کره‌سنی: تفاوت میان نسخه‌ها

محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده

درخط

نسخهٔ ‏۱۵ ژانویهٔ ۲۰۱۲، ساعت ۱۴:۰۱

کره سنی یکی از ایلات (ترک کرد شده)^[۱]، در جنوب غرب خوی است. ^[۱]

بعضی از طوایف آنها در دهستان کره‌سنی بخش مرکزی شهرستان سلماس یکجانشین شده اند. ۱۷ روستا در اطراف سلماس، ۱۴ روستا در اطراف خوی و ۱۲ روستا در اطراف ارومیه کره‌سنی‌نشین هستند.

منابع

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ The most important Kurdish tribes in that region are ..., Korahsunni (Kurdicized Turks, southwest of Ḵoy

[iranica-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ The most important Kurdish tribes in that region are ..., Korahsunni (Kurdicized Turks, southwest of Ḵoy

[۱]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+'''کره سنی''' یکی از ایلات (ترک کرد شده)<ref name="iranica">[http://www.iranicaonline.org/articles/kurdish-tribes The most important Kurdish tribes in that region are ..., '''Korahsunni''' (Kurdicized Turks, southwest of Ḵoy]</ref>، در جنوب غرب [[خوی]] است. <ref name="iranica" />
-<includeonly>{{#if:{{{nodiv|}}}|&nbsp;<span|<div}} class="noprint plainlinks navbar" style="background:none; padding:0; font-weight:normal;{{{fontstyle|}}}; font-size:xx-small; {{{style|}}}"><!--
--->{{#if:{{{mini|}}}{{{plain|}}}|<!--nothing-->|<!--else:
--->این جعبه:&#32;}}<!--
--->{{#if:{{{brackets|}}}|&#91;}}<!--
--->[[{{transclude|{{{1}}}}}|<span title="نمایش الگو" style="{{{fontstyle|}}}"><!--
--->{{#if:{{{mini|}}}|ن|نمایش}}</span>]]<!--
--->&nbsp;<span style="font-size:80%;">•</span>&nbsp;[[{{TALKPAGENAME:{{transclude|{{{1}}}}}}}|<span title="بحث الگو" style="color:#002BB8;{{{fontstyle|}}}">{{#if:{{{mini|}}}|ب|بحث}}</span>]]<!--
--->{{#if:{{{noedit|}}}|<!--nothing-->|<!--else:
--->&nbsp;<span style="font-size:80%;">•</span>&nbsp;[{{fullurl:{{transclude|{{{1}}}}}|action=edit}}<span title="ویرایش الگو" style="{{{fontstyle|}}};">{{#if:{{{mini|}}}|و|ویرایش}}</span>]<!--
--->}}<!--
--->{{#if:{{{brackets|}}}|]}}<!--
--->{{#if:{{{nodiv|}}}|<!--then:
---></span>&nbsp;|<!--else:
---></div>}}</includeonly><noinclude>
-{{documentation}}
-</noinclude>
-==کره سنی ها یا اغوز های چپنی یا ترکهای یا آذریهای سنی==
-نام یکی از طوایف ترک که درآذربایجان ایران(آذربایجان غربی)وآناتولی زندگی می کنند.
-==کوره سنّی ها یا کوره سنلی ها به صورت های مختلف تلفظ میشود==
-کره سنی(Kuresunni)،‌کراسنّی(Kora-sonni)،‌کۆره سۆنلی(Küresünli )،‌کۆره سۆنّئ‌(Küresünnı)،کره سنّی(koresonni)،‌کۆره سینلی(Küresinli)،‌‌کۆره سۆنلۆ(Küresünlü)،‌کۆره سۆنّی(Küresünni)،‌‌کۆره سۆنّۆ(Küresünnü )
-کورسونلی ها از قبیله چپنی یکی از  قبیله ترکان اوغوز میباشند. چپنی ها از فرزندان گوک خان میباشندوتوتمشان سونقور«نوعی باز شکاری» است.
-==مناطق کره سنی نشین==
-روستا های کره سنّی در اطراف  شهر های ایران عبارتندازدراورمیه :
-روستا های قولنجی –گجین-ولنده –خنیه-میراوا-نیبین-بالانج-محال دول دیزه سی-تومه ته ر-کوکده-
-بالوو-کهریز.
-کره سنّی های اطراف خوی:
-استران-یزدیکان-بابکان-دیزه-قره تپه-محال قطور-مخین-راویان- زری-کوکوت-آلمالی-زیوه-هندوان-کوربیران.
-روستا های کره سنّی اطراف سلماس:
-شکریازی –ا سِّی سو-کانیان- وردان-آلا سورمه-شیرکی-سیلاب-هدر—چیچک-ریک آوا-سرایملک-شیدان-قولان –ینگجه-آغ زیارت-شوریک .
-==نگاهی اجمالی به تاریخ اغوزهای چپنی==
-در مورد کره سنی ها گفتار های زیادی مشاهده می شودیکی از آنها کتابی است درارتش ترکیه که می نویسد چگونگی زمان آنها مشخّص نیست  ودر باره آنها گفته می شود شاید از خراسان به ترکیه آمده باشند واز آنها به اسم خراسانلی نام برده است. در باره کره سنی های سلماس می گوید یکی از بزرگان آنها بنام  حسن بود چون نا بینا بود بدان سبب آ نهارا کور حسنلی بعد کره سنی نامیده اند .
-بعضی معتقدند که کورسنی ها از اهالی قدیم آذربایجان هستند که این هم دور از انتظار نیست به وجود شواهد زیادی که وجود دارد.البته ترکهای زیادی در زمان شاه اسماعیل به خاطر جنگ مذهب از" مغان تا گونئی " به سوی این طرف کوچیده اند که همان کورسنی ها میباشند.
-آنچه همه تاریخ نویسان در باره کره سنی ها اتفاق نظر دارند و واقعیت را روشن میکند اینست که: کره سنی ها از اوغوزها ی چپنی می باشند و از غرب چین به طرف قفقاز و از آنجا به ایران از جنوب دریای خزر می آیند و از آنجا به ترکیه واز آناتولی به طرف دریای سیاه می روند- در تاریخ دنبال این اطلاعات هستیم (در سیته وانتارم)-.در سال 1043 درزمان حاکمیت ابوالهیجه هزبانی ترکمن های اورمیه از کنار دریاچه ارومیه دسته دسته بطرف دریاچه وان و به طرف آنا طولی می روند و فرمانده بیزانس بنام هاجیک را مغلوب می کنند و اورا می کشند .در سال 1045به فرمان طغرل درمحال ماردین و دیار بکراز بزرگان ترکمن منصور فرزند اوغوزو گوک داش- آناسی اوغلو و بوغوبیگ در محال دریاچه  وان  نیرو های بیزانس را مغلوب می کنند .سلطان طغرل در سال 1045 با اردوی بیزانس در گیر می شود و مرادیه و ارجیش را فتح می کند .ولی طغرل موّفق به گرفتن آنجا نمی شود . در سال 1064 ملک شاه فرزند سلطان آلپ آسلان در اطراف وان قلعه های زیاد وشهر ها را فتح می کند و سلطان آلپ آسلان حاکمیت مناطق فتح شده را به امرای شرکت کننده واگذار میکند .محال وان و نخجوان به حاکمیت ابو دوعف فرزند ساکار افزوده می شوند. در سال 1071 بعد از بیروزی  مالازگرد  حاکمیت ترک ها در آناتولی و منطقه حفظ می شود.
-توحید ملک زاده دیلمقانی در مقالات خود اینطور می نویسند :گیره سونلی یا کوره سونلی ها از گروه ترکمن اوغوزهستند که در غرب دریاچه اورمیه در شهر های اورمیه و سلماس و خوی زندگی می کنند  وآمدن  این قوم از گیره سون در اطراف دریای سیاه  تایید می شود و از ترکمن های چپنی می باشند .و مذهبشان جعفری و یا حنفی؟ نمی باشد بلکه شافعی هستند  و لهجه شان ما بین لهجه دریای سیاه و لهجه تبریز می باشد. مذهب شافعی در میان همه ترکمن ها دیده نمی شود بلکه در آناتولی شرقی در میان بعضی از کرمانج ها و زازا ها دیده می شود. در شمال مزوبوتامیا در اربیل و کرکوک یک قسم از آنها بمذهب شافعی می باشند و این عقیده نزدیک ما بین عثمانی و ترک های ایران  و بارزان ها  و باختینان نیز از عقیده شافعی هستند و این نیز مورد قبول می باشد . و بنا به گفته ها در آ ذر بایجان جنوبی نیز تا در آنا تولی مدتی تعدادی به عقیده علوی مذهب نیز بیدا می شد . هنوز هم بعضی از چپنی ها به عقیده علوی باقی مانده اند. بقول ولایتنامه اولین مریدان  حاجی بکتاش  در روستای سولوجو کارا حویوک از توابع قیر شهر از ترکمن های چپنی  بودند و یکی از مهمترین کار های آن ها این است که تعدادی از چپنی ها در سال 1240 در عصیان اسحاق بابا شرکت می کنند . در سال 1277 در سینوب زندگی می کردند و در همان سالها با امپراطوری روم وارد جنگ می شوندو  شهر طرابزون را از تجاوز دشمن محافظت می کنند. بعداجائی بنام جانیک و جنگلهای بین آن  تا گیره سون را یواش یواش مغلوب می کنند و تحت حاکمیت خود در می آورند.  در جنوب و غرب طرابزون وجود چپنی ها را می دانیم برای تائید این موضوع در تاریخ ذکر شده که سفیر اسپانیا کلاویزوبموقع آمدن از طرابزون به ارزینجان قلعه ای را منسوب به چپنی ها دیده بود .پروفسور دکتر فاروق سومر در باره چپنی ها در طرابزون می نویسد :با توجه به جغرافی دانان عثمانی  از جمله محمد عاشق ...در صد سال آخر بنا به نوشته  اش در مناظر العوالیم مواردی را در طرابزون در مورد چپنی ها می نویسد و در جنوب و غرب طرابزون از وجود و آثار چپنی ها خبر می دهد و از نام کوه هایی بنام های چپنی خبر می دهد و در نوشته های مربوط به آنزمان ,از آثار چپنی ها  موجود میباشد. از چپنی ها در زمان اوزون حسن بیگ تعدادی در اردوی  آق قویونلو ها درآمده بودند  و رئیس آنها ایل آلدی بیگ می بود و در زمان فتح بیتلیس در سال 837 (1468-1469) ایل آلدی بیگ نیز یکی از امرا بود ایل آلدی بیک از آنا تولی شرقی می باشد .در سال883(1475) یعقوب بیک که پس از مرگ اوزون حسن بیک جانشین او شد و بر تخت او نشست-نیروها و قشونی که بر سر آقا بیک سلطان خلیل فرستاد از امرای آق قویونلو ها ایل آلدی نیز شرکت داشت که مسئولیت مشخص کردن محل جنگ  را بر عهده داشت . ایل الدی بیک از چپنی های محال طرابزون می باشد  به احتمال قوی ایل آلدی بیک  رئیس کره سنی های ایران آ ن زمان بود  . باز هم در زمان قانونی در آناتولی شرقی و حتی در عراق نیز در قلعه ها در گردنه گونوللی تعدادی از چپنی ها وظیفه داشتند  و بسیاری از این ها از چپنی های طرابزون و جانیک بودند .در سال975(1567)آلای بیک بای بورد نیز از چپنی ها بوده  صد ها سال چپنی ها در حلب-اولو –اوروک ها  دول کادری ها و آت چکنلر-و از ترکمن های ایران و آدانا –طرابزون- کوچ حیصار-حامید سانجاقلی-چوروم و بوز اوک زندگی می کرده اند .در سال 1548در زمان قانونی سلطان سلیمان والی شهر وان و شهر اورمیه از کره سنّی ها بوده اند که نام والی اورمیه سلیمان چلبی میباشد.کره سنی ها درسال های 1585 م و 1568 م از طرف حکومت عثمانی به سبب کمک کردن به صفوی ها از قلعه های وان و ارجیش و  آخلات رانده شدند توحید ملک زاده تحویل قلعه ارجیش رااز طرف کره سنی ها به صفویان تایید می کند اما در عالم آرای عباسی که از بزرگترین کتابهای تاریخ صفویان است تحویل قلعه ارجیش را به صفویان از طرف کرد ها می داند  نه از طرف کره سنی ها . کره سنی ها در آذر بایجان غربی قلعه بزرگی   به نام کور اوغلی قلعه سی دارند که دو قلعه قیز قلعه سی و اوغلان قلعه سی از زیر مجموعه های آن میباشند.اوغوز های چپنی در ایران و ترکیه ودر هر نقطه دنیا می توانند بوده باشند و از بزرگترین واصیل ترین ترک ها  شناخته می شوند . از نظر مذهبی ممکن است گروه در نظر بگیریم اما از نظر ترک بودن اصیل و  یک قوم بزرگ بشمار می روند .از چپنی ها به مذهب علوی هم دیده می شود امّا به آنهائیکه مذهب تسنن دارندو از گیره سون به طرابزون و از آنجا به اطراف دریاچه وان و ارومیه آمده اند کره سنی می گویند.از کره سنی ها بعللی از آذر بایجان ایران و یا از ترکیه بجاهای دیگر تبعید شده اند  از جمله در زمان سیمتقو رئیس ایل کرد،بیشترشان به ترکیه رانده شده اند و در وان اقامت گزیده اند . در محل اقامت کره سنی ها جنگ های زیادی رخ داده از جمله یکی از آن ها در10 فروردین سال 1300 بنام جنگ شکر یازی معروف است . ودر مقابل این ظلم ها دولت ترکیه(عثمانی) روستا های کره سنی را تحت حاکمیت خود در آ ورده  و بمدّت 3 سال آن ها را در اختیار  داشته است.جنگ دیگری که میتوان اشاره کرد جنگ بین کردها و قبیله افشار است که در زمینهای ایسی سو در گرفته و با غالبیت ترکهای افشار به پایان رسیده است.
-اسماعیل سیمیتگو رهبر کردها در تاریخ 10 فروردین 1300در زمینهای کوره سونلی( شکریازی) با حکومت وقت درگیر میشود و جنگ بزرگی رخ میدهد که به جنگ شکریازی مشهور است ،در این جنگ به اهالی هم آسیب میرسد به همین سبب عده ای ترک وطن کرده و به ترکیه می گریزند.همچنین در این دوران از ظلم ارامنه نیز مصون نمانده اند و از آنها به نام جئلو نام برده اند،در این اثنا بود که حکومت عثمانی روستاهای کوره سونلی سلماس و خوی را میگیرد .
-== فرهنگ وآداب ==
-فرهنگ کوره سونلی ها همان فرهنگ ترکها در جهان میباشد.زبانشان ترکی اصیل و لهجه آنها متفاوت با محل زندگیشان و خاص به خود آنها میباشدولی مشابه این لهجه در آذریهای ترکیه بسیار مشاهده میشود.
-این قوم دارای مذهب اسلام شاخه سنی و اکثرا شافعی میباشند(عدهای از کوره سونلی ها مانند قولنجی حنفی میباشند). در مذهب و دین خود بسیار محکم میباشند و مثل دیگر سنی ها به اولاد پیغمبر احترام قائل هستند ، همین امر باعث می شود که آنهابعضا اشعاری در مدح حضرت علی ودیگر امامان می سرایند.
-در میانشان مولودنامه حضرت محمد به زبان ترکی با سبک و شیوه خاص خوانده میشود.
-عیدها(بایراملار):
-۱-اورج بایرامی(عید فطر):ماه مبارک رمضان (رمضان آیی)این ماه پر برکت و ماه نزول نفس ناطقه(قرآن)مردم کره سنی نظیر سایر مسلمانان واجبات دینی (نماز و روزه وزکات و..)با تمام وجود ادا میکنندوسپس بعد از یک ماه روزه داری و عبادت عید بزرگ تمام مسلمانان را باعظمت و شکوه کامل بر پا میکنند.در روزعید پس از خواندن نماز تیبر(جماعت) به قبرستان میروندو فاتحه برای رفتگان و بعدا بازدید از خویشان وآشنایان و همسایگان شروع میشودو بزرگتر ها به بچه ها عیدی میدهند.
-۲-قربان بایرامی(عید قربان یا ماه ذیحجه):
-این عید بزرگ که از حضرت ابراهیم به جای مانده است بسیاری از حاجی ها برای زیارت مکه و ادایحج ابراهیمی راهی عربستان میشوندو عید قربان را در آنجا به جا می آورندو مردم نیز(کورسنی ها) با تشکیل گرو ه های ۷ نفره (هر کس که تواتنش را داشته باشد)تکلیف خود را با قربانی کردن گاو وگوسفندو... و سپس قربانی را بین نیازمندان تقسیم (به اصطلاح ترکی پایلاماق)میکنند.
-مولودآیی(ماه ربیع لاول):این ماه که فخر کائینات چشم به دیده جهان گشودو خداوندرحمت خود را بر تمام عالمیان عطا کرد.
-در این ماه ملت کورسنلی با برگزاری جشن هاو مهمانی به شادی و سرور میپرداند.در این جشن ها از مولود خوانان دعوت میشود تا در مدح و نعت حضرت رسول بخوانندو خداوند خویش را شاکر باشند.
-چند بیت از مولود نامه به زبان ترکی:
-جهان آمدن محمد(ص)
-هم ربیع لاول ایدی ای خوحه
-اون ایکمجه گیجه سییدی اوالگیجه
-گلدی بو دنیایفخر کائینات
-او الکرامت کانی صاحب معجزات
-معجزاتی بی عدد اوالدی ظهور
-خوفناک اوالدی قمو اهلی نفور
-نعت شریف محمد(ص)
-سنا قربان شیرین جانم حبیبا
-محمد مصطفی (ص) اهلا و سهلا
-یارالو امته مرحم طبیبا
-محمد مصطفی اهلاوسهلا
-مبارک قدمین صالدین جهان
-تمامت نوره بویاندی زمانه
-هزارن دواسن،سن جسم وجانه
-محمد مصطفی اهلا و سهلا
-گوتوردین ظلماتی یاقدین چراغی
-سالوبسان ایچمه درد و فراقی
-نثار اوالسون یولوندا جان باشم
-یانبدور حسرتیندن ایچداشم
-دیلیم مدح اوخیار گوزانتظارون
-اوغول،قز،او،اوشاق قربان نثارون
--عید نوزوز (ایل بایرامی) در میان کور سنیها کم رنگ است ولی جشن های به نام ماشی(ماشا گدماق) میانشان وجود دارد وآغاز سال جدید را نیز به هم تبریک می گویند.وهمچنین چهارشنبه سوری و بلدی بلدی گجه سی(باجا باجا) در فرهنگشان نیز موجود می باشد
-در برخی از مناطق کوره سونلی نشین علائق صوفیانه به وفور دیده میشودبطوریکه از آنها اشخاصی به عرفان و صوفی گری روی آورده و مرید شیخ میشوند، عین این فرهنگ در کوره سونلی های وان ترکیه عینا مشاهده میشود.بطوریکه میدانید کوره سونلیهای ترکیه اقوام نزدیک کوره سونلی های آذربایجان ایران می باشند و جالب اینکه اقوام آنهائی که در ایران علائق صوفیانه دارند در ترکیه نیز به همان شکل می باشند.
-ایمان به اولیاءالله در بین کوره سونلیها رایج میباشد .
-حکایات و داستانهای موجود در فرهنگ دیگر ترکها مثل کوراوغلی ،اصلی و کرم ،شیرین و فرهادولیلی و مجنون در میان کوره سونلیها نیز رایج است.حکایات کوراوغلو در مراسم مخصوص مثل عروسی توسط مردی که در طول اطاقی که به "دام اوی" مشهور است میگردد ،خوانده می شود و قلعه موجود در محال کوره سونلی به نام کوراوغلی قلعه سی مشهور است که قیز قلعه سی و اوغلان قلعه سی نیز زیر مجموعه آن میباشند.
-ادبیات عاشیقی در میانشان رایج است و از عاشیقهای معروفشان عاشیق بهلول اهل شکریازی، عاشیق مناف اهل وردان و برادران عاشیق به نامهای صمد و فریدون اهل گجین میباشند.نام ریتمی از اواز عاشیقی به نام شکریازی که روستائی کوره سونلی نشین است میباشد که به "شکریازی هاواسی" معروف است.
-از شاعرهای کوره سونلی ها میتوان به عبدالرحمن طیار ملقب به دده کاتب اهل قولنجی و عاشیق بهلول اهل شکریازی اشاره کرد.
-آوازهای مربوط به این قوم به" ییرYir" مشهور می باشند و این ییرها با سبکی مجزا از ماهنیهای آذر بایجان و ترکیهای ترکیه میباشد ولی آوازهای ترکی ترکیه و مغامات آذربایجان نیز در بینشان بسیار رایج است.در عروسیها در رقص دسته جمعی بنام یاللی(جالمان) این آوازها توسط دو نفر خوانده می شود.یاللی ها بسیار دیدنی و جالب میباشند.
-یاللی یاللی دوزولسون باشی شاللی دوزولسون
-هرکیم یاللی گدمه سه الی یاردان اؤزؤلسؤن
-عروسی نیز در فرهنگشان مانند دیگر ترکها میباشد و موقع آمدن عروس از منزل پدر به خانه شوهر اشعاری بنام گلین خوش گلدین خوانده میشود.
-بعضی از فرهنگهای که در میان ترکها وقبایل اغوز مشترک هستند مانند چومچه گلین،جان گولوم،عروسیها و...
-==بعضی از واقیعتها==
-در چندین قرن که از استقرار اغوزهای چپنی در ایران و آذربایجان میگذرد همیشه در طول زمان به خاطر صداقت وساده دلی مورد مظلومیت واقع شده اند.در طول زمان از زمان شاه اسماعیل صفوی تا دوران اسماعیل سیمققو.
-در زمان شاه اسماعیل به خاطرمذهبشان مجبور بودندبه طرف سایر سنی مذهبان بروند(کردها)بروندکه بزرگترین ضربه را در این زمان بخورند وبعضی از کورسنی ها دچار تغییر هویت شدند درمیان کردها هضم شدند(مانند کورسنی های قطور وحتی اطراف ماکو،نقده، مهابادو..) والان ادعای دروغین بعضی از کسان که کورسنی ها کرد هستند که واقعا یک خیال محالی است.هنوز هم جملات اسماعیل سمییقو که" هر کس
-نان چورک دئدی وورون اولدورون" از یادمان نمی رودوهمچنین بعضی از وقایع مانند "فجایع جیلولوق وکردلر تالانی" که بر ما گذشت.
-واقعیت این است که هیچ کس نمیتواند هویت یک قومیت را تغییر دهد ونتیجتا ما به ترک بودن خود مانند مسلمان بودن خود باور داریم.
+بعضی از طوایف آنها در [[دهستان کره‌سنی]] بخش مرکزی [[شهرستان سلماس]]  یکجانشین شده اند. ۱۷ روستا در اطراف [[سلماس]]، ۱۴ روستا در اطراف [[خوی]] و ۱۲ روستا در اطراف [[ارومیه]] کره‌سنی‌نشین هستند.
 == منابع ==
-* [ روستای سیلاب کره سنی]
-* [ روستای گجین کره سنی]
 {{پانویس}}
@@ خط ۱۳۲: / خط ۹: @@
 {{عشایر آذربایجان غربی}}
+[[رده:اقوام ترک‌تبار]]
 [[رده:دهستان‌های شهرستان سلماس]]
-[[رده:ایل کره سوننی]]
 [[رده:عشایر آذربایجان غربی]]
-[[رده:عشایر ایران]]
+[[رده:پراکنش کرد]]
 [[az:کوره سوننی لر]]
 [[en:Küresünni]]
 [[tr:Küresünniler]]
-[[رده:اقوام ترک‌تبار]]
-[[رده:اقوام ایران]]
-[[رده:اقوام ترکیه]]