اهراب
مختصات: ۳۸°۰۴′ شمالی ۴۶°۱۶′ شرقی / ۳۸٫۰۶۷°شمالی ۴۶٫۲۶۷°شرقیاهراب یکی از کویهای تاریخی شهر تبریز است. این کوی در مرکز شهر و در میان خیابانهای امام خمینی، خیام، شریعتی و هفده شهریور واقع شدهاست. در جریان انقلاب مشروطه این کوی از مهمترین و تأثیرگذارترین کویهای شهر و پناهگاه برخی از سران مشروطه بود. کوی اهراب در حوزهٔ شهرداری منطقهٔ سه تبریز است.
موقعیت[ویرایش]
اهراب از کویهای مرکز شهر تبریز است. از شمال به کوی ویجویه (ورجی) و میارمیار و قرهآغاج، از جنوب و از حاور به کوی لیلاوا و از جنوب به محله گازران (گزران) میرسد. مرکز آن میدان مسجد نجف بیگ نایب (مسجد امام خمینی)، آراچورکچی خانا (نانوایی میانه) و چشمه باشی (سرچشمه) است. خیابان خیام از جنوب به شمال این کوی را دو بخش کرده: بخش باختری آن خیابان قطران (باغهای وزیرآباد) و شاواوا (شاه آباد) و بخش خاوری کوی اهراب کوی بارناوا (بارون آواک) هستند.[۱] کوی اهراب هشت مسجد دارد که معروفترین آنها مسجد نجف بیگ نایب (امام خمینی)، مسجد ملاعلیاکبر، مسجد ملاحسین و مسجد میانه هستند. آبشخور این کوی در قدیم قنات «خوجا میجان (خواجه مرجان)» و «خامت خان» (خان محمدخان) بود.[۲]
وجه تسمیه[ویرایش]
به عقیده بهروز خاماچی نام اهراب از دو بخشی «اَهْر + آب» درست شده است. «اَهْر» در لغت به معنای درخت زبان گنجشک و سخت چوب آمدهاست. بدین ترتیب «اهر یعنی درختان و درخت زبان گنجشک (قوش دیلی) که در کنار آب باشند یا زمین و منطقهای که سراسر آن پوشیده از درخت زبان گنجشک باشد.»[۱]
پیشینه[ویرایش]
نادر میرزای قاجار این کوی را برزنی از کوی چرنداب نوشتهاست.[۳] کوی اهراب دو گورستان به نام داشت. یکی گورستان گجیل که از سال ۱۳۰۴ شمسی و در زمانی که امیرلشکر عبدالله خان طهماسبی فرمانده لشکر شمالغرب آذربایجان و استاندار از طرف رضاخان شد این گورستان قدیمی به باغ گلستان و گردشگاه عمومی تبدیل شد و دیگری گورستان شاواوا (شاه آباد) بود که به پارک «آنا» تبدیل شد. نام و لغت گجیل در برهان قاطع به فتح اول «گ» بر وزن رجیل به معنای کوی و گورستانی در تبریز آمدهاست.[۴] سالخوردگان این کوی از اجداد خود سینه به سینه روایت کردهاند که مساحت گورستان گجیل ۶۰ خروار زمین بوده و ساکنان کویهای ورجی، کوچه باغ، اهراب و میارمیار از این گورستان استفاده میکردند.[۱]
در تابستان سال ۱۳۹۴ دستاندرکاران شهرداری تبریز برای ساخت خیابانی تازه بیش از دو سوم زمینهای باغ بنکداریان محله اهراب تبریز را درهم کوبیدند و به دنبال زدودن باغ بنکداریان در اهراب تبریز نزدیک بود ساختمان قاجاری واقع در آن باغ بزرگ نیز فرو ریزد اما سرانجام ساختمان قدیمی باغ در جای خود باقی ماند و تنها زمینهای باغ بنکداریان در هم کوبیده شد، در امتداد خیابان تازه راه اندازی شده در محله اهراب یک باب ساختمان و باغ بزرگ دیگری قرار دارد که زمان ساخت آن مربوط به عهد قاجار است و در سال های پیش از انقلاب ۵۷ عمارت بزرگ درونی باغ وابسته به انگلیسیهای ساکن تبریز بوده و در آنجا زبانهای فرانسه و انگلیسی آموزش داده میشد، از این رو اهالی اهراب از دیرباز آن مکان تاریخی را بریتیش اسکول biritish school مینامند اما سازه و باغ پیرامونی آن به دلیل ادامه مسیرگشایی برای تکمیل خیابان تازه راه اندازی شده در اهراب امروزه در آستانه نابودی است.
آثار تاریخی[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ شهر من تبریز، بهروز خاماچی، ندای شمس، ص ۱۳۸–۱۴۰
- ↑ تاریخ تبریز تا پایان قرن نهم هجری، دکتر محمدجواد مشکور، نشر انجمن آثار ملی، تهران، ۱۳۵۲، ص ۱۱۳
- ↑ تاریخ جغرافی دارالسلطنه تبریز، نادر میرزا، چاپ دوم، به کوششی محمدرضا طباطبائی مجد، نشر ستوده، تبریز، ۱۳۷۳، صی ۴۷
- ↑ برهان قاطع، به تصحیح دکتر معین، ج ۳، ص ۱۷۷۶