پرش به محتوا

بوئینگ بی-۵۲ استراتوفورترس

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
بوئینگ بی-۵۲ استراتوفورترس
نمای بالا/پهلو از هواپیمای بی-۵۲اچ خاکستری در حال پرواز بر فراز تگزاس
یک فروند بی-۵۲اچ از پایگاه نیروی هوایی بارکسدال در حال پرواز بر فراز تگزاس
اطلاعات کلی
نوعراهبردی بمب‌افکن سنگین
خاستگاه ملیایالات متحدهٔ آمریکا
کارخانه سازندهبوئینگ
کاربر اصلینیروی هوایی ایالات متحده آمریکا
ناسا (تاریخی)
تعداد ساخته‌شده۷۴۴[۱]
تاریخچه
تولیدشده۱۹۵۲–۱۹۶۲
تاریخ معرفیفوریه ۱۹۵۵
نخستین پرواز۱۵ آوریل ۱۹۵۲ (۷۳ سال پیش) (۱۹۵۲-۱۵}})
در خدمت۱۹۵۲ تاکنون

بوئینگ بی-۵۲ استراتوفورترس (به انگلیسی: Boeing B-52 Stratofortress) یک هواپیمای ساب‌سونیک و بمب‌افکن راهبردی برد بلند آمریکایی است. بی-۵۲ توسط بوئینگ طراحی و ساخته شده است که همچنان پشتیبانی و ارتقاهای لازم را ارائه می‌دهد. این بمب‌افکن از دههٔ ۱۹۵۰ تاکنون توسط نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا و برای نزدیک به ۵۰ سال توسط ناسا به کار گرفته شده است. این بمب‌افکن می‌تواند تا ۷۰٬۰۰۰ پوند (۳۲٬۰۰۰ کیلوگرم) (۳۲ تُن) سلاح حمل کند[۲] و دارای بُرد جنگی معمولی حدود ۸٬۸۰۰ مایل (۱۴٬۲۰۰ کیلومتر) بدون سوخت‌گیری هوایی است.[۳]

طراحی بی-۵۲ در ژوئن ۱۹۴۶ انجام شد و از هواپیمایی با بال راست و شش موتور توربوپراپ به نمونهٔ اولیه وای‌بی-۵۲ با هشت موتور توربوجت و بال خمیده تبدیل شد. پرواز اولیهٔ بی-۵۲ در آوریل ۱۹۵۲ انجام شد. این هواپیما از ۱۹۵۵ در خدمت نیروی هوایی ایالات متحده و از ۱۹۵۹ تا ۲۰۰۷ در خدمت ناسا بوده است.[۴] بی-۵۲ به منظور حمل جنگ‌افزار هسته‌ای برای مأموریت‌های بازدارندگی در دورهٔ جنگ سرد ساخته شد و جایگزین کانویر بی-۳۶ شد.

عملکرد برتر در سرعت‌های ساب‌سونیک بالا و هزینه‌های نسبتاً پایین عملیاتی باعث شده‌اند که این بمب‌افکن‌ها علیرغم توسعهٔ بمب‌افکن‌های راهبردی پیشرفته‌تر، همچنان در خدمت باقی بمانند، مانند کانویر بی-۵۸ هاسلر با سرعت بیش از ۲ ماخ، نورث امریکن ایکس‌بی-۷۰ والکیری با سرعت ۳ ماخ، راکول بی-۱ لنسر با بال متحرک و نورثروپ گرومن بی-۲ اسپیریت رادارگریز. بی-۵۲ که تجربهٔ شرکت در چندین جنگ را دارد، فقط مهمات متعارف را در نبرد رها کرده است.

نام رسمی بی-۵۲، استراتوفورترس به ندرت استفاده می‌شود؛ این هواپیما به‌صورت غیررسمی با عنوان BUFF (Big Ugly Fat Fucker/Fella) شناخته می‌شود.[۵][۶][۷][Note ۱] ۷۶ فروند از این هواپیماها تا تاریخ ۲۰۲۴ در انبار موجود بودند؛[۹] ۵۸ فروند توسط نیروهای فعال، ۱۸ فروند توسط نیروهای ذخیره و حدود ۱۲ فروند در ذخیره‌سازی بلندمدت در دیوید-مونتهن نگهداری می‌شود.[۲][۳][۱۰][۱۱]

توسعه

[ویرایش]

ریشه‌ها

[ویرایش]
مدل‌های ۴۶۲ (۱۹۴۶)[۱۲] تا ۳۵-۴۶۴ (۱۹۴۸)[۱۲]
مدل‌های ۴۹-۴۶۴ (۱۹۴۹)[۱۲] تا بی-۵۲ای (۱۹۵۲)

در ۲۳ نوامبر ۱۹۴۵، فرماندهی تجهیزات هوایی (AMC) مشخصات عملکردی موردنظر خود را برای یک بمب‌افکن استراتژیک جدید که «قادر به انجام مأموریت استراتژیک بدون وابستگی به پایگاه‌های پیشرفته و میانی تحت کنترل سایر کشورها» باشد، منتشر کرد.[۱۳] قرار بود این هواپیما خدمه‌ای متشکل از پنج یا بیشتر توپچی برجک و یک خدمهٔ کمکی شش نفره داشته باشد. این هواپیما باید با سرعت کروزی معادل ۳۰۰ مایل بر ساعت (۲۶۰ گره؛ ۴۸۰ کیلومتر بر ساعت) و در ارتفاع ۳۴٬۰۰۰ فوت (۱۰٬۰۰۰ متر) و با برد عملیاتی ۵٬۰۰۰ مایل (۴٬۳۰۰ مایل دریایی؛ ۸٬۰۰۰ کیلومتر) پرواز می‌کرد. تسلیحات این بمب‌افکن استراتژیک شامل تعداد نامشخصی از توپ‌های ۲۰ میلی‌متری و ۱۰٬۰۰۰ پوند (۴٬۵۰۰ کیلوگرم) بمب بود.[۱۴] بدین‌منظور، در ۱۳ فوریه ۱۹۴۶، نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا دعوت‌نامه‌هایی را برای مناقصه این بمب‌افکن صادر کرد و شرکت‌های بوئینگ، کانسالیدیتید ایرکرافت و گلن ال. مارتین کمپانی پیشنهادهای خود را ارائه دادند.[۱۴]

در ۵ ژوئن ۱۹۴۶، مدل ۴۶۲ بوئینگ، یک هواپیمای بال‌مستقیم که از شش موتور توربوپراپ رایت تی۳۵ نیرو می‌گرفت و وزن ناخالص آن ۳۶۰٬۰۰۰ پوند (۱۶۰٬۰۰۰ کیلوگرم) و برد عملیاتی آن ۳٬۱۱۰ مایل (۲٬۷۰۰ مایل دریایی؛ ۵٬۰۱۰ کیلومتر) بود، برنده اعلام شد.[۱۵] در ۲۸ ژوئن ۱۹۴۶، قراردادی به ارزش ۱٫۷ میلیون دلار برای ساخت ماکتی در مقیاس کامل از ایکس‌بی-۵۲ جدید و انجام مهندسی و آزمایش‌های اوّلیه با بوئینگ امضا شد.[۱۶] با این حال، تا اکتبر ۱۹۴۶، نیروی هوایی ایالات متحده نگرانی خود را در مورد اندازهٔ بزرگ هواپیمای جدید و عدم توانایی آن در برآورده کردن الزامات طراحی مشخص شده ابراز کرد.[۱۷] در پاسخ، بوئینگ مدل ۴۶۴ را تولید کرد؛ یک نسخهٔ کوچک‌تر چهار موتوره با ۲۳۰٬۰۰۰ پوند (۱۰۰٬۰۰۰ کیلوگرم) وزن ناخالص که برای مدّت کوتاهی قابل قبول تلقی شد.[۱۸]

متعاقباً، در نوامبر ۱۹۴۶، ژنرال کرتیس له‌می، معاون رئیس ستاد هوایی برای تحقیق و توسعه، تمایل خود را برای سرعت پیمایش ۴۰۰ مایل بر ساعت (۳۵۰ گره؛ ۶۴۰ کیلومتر بر ساعت) ابراز کرد. بوئینگ نیز در پاسخ از هواپیمایی با وزن ۳۰۰٬۰۰۰ پوند (۱۴۰٬۰۰۰کیلوگرم) رونمایی کرد.[۱۹] در دسامبر ۱۹۴۶، از بوئینگ خواسته شد تا طرح خود را به بمب‌افکنی چهار موتوره با حداکثر سرعت ۴۰۰ مایل بر ساعت (۳۵۰ گره؛ ۶۴۰ کیلومتر بر ساعت) و برد عملیاتی ۱۲٬۰۰۰ مایل (۱۰٬۰۰۰ مایل دریایی؛ ۱۹٬۰۰۰ کیلومتر) و توانایی حمل سلاح هسته‌ای تغییر دهد. در مجموع، این هواپیما می‌توانست تا ۴۸۰٬۰۰۰ پوند (۲۲۰٬۰۰۰ کیلوگرم) وزن داشته باشد.[۲۰] بوئینگ با دو مدل مجهز به موتورهای توربوپراپ تی‌۳۵ به این درخواست پاسخ داد. مدل ۱۶-۴۶۴ یک بمب‌افکن «فقط هسته‌ای» با قابلیت حمل بار مفیدی معادل ۱۰٬۰۰۰ پوند (۴٬۵۰۰ کیلوگرم) بود، در حالی که مدل ۱۷-۴۶۴ یک بمب‌افکن چندمنظوره بود که قابلیت حمل بار مفیدی معادل ۹٬۰۰۰ پوند (۴٬۱۰۰ کیلوگرم) را داشت.[۲۰] با توجه به هزینه‌بر بودن خرید دو هواپیمای تخصصی، نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا مدل ۱۷-۴۶۴ را انتخاب کرد؛ چرا که این مدل می‌توانست برای حملات هسته‌ای تطبیق داده شود.[۲۱]

در ژوئن ۱۹۴۷، الزامات نظامی به‌روزرسانی شد و مدل ۱۷-۴۶۴ توانست همهٔ الزامات را به‌جز برد عملیاتی برآورده کند.[۲۲] برای نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا آشکار می‌شد که حتی با وجود عملکرد به‌روز شده، ایکس‌بی-۵۲ تا زمان ورود به خط تولید، منسوخ خواهد شد و پیشرفت کمی را نسبت به کانویر بی-۳۶ ارائه می‌دهد. در نتیجه، کل پروژه به مدّت شش ماه به تعویق افتاد.[۲۳] در این مدّت، بوئینگ به تکمیل طراحی ادامه داد که منجر به تولید مدل ۲۹-۴۶۴ با حداکثر سرعت ۴۵۵ مایل بر ساعت (۳۹۵ گره؛ ۷۳۲ کیلومتر بر ساعت) و برد عملیاتی ۵٬۰۰۰ مایل (۸٬۰۰۰ کیلومتر) شد.[۲۴] در سپتامبر ۱۹۴۷، کمیته بمباران سنگین برای تعیین الزامات عملکردی یک بمب‌افکن هسته‌ای تشکیل شد. این الزامات که در ۸ دسامبر ۱۹۴۷ رسماً تصویب شدند، حداکثر سرعت ۵۰۰ مایل بر ساعت (۴۳۰ گره؛ ۸۰۰ کیلومتر بر ساعت) و برد عملیاتی ۸٬۰۰۰ مایل (۷٬۰۰۰ مایل دریایی؛ ۱۳٬۰۰۰ کیلومتر) را الزامی می‌کردند که بسیار فراتر از قابلیت‌های مدل ۲۹-۴۶۴ بودند.[۲۵]

با درخواست رئیس بوئینگ، ویلیام مک‌فرسون آلن از وزیر نیروی هوایی، استوارت سیمنیگتون لغو کامل قرارداد بوئینگ در ۱۱ دسامبر ۱۹۴۷ به تعویق افتاد.[۲۶] آلن استدلال می‌کرد که این طرح قابلیت تطبیق با فناوری‌های جدید هوانوردی و الزامات سختگیرانه‌تر را دارد.[۲۷] در ژانویه ۱۹۴۸، به بوئینگ دستور داده شد تا نوآوری‌های تکنولوژیکی اخیر، از جمله سوخت‌گیری هوایی و بال‌دیس را به‌طور کامل بررسی کند.[۲۸] با توجه به مشکلات کنترلی و پایداری که شرکت نورثروپ در بمب‌افکن‌های بال‌دیسی وای‌بی-۳۵ و وای‌بی-۴۹ خود تجربه می‌کرد، بوئینگ بر ساخت هواپیمایی متعارف اصرار ورزید. در نتیجه، در آوریل ۱۹۴۸، پیشنهادی ۳۰ میلیون دلاری برای طراحی، ساخت و آزمایش دو نمونهٔ اوّلیه مدل ۳۵-۴۶۴ ارائه کرد.[۲۹] اصلاحات بیشتر در طول سال ۱۹۴۸ منجر به ساخت هواپیمایی با حداکثر سرعت ۵۱۳ مایل بر ساعت (۴۴۶ گره؛ ۸۲۶ کیلومتر بر ساعت) در ارتفاع ۳۵٬۰۰۰ فوت (۱۱٬۰۰۰ متر) و برد عملیاتی ۶٬۹۰۹ مایل (۶٬۰۰۴ مایل دریایی؛ ۱۱٬۱۱۹ کیلومتر) و وزن ناخالصی معادل ۲۸۰٬۰۰۰ پوند (۱۳۰٬۰۰۰ کیلوگرم) که شامل ۱۰٬۰۰۰ پوند (۴٬۵۰۰ کیلوگرم) بمب و ۱۹٬۸۷۵ گالون آمریکایی (۷۵٬۲۴۰ لیتر) سوخت بود، شد.[۳۰]

تاریخچه

[ویرایش]

مطالعات طراحی اوّلیه برای بمب‌افکن سنگین بی-۵۲ در سال ۱۹۴۶ آغاز شد و در سال ۱۹۵۴ پیش‌نمونه آن برای نخستین بار پرواز کرد. این هواپیما از سال ۱۹۵۵ تاکنون به‌طور پیوسته در خدمت فعال ارتش ایالات متحده آمریکا است. تولید این هواپیما تا سال ۱۹۶۲ ادامه داشت و به ۳۵۱ فروند (شامل دو پیش‌نمونه) رسید.[۳۱][۳۲]

در طرح اصلی گروهی ۶ نفری هدایت هواپیما را عهده‌دار بودند و تنها سلاحی که داشت یک مسلسل در بخش دم هواپیما بود. در طرح ۱۹۹۱ میلادی مسلسل حذف شد و گروه نیز به ۵ نفر کاهش پیدا کرد.[۳۳]

آخرین بمب‌افکن بی-۵۲ با توانایی حمل بمب هسته‌ای در سال ۱۹۶۲ ساخته شد.[۳۱]

بین سال‌های ۱۹۶۲–۱۹۶۱ تعداد ۶۵ فروند از مدل بی-۵۲اچ این هواپیما با توانایی حمل و شلیک ۱۵ موشک کروز ساخته شد.[۳۱]

سوابق عملیاتی

[ویرایش]
Aerial view of B-52 fly above white clouds and the sea. It carries two triangular-shaped vehicles under the wings between the fuselage and inboard engines.
هواپیمای بی-۵۲ اچ برای حمل دو هواپیمای بدون سرنشین لاکهید دی-۲۱بی ساخته شده است.
  • از این بمب‌افکن بین سال‌های ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۵ در جنگ ویتنام استفاده شد.[۳۲]
  • در سال ۱۹۶۲ در بحران موشکی کوبا این هواپیما مورد استفاده قرار گرفت. (تاکنون از این هواپیماها کلاهک اتمی پرتاب نشده است)[۳۱]
  • در جریان جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ حدود چهل درصد کل بمب‌های نیروهای ائتلاف توسط بمب‌افکن‌های بی-۵۲ شلیک شد.[۳۱][۳۲]
  • در سال ۱۹۹۶ دو فروند بی-۵۲ با استفاده از ۱۳ موشک کروز هواپایه ای‌جی‌ام-۸۶ به نیروگاه برق و مراکز مخابراتی بغداد حمله کردند.[۳۱]
  • در جنگ افغانستان از این هواپیما استفاده شده است.[۳۲]
بی-۵۲اف در حال فروریختن بمب

توانمندی

[ویرایش]

بی-۵۲ توانایی پرواز با سرعت‌های نزدیک به سرعت صوت تا ارتفاع ۱۲ هزار متری را دارد. این هواپیما قادر به حمل بمب اتمی یا نامتعارف هدایت‌شونده و قابلیت ناوبری جهانی است. از بی-۵۲ در جنگ‌های نامتعارف برای مأموریت‌های تهاجمی استراتژیک، پشتیبانی نزدیک هوایی و عملیات دریایی استفاده می‌شود. بی-۵۲ در مأموریت‌های پایش اقیانوس هم کارآمد است و می‌تواند به نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا در عملیات‌های ضد کشتی و مین‌گذاری کمک کند. این هواپیما می‌تواند در طول دو ساعت ۱۶۲ هزار کیلومتر مربع از سطح اقیانوس را دیده‌بانی کند.[۳۱]

برد عملیاتی بی-۵۲ با سوخت کامل به بیش از ۱۲ هزار کیلومتر می‌رسد؛ در حالی که با سوخت‌گیری هوایی می‌تواند تا جایی که توانایی جسمی خدمه پروازی آن اجازه دهد، به پرواز خود ادامه دهد. این بمب‌افکن می‌تواند به مدّت ۱۴ ساعت، بیش از ۱۲ هزار کیلومتر را بدون سوخت‌گیری مجدد پرواز کند. حمله به نیروگاه برق و مراکز مخابراتی بغداد در سال ۱۹۹۶ با برد ۲۲ هزار و ۳۰۰ کیلومتر در طول ۲۴ ساعت طولانی‌ترین مسافتی بود که تاکنون با این هواپیما در یک مأموریت جنگی پیموده شده است.[۳۱]

حداکثر سرعت بی-۵۲ حدود ۱٬۰۰۵ کیلومتر در ساعت (۰٫۸۶ ماخ) است.[۳۱]

مشخصات

[ویرایش]

طول بال‌های این بمب‌افکن ۵۶٫۴ متر، طول بدنهٔ آن ۴۸٫۵ متر، ارتفاع آن ۱۲٫۴ متر و وزن آن ۵۳ تن است.[۳۲] حداکثر وزن برخاست آن ۲۱۹٫۶ تن است و می‌تواند حداکثر ۳۱٫۵ تن انواع مهمات شامل انواع بمب، موشک، مین و موشک‌های کروز را حمل کند.[۳۱]

قیمت هر فروند از مدل بی-۵۲ این بمب‌افکن در سال ۱۹۵۶، ۱۴٫۴ میلیون دلار آمریکا و در سال ۲۰۱۶، ۷۹٫۹ میلیون دلار و قیمت مدل بی-۵۲اچ در سال ۱۹۶۲، ۲۸٫۹ میلیون دلار و در سال ۲۰۱۶ حدود ۵۷٫۸ میلیون دلار آمریکا بوده است.[۳۴]

پنج خدمهٔ هواپیما شامل فرمانده، خلبان، ناوبر، مسئول رادار و افسر جنگ الکترونیک می‌شود.[۳۱][۳۲]

وضعیت کنونی

[ویرایش]
نگاره‌ای از یک فروند بمب‌افکن راهبردی بوئینگ بی-۵۲ استراتوفورترس متعلق به نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا بر فراز خلیج فارس

هم‌اکنون تنها مدل بی-۵۲اچ این هواپیما در خدمت نظامی است. تنها ۶۴ فروند از این هواپیما در خدمت فعال نیروی هوایی آمریکا قرار دارند و ۸ فروند در حالت ذخیره نگهداری می‌شوند.[۳۱][۳۲]

برنامه‌های آینده

[ویرایش]

این بمب‌افکن سالخورده هنوز هم در خدمت نیروی هوایی ایالات متحده قرار دارد و چندین برنامهٔ روزآمدسازی را پشت سر گذاشته است. بمب‌افکن بی-۵۲ از هشت دستگاه موتور توربوفن پرات اند ویتنی تی اف۳۳-پی-۳ (هر یک با رانش ۱۳٬۰۰۰ پاوند) نیرو می‌گیرد. ارتقای این هواپیما احتمالاً در آینده نیز ادامه خواهد داشت و به‌کارگیری موتورهای پرات اند ویتنی اف۱۱۷ یا سی اف‌ام مدل سی‌اف‌ام۵۶ از جمله موارد ارتقای موردنظر برای آن است.[۳۱]

ارتش آمریکا برنامه دارد که تا سال ۲۰۳۴ از این هواپیما استفاده کند.[۳۲]

یادداشت‌ها

[ویرایش]
  1. ↑ "Fellow" به جای "Fuck" یا "Fucker" در نسخه‌های سانسورشده استفاده می‌شود.[۸]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ Knaack 1988, p. 291.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ "Fact Sheets: 5th Bomb Wing". 30 October 2019. Archived from the original on 31 May 2021.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ "B-52 Stratofortress". نیروی هوایی ایالات متحده آمریکا. Retrieved 2 March 2023.
  4. ↑ "B-52 Heavy-lift Airborne Launch Aircraft". NASA. 2023-09-14. Retrieved 2024-02-25.
  5. ↑ Sanders, Gordon F (20 January 2018). "The Incredible 50-year-old Plane on the Front Lines of the North Korea Standoff". POLITICO Magazine.
  6. ↑ "BUF". Wordorigins.org. Archived from the original on 27 July 2010.
  7. ↑ B 52 Instant Thunder (Television production). Wings. Discovery Channel. 17 April 2019.
  8. ↑ Flinn 1997, p. 138.
  9. ↑ Losey, Stephen (2024-02-12). "The new B-52: How the Air Force is prepping to fly century-old bombers". Defense News. Retrieved 2024-09-24.
  10. ↑ "Facts Sheets: 2nd Bomb Wing". March 2021. Archived from the original on 2 November 2022.
  11. ↑ "307th Bomb Wing-About Us". 25 September 2021. Archived from the original on 25 September 2021.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ Greenwood 1995, p. 201.
  13. ↑ Knaack 1988, pp. 206–207.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Knaack 1988, p. 207.
  15. ↑ Knaack 1988, pp. 207–208.
  16. ↑ Tagg 2004, p. 19.
  17. ↑ Tagg 2004, p. 21.
  18. ↑ Tagg 2004، p. 21; Knaack 1988، p. 208.
  19. ↑ Tagg 2004, p. 22.
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ Tagg 2004, p. 23.
  21. ↑ Knaack 1988, p. 209.
  22. ↑ Tagg 2004, p. 30.
  23. ↑ Tagg 2004, p. 34.
  24. ↑ Knaack 1988, p. 210.
  25. ↑ Tagg 2004، p. 30; Knaack 1988، pp. 210–211.
  26. ↑ Knaack 1988, p. 212.
  27. ↑ Tagg 2004, pp. 35–36.
  28. ↑ Tagg 2004, pp. 36–39.
  29. ↑ Tagg 2004, pp. 40–44.
  30. ↑ Knaack 1988، p. 213; Tagg 2004، pp. 45–47.
  31. ↑ ۳۱٫۰۰ ۳۱٫۰۱ ۳۱٫۰۲ ۳۱٫۰۳ ۳۱٫۰۴ ۳۱٫۰۵ ۳۱٫۰۶ ۳۱٫۰۷ ۳۱٫۰۸ ۳۱٫۰۹ ۳۱٫۱۰ ۳۱٫۱۱ ۳۱٫۱۲ B-52 STRATOFORTRESS The official Website of the US Air Force
  32. ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ ۳۲٫۲ ۳۲٫۳ ۳۲٫۴ ۳۲٫۵ ۳۲٫۶ ۳۲٫۷ «بیش از یک‌ونیم دهه پرواز بی-۵۲ بر فراز افغانستان». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۷ بهمن ۱۳۹۶.
  33. ↑ "B-52 | Development, Specifications, & Combat History | Britannica". www.britannica.com (به انگلیسی). 2024-11-02. Retrieved 2024-11-03.
  34. ↑ "What Was the U.S. GDP Then?-United States Gross Domestic Product deflator figures follow the Measuring Worth series". Measuringworth.com (به انگلیسی). 5 January 2018.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ بوئینگ بی-۵۲ استراتوفورترس موجود است.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ بوئینگ بی-۵۲ استراتوفورترس موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=بوئینگ_بی-۵۲_استراتوفورترس&oldid=42884219»