شتربان

برای دیگر کاربردها، دوه‌چی (ابهام‌زدایی) را ببینید.

نقشه محلات تبریز -از جمله شتربان- در دوران مشروطه، سال ۱۹۰۸

دَوه‌چی (شُتُرْبانْ) یکی از محله‌های تاریخی و بزرگ شهر تبریز است. این محله از سمت شمال به کوه سرخاب، از سمت جنوب به رودخانهٔ مهران‌رود، از سمت شرق به محلهٔ سرخاب و از سمت غرب به محلهٔ امیرخیز محدود شده‌است. مسجد عرب‌لر مهم‌ترین مسجد در میان مساجد سی‌گانهٔ محلهٔ شتربان است. امامزاده سید ابراهیم، درهٔ گرو و میدان صاحب‌الامر نیز در این محله واقع شده‌است. سنگ‌نوشتهٔ بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم اثر میرزای سنگلاخ پیش‌تر در امامزاده سید ابراهیم نگهداری می‌شد که بعدها به موزهٔ آذربایجان منتقل شده‌است.

بیشتر اهالی این محله، به همراه محله‌های باغمیشه، سرخاب و ششگلان، در دوران جنبش مشروطه ایران، مخالف مشروطه بوده و با اهالی محله‌های خیابان و امیرخیز که طرفدار مشروطه بودند، مخالفت کرده و با آن‌ها درگیر جنگ داخلی می‌شدند.

وجه تسمیه

• محلهٔ «دوه‌چی» در کتب و منابع تاریخی به‌صورت «ساربان» نیز نوشته شده‌است. تا اواخر دههٔ چهارم خورشیدی، ساکنان این محله که اغلب آنان بازرگان و تاجر بودند، برای حمل و نقل کالا و اجناس خود از شتر بهره می‌جستند. از آن‌جایی که واژهٔ «دوه» در زبان ترکی آذربایجانی به معنای شتر است، احتمال می‌رود این منطقه بدین جهت دوه‌چی (شتربان) خوانده شده‌است.

آثار تاریخی

طاق نصرت؛ دسته‌های جشن محله‌های شتربان و ششگلان در سالگرد پیروزی مشروطه؛ ۱۳۲۵ هجری.

• آب‌انبار مشیرالتجار
• بازارچهٔ دوه‌چی
• پل ملامحمد دایی
• حمام وزیر
• خانهٔ حاج سید یزدانی
• خانهٔ حاج علی‌اکبر
• خانهٔ حاج کریم
• خانهٔ حاج مطلب‌خان
• خانهٔ قدیم حجت‌الاسلام
• خانهٔ میرابوالفضل
• خانهٔ میرزا اسحاق‌خان
• کاروانسرای آقاآجچی
• کاروانسرای حاج حسین
• کاروانسرای حاج خلیل
• کاروانسرای حاج محمدجعفر
• کاروانسرای حاج میرزا محمدامین
• کاروانسرای حسن
• کاروانسرای کربلایی الله‌وردی
• کاروانسرای مشهدی جعفر
• کاروانسرای مشهدی محمد
• کاروانسرای ملامحمد دایی
• کاروانسرای میرزا ابراهیم
• کاروانسرای میرزا رضا صابون‌پز
• گورستان دوه چی
• مدرسهٔ میرزا مهدی
• مسجد دباغ‌خانه
• میدان صاحب‌الامر
• سامان میدانی
• یخچال
• یخچال خرابه
• میدان صاحب آباد
• کاخ هشت بهشت (باغ صاحب آباد)
• مسجد حسن پاشا

امروزه برخی از این آثار از میان رفته‌اند.

نقل‌قول‌ها

نادر میرزا در خاطرات خود کدخدای شتربان را حاجی میرزا موسی معرفی کرده و هم‌چنین دربارهٔ قنات‌های این محله می‌نویسد:

قنات امام جمعه:

این کهریز بزرگ که رودی است روان از مشرق می‌آید. این قنات را حاجی میرزا لطفعلی امام جمعه حفر نموده‌است.

قنات امیرنظام:

این کهریز، بساتین نزدیک به قنطرهٔ آجی را آبیاری نماید. این قنات را امیر بزرگ محمدخان زنگنه امر به حفر نموده.