اهراب

اهراب یکی از کوی‌های تاریخی شهر تبریز است. این کوی در مرکز شهر و در میان خیابان‌های امام خمینی، خیام، شریعتی و هفده شهریور واقع شده‌است. در جریان انقلاب مشروطه این کوی از مهمترین و تأثیرگذارترین کوی‌های شهر و پناهگاه برخی از سران مشروطه بود. کوی اهراب در حوزهٔ شهرداری منطقهٔ سه تبریز است.

موقعیت

اهراب از کوی‌های مرکز شهر تبریز است. از شمال به کوی ویجویه (ورجی) و میارمیار و قره‌آغاج، از جنوب و از حاور به کوی لیلاوا و از جنوب به محله گازران (گزران) می‌رسد. مرکز آن میدان مسجد نجف بیگ نایب (مسجد امام خمینی)، آراچورکچی خانا (نانوایی میانه) و چشمه باشی (سرچشمه) است. خیابان خیام از جنوب به شمال این کوی را دو بخش کرده: بخش باختری آن خیابان قطران (باغ‌های وزیرآباد) و شاواوا (شاه آباد) و بخش خاوری کوی اهراب کوی بارناوا (بارون آواک) هستند. کوی اهراب هشت مسجد دارد که معروفترین آنها مسجد نجف بیگ نایب (امام خمینی)، مسجد ملاعلی‌اکبر، مسجد ملاحسین و مسجد میانه هستند. آبشخور این کوی در قدیم قنات «خوجا میجان (خواجه مرجان)» و «خامت خان» (خان محمدخان) بود.

وجه تسمیه

به عقیده بهروز خاماچی نام اهراب از دو بخشی «اَهْر + آب» درست شده است. «اَهْر» در لغت به معنای درخت زبان گنجشک و سخت چوب آمده‌است. بدین ترتیب «اهر یعنی درختان و درخت زبان گنجشک (قوش دیلی) که در کنار آب باشند یا زمین و منطقه‌ای که سراسر آن پوشیده از درخت زبان گنجشک باشد.»

پیشینه

نادر میرزای قاجار این کوی را برزنی از کوی چرنداب نوشته‌است. کوی اهراب دو گورستان به نام داشت. یکی گورستان گجیل که از سال ۱۳۰۴ شمسی و در زمانی که امیرلشکر عبدالله خان طهماسبی فرمانده لشکر شمالغرب آذربایجان و استاندار از طرف رضاخان شد این گورستان قدیمی به باغ گلستان و گردشگاه عمومی تبدیل شد و دیگری گورستان شاواوا (شاه آباد) بود که به پارک «آنا» تبدیل شد. نام و لغت گجیل در برهان قاطع به فتح اول «گ» بر وزن رجیل به معنای کوی و گورستانی در تبریز آمده‌است. سالخوردگان این کوی از اجداد خود سینه به سینه روایت کرده‌اند که مساحت گورستان گجیل ۶۰ خروار زمین بوده و ساکنان کوی‌های ورجی، کوچه باغ، اهراب و میارمیار از این گورستان استفاده می‌کردند.

در تابستان سال ۱۳۹۴ دست‌اندرکاران شهرداری تبریز برای ساخت خیابانی تازه بیش از دو سوم زمین‌های باغ بنکداریان محله اهراب تبریز را درهم کوبیدند و به دنبال زدودن باغ بنکداریان در اهراب تبریز نزدیک بود ساختمان قاجاری واقع در آن باغ بزرگ نیز فرو ریزد اما سرانجام ساختمان قدیمی باغ در جای خود باقی ماند و تنها زمین‌های باغ بنکداریان در هم کوبیده شد، در امتداد خیابان تازه راه اندازی شده در محله اهراب یک باب ساختمان و باغ بزرگ دیگری قرار دارد که زمان ساخت آن مربوط به عهد قاجار است و در سال های پیش از انقلاب ۵۷ عمارت بزرگ درونی باغ وابسته به انگلیسی‌های ساکن تبریز بوده و در آنجا زبان‌های فرانسه و انگلیسی آموزش داده می‌شد، از این رو اهالی اهراب از دیرباز آن مکان تاریخی را بریتیش اسکول biritish school می‌نامند اما سازه و باغ پیرامونی آن به دلیل ادامه مسیرگشایی برای تکمیل خیابان تازه راه اندازی شده در اهراب امروزه در آستانه نابودی است.

آثار تاریخی

• سقاخانه اهراب