گنداره (ساتراپی هخامنشی)

گَنداره (پارسی باستان)
𐎥𐎭𐎠𐎼
Gaⁿdāra
Gadāra
گَنداره (پارسی باستان); 𐎥𐎭𐎠𐎼; Gaⁿdāra; Gadāra
ساتراپی شاهنشاهی هخامنشی
۵۳۵ پ.م.–حدود قرن چهارم پیش از میلاد
	درفش کوروش بزرگ
	; جایگاه ساتراپی گَنداره در قلمرو هخامنشی
مرکز	چارسده
تاریخچه
دولت
شاهنشاه
• ۵۳۵–۵۳۰ پ.م.	کوروش بزرگ
• ۳۵۹–۳۳۸ پ.م.	اردشیر سوم
دوران تاریخی	شاهنشاهی هخامنشی
• تأسیس	۵۳۵ پ.م.
• انحلال	حدود قرن چهارم پیش از میلاد
	پسین
مقدونیه باستان

گَنداره یا گَداره (به پارسی باستان: 𐎥𐎭𐎠𐎼 Gaⁿdāra)^[۱] یکی از ساتراپی‌های شرقی شاهنشاهی هخامنشی در آسیای میانه بود این نام پس از حمله هخامنشیان به دره سند، در سنگ‌نوشته‌های مختلف هخامنشی مانند سنگ‌نوشته بیستون یا سنگ‌نوشته DNa داریوش بزرگ دیده می‌شود.^[۲]

تاریخچه[ویرایش]

در اواخر قرن ششم پ.م. بنیان‌گذار شاهنشاهی هخامنشی، کوروش بزرگ، اندکی پس از فتح ماد، لیدیه و بابل، به گَنداره لشکر کشید و آن را به قلمرو خود ضمیمه کرد.

محقق کی‌خسرو دانجیبوی ستنا اظهار داشت که کوروش تنها سرزمین‌های مرزی فرای سند در اطراف پیشاور را که متعلق به گَنداره بود را فتح کرده‌است، در همین حال، پوکوساتی که پادشاه قدرتمندی در آن منطقه بود نیز، حکومت خود را بر بقیه گَنداره و پنجاب غربی حفظ کرد. با این حال، به گفته محققی به نام بودا پراکاش، پوکوساتی ممکن است به عنوان سنگری در برابر گسترش شاهنشاهی هخامنشی به شمال غربی جنوب آسیا عمل کرده باشد. این فرضیه بیان می‌کند که ارتشی که نئارخوس ادعا می‌کرد کوروش در گدروزی از دست داده بود، در واقع از پادشاه گَنداری، پوکوساتی شکست خورده‌است؛ بنابراین، براساس نظر پراکاش، هخامنشیان تنها پس از یک دوره افول گَنداره و پس از سلطنت پوکوساتی، همراه با رشد قدرت هخامنشی در زمان شاهان کمبوجیه دوم و داریوش یکم، می‌توانستند گَنداره را فتح کنند.^[۵]

با این حال، حضور گَنداره، در میان فهرست ساتراپ‌های هخامنشی در سنگ‌نوشته بیستون داریوش، مؤید این است که شاهنشاهی او، این منطقه را از کوروش به ارث برده‌است. این فتوحات محدود به گَنداره بود و پس از آن مردمان منطقه پنجاب که قبلاً تحت حاکمیت گَنداری‌ها بودند از خلاء قدرت جدید برای تشکیل دولت‌های کوچک خود استفاده کردند.^[۵]

معلوم نیست که پوکوساتی پس از فتح هخامنشیان به عنوان یک دست نشانده ایرانی در قدرت باقی مانده یا یک ساتراپ پارسی جایگزین او شد، اگرچه منابع بودایی ادعا می‌کنند که او پس از دست دادن از تاج و تخت خود، یک راهب پیرو بودا شد.^[۶]

تحت حکومت پارسی‌ها، برای اولین بار یک سیستم مدیریت متمرکز به همراه یک سیستم بوروکراتیک وارد دره سند شد و یک ساتراپی بهمراه مرکزش تأسیس شد.

ساتراپی گَنداره که در سال ۵۱۸ پ.م. به همراه پایتخت آن پوشکالاواتی (چارسده) تأسیس شد.^[۷] ساتراپی گَنداره، در منطقه امروزی خیبر پختونخوا قرار داشت. در زمان حکومت هخامنشیان، الفبای خروشتی، برگرفته از الفبای آرامی در این منطقه توسعه یافت و تا سال ۲۰۰ میلادی به عنوان خط رسمی گَنداره باقی ماند.

سنگ‌نوشته روی مقبره داریوش در نقش رستم نزدیک تخت جمشید، گَنداره را به همراه هندوش در فهرست ساتراپی‌ها ثبت کرده‌است. در حدود سال ۳۸۰ پیش از میلاد، قدرت ایران در منطقه تضعیف شده بود. بسیاری از پادشاهی‌های کوچک در گَنداره به وجود آمدند.

جستارهای وابسته[ویرایش]

پانویس[ویرایش]

↑ Some sounds are omitted in the writing of Old Persian, and are shown with a raised letter.Old Persian p.164 Old Persian p.13. In particular Old Persian nasals such as "n" were omitted in writing before consonants Old Persian p.17 Old Persian p.25
↑ Perfrancesco Callieri, INDIA ii. Historical Geography, Encyclopaedia Iranica, 15 December 2004.
↑ O. Bopearachchi, “Premières frappes locales de l’Inde du Nord-Ouest: nouvelles données,” in Trésors d’Orient: Mélanges offerts à Rika Gyselen, Fig. 1 CNG Coins
↑ "US Department of Defense". Archived from the original on 10 June 2020. Retrieved 7 October 2018.
↑ ^۵٫۰ ^۵٫۱ Prakash, Buddha (1951). "Poros". Annals of the Bhandarkar Oriental Research Institute. 32 (1): 198–233. JSTOR 41784590. Retrieved 12 June 2022.
↑ "Pukkusāti". www.palikanon.com. Retrieved 26 July 2020.
↑ Rafi U. Samad, The Grandeur of Gandhara: The Ancient Buddhist Civilization of the Swat, Peshawar, Kabul and Indus Valleys. Algora Publishing, 2011, p. 32 شابک ‎۰۸۷۵۸۶۸۵۹۲

[Old_Persian-1] Some sounds are omitted in the writing of Old Persian, and are shown with a raised letter.Old Persian p.164 Old Persian p.13. In particular Old Persian nasals such as "n" were omitted in writing before consonants Old Persian p.17 Old Persian p.25

[PC2004-2] Perfrancesco Callieri, INDIA ii. Historical Geography, Encyclopaedia Iranica, 15 December 2004.

[3] O. Bopearachchi, “Premières frappes locales de l’Inde du Nord-Ouest: nouvelles données,” in Trésors d’Orient: Mélanges offerts à Rika Gyselen, Fig. 1 CNG Coins

[4] "US Department of Defense". Archived from the original on 10 June 2020. Retrieved 7 October 2018.

[Prakash-5] ۵٫۰ ^۵٫۱ Prakash, Buddha (1951). "Poros". Annals of the Bhandarkar Oriental Research Institute. 32 (1): 198–233. JSTOR 41784590. Retrieved 12 June 2022.

[6] "Pukkusāti". www.palikanon.com. Retrieved 26 July 2020.

[7] Rafi U. Samad, The Grandeur of Gandhara: The Ancient Buddhist Civilization of the Swat, Peshawar, Kabul and Indus Valleys. Algora Publishing, 2011, p. 32 شابک ‎۰۸۷۵۸۶۸۵۹۲

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

ن ب و شاهنشاهی هخامنشی
پیشینه	پادشاهی تبارنامه گاهشمار تاریخ دموکراسی
هنر	سکه‌ها دانکه دریک تکوک شیر غران
معماری	معماری هخامنشیان تخت جمشید پاسارگاد آرامگاه کوروش نقش رستم کعبه زرتشت آرامگاه هالیکارناسوس آرامگاه‌های زانتوس آرامگاه هارپی آرامگاه نرئید آرامگاه پایاوا
فرهنگ	بایگانی‌های اداری تخت جمشید خط میخی پارسی باستان سنگ‌نبشته بیستون سنگ‌نبشته خشایارشا در ترکیه گنج‌نامه
جنگاوری	خیزش پارس‌ها نبرد هیربا نبرد مرز پارس جنگ‌های ایران و لیدی نبرد پتریا نبرد تیمبرا محاصره سارد نبرد اوپیس فتح نخست مصر نبرد کوناکسا فتح دره سند لشکرکشی داریوش به سکاها جنگ‌های ایران و یونان شورش ایونیان نبرد ترموپیل نبرد آرتمیزیوم نبرد سالامیس نبرد پلاته نبرد میکال نبرد ماراتون اتحادیه دلوس نبرد لاده محاصره ارتریا محاصره ناکسوس نبردهای اتحادیه دلوس نبرد یوریمدون جنگ پلوپونز نبرد کوزیکوس نبردهای کورنتیان نبرد کنیدوس شورش بزرگ ساتراپ‌ها فتح دوم مصر حمله اسکندر مقدونی نبرد گوگمل نبرد گرانیک نبرد دربند پارس نبرد ایسوس محاصره غزه محاصره هالیکارناس محاصره ملط محاصره پرینتوس محاصره صور
مرتبط	خاندان هخامنشی فارناکیان صلح آنتالکیداس عهدنامه کالیاس پادشاهی پنتوس مهردادیان پادشاهی کاپادوکیه دودمان آریارادیان جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران ساتراپی‌ها راه شاهی ابلیسک زانتوس گاهشماری کاپادوکیه