اند،.... اما متأسفانه عده‌ای از افراد، اهداف ناروای خود را به ما نسبت داده و با فرافکنی، سعی در تشویش اذهان عمومی داشته تا از طریق این جوسازی‌ها بتوانند به قول معروف کلاهی از این نمد برای خود بدوزند.

وی با تأکید بر این موضوع که مرتضی پاشایی در مورد واگذاری امتیاز تولید و پخش آخرین آلبوم به یادگار مانده از خود با هیچ فرد یا موسسه‌ای قراردادی منعقد نکرده و مالکیت مادی و معنوی این اثر هنری متعلق به خانواده وی می‌باشد عنوان داشت: کسانی که ادعای سهم خواهی و بعضاً شراکت در این آلبوم را دارند می‌بایست بدانند که ادعای آنان فاقد وجاهت حقوقی و قانونی است. همه عوامل دخیل در تولید این آلبوم، حقوق مادی خود را گرفته، حتی بعضی از آن‌ها بیش از مبالغ متعارف نیز دستمزد خود را دریافت کرده‌اند.

به هر حال، آلبوم آخر پاشایی پس از درگذشت وی، در ۲۶ مرداد ۱۳۹۴ منتشر شد و در بدو انتشار، با استقبال گسترده‌ای مواجه شد.

• هم‌زمان با اولین سالگرد مرتضی پاشایی، کتاب سی که به شرح حال زندگی وی پرداخته‌است توسط انتشارات آرنا منتشر شد.

واکنش خودجوش

از هنگام بستری شدن وی در بیمارستان، گروه بزرگی از مردم در برابر بیمارستان حضور یافته‌بودند که با انتشار خبر درگذشت وی بر این جمعیت افزوده شد. درپی مرگ وی، تجمع‌های خودجوشی در سراسر ایران ایجاد شد و مردم به همخوانیِ ترانه‌های او پرداختند. همچنین جمعه‌شب در برخی پارک‌های تهران ازجمله پارک لاله و بوستان آب و آتش و همچنین در پارک‌هایی در شهرهای دیگرِ ایران ازجمله مشهد، اصفهان، گرگان، اهواز و … اجتماعات مردمی به یاد وی برگزار شد.

انتشار آهنگ‌های وی در بیستمین نمایشگاه مطبوعات و رسانه‌ها، هم‌زمان با انتشار خبر درگذشت او جوّ خاصی به این نمایشگاه داده‌بود.

بسیاری از مردم در برابر برج میلاد تهران اجتماع کردند که باعث بسته شدن ورودی برج شد. این اجتماع هم‌زمان با اجرای کنسرت وداع توسط حسام‌الدین سراج بود. سیدمحمد میرزمانی، رهبر کنسرت هم گفت: «معمولاً مرسوم نیست که رهبر ارکستر روی صحنهٔ اجرا صحبت کند، اما ازآنجاکه شنیده‌ام امروز مرتضی پاشایی فوت کرده‌است، درگذشت این هنرمند جوان را تسلیت می‌گویم.» رویدادهای پس از مرگِ پاشایی و استقبال گسترده از مراسم تشییع جنازهٔ او باعث بحث‌هایی میان تحلیل‌گران شد، که در میان آن‌ها موافقان و مخالفان تحلیل‌های خود را ارائه می‌کردند.

واکنش شخصیت‌ها

• هنرمندان و ورزشکارانی همچون حبیب محبیان، رضا بنفشه‌خواه، ایرج نوذری، علی فروتن، محمود افشاردوست، سید حسن هاشمی، کارلوس کی روش، سردار آزمون، سیدجلال حسینی، سروش رفیعی، امیرحسین علیزادگان و آلن ایر، علی دایی، علی کریمی، مهناز افشار، الناز شاکردوست، طناز طباطبایی، نیوشا ضیغمی، پریناز ایزدیار، سحر دولتشاهی، روناک یونسی، مهدی ماهانی، محسن طنابنده، مهدی پاکدل، دکتر محمود گلزاری و … درگذشت مرتضی پاشایی را تسلیت گفتند.
• مهدی طارمی بازیکن تیم فوتبال پرسپولیس و تیم ملی فوتبال ایران در بازی مقابل استقلال تهران در تاریخ دوم آذر ۱۳۹۳ پس از پایان مسابقه با پیراهنی منقش به عکس مرتضی پاشایی جلوی تماشاگران ظاهر شد که بسیاری از فوتبال دوستان این حرکت او را تحسین کردند.
• احسان حاج صفی بازیکن تیم ملی فوتبال ایران پس از گلزنی به تیم فوتبال پیکان تهران پیراهنی را نشان داد که بر روی آن عکس مرتضی پاشایی نقش بسته بود. صفحه مرتضی پاشایی در اینستاگرام که توسط دوستداران این هنرمند اداره می‌شود با انتشار یک عکس نوشت: احسان حاج صفی عزیز با تقدیم گل غرور آفرینش به مرتضی نشان داد که در عین حال که ورزشکار بزرگیه، هنر دوست و هنرمند هم هست. ازش به خاطر این پیروزی و این حرکت هنرمندانه بینهایت تشکر می‌کنم.

پدیده پاشایی

پدیده پاشایی بیانگر پدیدهٔ اجتماعی ناشناخته یا فروخفته ایست که در قالب ابراز احساسات جمعی در تجمعات کم‌نظیر مرگ و تشییع خواننده پاپ ایرانی مرتضی پاشایی خود را نشان داد. این پدیده توسط جامعه شناسان علت یابی شده و مورد بازشناسی و بررسی قرار گرفته‌است.

بعضی کارشناسان آن را پدیده عاطفی در برابر فشار مدرنیته دانستند.

• یوسف اباذری.

در این میان این پدیده از نظر بررسی ارزشی منتقدان و مدافعانی و مخالفانی داشت.

• در روز ۱۸ آذر سال ۱۳۹۳، جلسه‌ای در خصوص «پدیدارشناسی فرهنگی یک مرگ؛ بررسی جامعه شناختی پدیده درگذشت مرتضی پاشایی» در تهران برگزار شد. در این جلسه «حمید رضا جلایی پور» تبلیغات را عامل مهمی برای تشکیل جمعیت برشمرد. «محمد سعید ذکایی» گفت: «به اعتقاد من تجربه پاشایی یک نوع اجتماع گرایی پست مدرن یا یک مشارکت عاطفی و اظهاری است.» محمود شهابی این رخداد را مصداق «تخطی کارناوالی» دانست. نعمت‌الله فاضلی دلیل پدیده شدن پاشایی را حرکت به سوی «کلانشهری شدن» دانست. «مهدی منتظر قائم» و «محمدامین قانعی‌راد» این واقعه را کم‌نظیر ندانستند. همچنین یوسف اباذری در این جلسه موسیقی پاشایی را «مبتذل و فالش» توصیف کرد و توجه جوانان به آن را نشانه افت فرهنگی دانست که با اعتراض افراد حاضر مواجه شد.
• حسین باستانی آن را نشانه پیش‌بینی ناپذیری مردم ایران دانست.
• فرنوش امیرشاهی آن را نشان دهندهٔ اهمیت بررسی خلاهای احتمالی موجود با بدنهٔ جامعه دانست. برخی صاحبنظران گستردگی حضور مردم را نشانهٔ فاصله داشتن نظام جمهوری اسلامی و روشنفکران با تفکر عرصهٔ عمومی عنوان کردند و حضور گستردهٔ مردم با دوربین‌های موبایل، نشانهٔ اثرگذاری شبکه‌های اجتماعی دانسته شد.
• به اعتقاد لیلی نیکونظر، در تجمع مردم برای تشییع خواننده پاپ «یک سرکشی از امر مسلط» نهفته‌است.
• پیام یزدانجو، پای فشردن روشنفکران بر متعجب شدن از این رخداد و ارائهٔ تحلیل‌های متعدد از آن را ناشی از تمایل آنان به «پدیده سازی» برای انجام کار خود عنوان کرد.
• حسن تأمینی نمایندهٔ وقتِ مردم رشت در مجلس شورای اسلامی ایران آن زمان، در نطق میان دستور خود با اشاره به درگذشت مرتضی پاشایی و ترافیک سنگینی که در محل تشییع پیکر او به وجود آمده بود، گفت باید از این مسئله درس بگیریم. مرتضی پاشایی نه راست بود نه چپ بود و نه سیاسی بود، فقط در موسیقی کار می‌کرد. این نشان می‌دهد باید از مسائل حاشیه‌ای و اینکه مردم هنوز تشنه محبت هستند درس بگیریم.

ابعادی از این پدیده در فضای مجازی و رسانه‌ها پس از آن هم ادامه داشت و دارد.

تشییع

مراسم تشییع و خاکسپاری وی در روز یک‌شنبه ۲۵ آبان ۱۳۹۳ از مقابل تالار وحدت تهران برگزار شد. با وجود قرار داشتن تهران در وضعیت بحرانیِ ناشی از وارونگی هوا، جمعیت کثیری از مردم شرکت کردند. یکی از مسئولان راهنمایی و رانندگی تهران، با اشاره به انسداد مسیر پل حافظ تا خیابان جمهوری اسلامی به‌دلیل حضور گستردهٔ مردم، اظهار داشت: طول خیابان ولیعصر و حافظ با بار ترافیکی سنگین مواجه شده‌است. جمعی از مردم از استان‌های همجوار تهران خود را به مراسم تشییع و خاکسپاری پیکر وی رسانده‌بودند. برای بهبود ترافیک، پلیس راهنمایی و رانندگی در بهشت زهرا و تالار وحدت حضور یافت. همچنین، به‌دلیل ازدحام در بهشت زهرا، دفن پیکر وی در قطعهٔ هنرمندان بهشت زهرا، با تأخیر، شبانه انجام شد.

آلبوم‌ها

نوشتار اصلی: ترانه‌شناسی مرتضی پاشایی

• ۱۳۹۱: یکی هست
• ۱۳۹۲: گل بیتا
• ۱۳۹۴: اسمش عشقه

جستارهای وابسته

• ترانه‌شناسی مرتضی پاشایی
• مرگ و تشییع مرتضی پاشایی
• فهرست مشاهیری که در اوج شهرت درگذشتند

منابع

ویژه نامه اولین سالگرد پرواز مرتضی پاشایی، تقدیم به خانواده خاص!.

پیوند به بیرون

• صفحه مرتضی پاشایی در iTunes
• «اولین گفتگوی ویدئویی مریم قاسمی؛ از اولین دیدار و پیامک تا آخرین وداع با مرتضی پاشایی/قسمت اول». 
• «ناگفته‌های زندگی مرتضی پاشایی از زبان همدم لحظات تلخ و شیرین او: مرتضی می‌گفت چرا من باید بمیرم؟».