شهرستان سرایان

سرایان
موقعیت در استان
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	خراسان جنوبی
مرکز شهرستان	سرایان
سایر شهرها	آیسک،سه‌قلعه
بخش‌ها	آیسک،سه قلعه
سال تأسیس	۱۳۸۴ خورشیدی
مردم
جمعیت	۹۹۹۹۹۹۹۹۹۹ نفر (۱۳۹۵)
رشد جمعیت	۹۹٫۵٪ مثبت
تراکم جمعیت	۹۹۹۹ نفر بر کیلومتر مربع
مذهب	شیعه
جغرافیای طبیعی
مساحت	۹٬۳۳۴  کیلومتر مربع
داده‌های دیگر
وبگاه	فرمانداری

شهرستان سرایان(به انگلیسی: Sarayan) در شمال غربی استان خراسان جنوبی واقع است. شهرستان سرایان از غرب به شهرستان فردوس، از شمال به بخش کاخک شهرستان گناباد، از شرق به بخش سده شهرستان قائنات، از جنوب و جنوب شرق به بخش خوسف شهرستان بیرجند و از جنوب غربی به بخش دیهوک شهرستان طبس محدود می‌شود.

این شهرستان تا مردادماه 1384 جزء بخش‌های سه‌گانه شهرستان فردوس بود که در این سال به صورت شهرستان مستقل درآمد و به استان خراسان جنوبی ملحق شد. شهر سرایان، مرکز سرایان، در ۵۸ درجه و ۳۱ دقیقه طول شرقی و ۳۳ درجه و۵۱ دقیقه عرض شمالی، در ۱۶۰ کیلومتری مرکز استان (شهر بیرجند) و ۴۰ کیلومتری شرق فردوس، در دشتی هموار در حاشیه کویر و در دامنه جنوب غربی رشته کوه زابری معروف به شتران قرار دارد. بنتونيت و كوير سه قلعه يكي از مهم‌ترين موتورهاي پيشرفت شهرستان مي باشد كه باعث معروفيت و شناساندن سرايان در منطقه و كشور شده است.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهرستان ۳۵۰۰۰ نفر (در ۱۰٫۳۲۹ خانوار) بوده‌است.

جمعیت تاریخی
سال	جمعیت	±%
۱۳۸۵	۳۴٬۶۳۶	—
۱۳۹۰	۳۲٬۴۹۳	۶٫۲٪−
۱۳۹۵	۳۳٬۳۱۲	۲٫۵٪+

تقسیمات کشوری

• بخش آیسک با جمعیت ۲۳٬۳۰۲ نفر
  • دهستان آیسک
  • دهستان مصعبی

شهرها: سرایان و آیسک

• بخش سه‌قلعه با جمعیت ۱۱٬۳۳۴ نفر
  • دهستان دوکوهه
  • دهستان سه‌قلعه

شهرها: سه‌قلعه

آب و هوا

آب و هوای این شهرستان نسبتاً معتدل و دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های خشک می‌باشد.

جاذبه‌های گردشگری

== مهم‌ترین جاذبه گردشگری شهرستان سرایان کویر سه قلعه است. که هر ساله در فصل بهار و پاییز گردشگران زیادی از سراسر کشور و حتی دنیا را در خود جای می‌دهد. زیبایی این کویر به حدی است که به آن بهشت کویرنوردان و منجمان می‌گویند. سه قلعه؛ چهارمین آسمان تاریک دنیا را دارد و حد دید آن نزدیک به صفر درجه است. وجود چندین اقامتگاه گردشگری در دل کویر از مزیت‌های این جاذبه گردشگری است.

غار بتون کاروانسرا و حوض انبار صفویه روستای کوهستانی کریمو ومصعبی با چشمه سارهای جاری و سرسبز

از دیگر مکان‌های دیدنی شهرستان سرایان می‌توان به غار بزرگ و زیبای بتون اشاره کرد که ناشناخته مانده‌است. غار بتون در ۱۲ کیلومتری شمال شهر سرایان در چرمه (سرایان) واقع شده‌است.کاروانسرای سرایان مربوط به دوره صفوی است و در سرایان، میدان کوثر واقع شده است. این کاروانسرا که متعلق به دوره صفویه می‌باشد و به رباط شاه عباسی نیز مشهور است می‌باشد، به روش دو ایوانی ایجاد گشته است و شامل محوطه‌های معماری مختلفی از جمله سردر ورودی، صحن، حجره‌های متعدد، ایوان، انبار، فضای خدمات و اصطبل شتران می‌باشد که امروزه به موزه مبدل گشته است.[۱]

کاروانسرای سرایان در سال ۱۳۸۴ مرمتش آغاز گردید و در سال ۱۳۸۸ نیز پایان یافت و فاز اول موزه مردم‌شناسی شهرستان نیز در محل شترخانه این بنای تاریخی در سال ۸۸ افتتاح گردید.[۲] این اثر در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۷۳۳ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.[۳]

روستای کریمو از نقاط ییلاقی و کوهستانی شهرستان سرایان است که با برخورداری از مواهب زیبای طبیعی، مناظر و چشم‌اندازهای کم‌نظیر، آب‌وهوای بسیار مطلوب و قابلیت‌های فراوان گردشگری چشم هر رهگذری را نوازش می‌دهد و به‌سوی خود جلب می‌کند. موقعیت خاص جغرافیایی و هم‌جواری با شهر زیارتی سیاحتی کاخک هم به اهمیت گردشگری و جاذبه‌های سیاحتی-زیارتی منطقه افزوده است. چشم‌اندازهای این روستا آن‌قدر فراوان است که به هر جا و نقطه‌ای از آن‌که نگاه کنیم زیبایی خودنمایی می‌کند و جای‌جای روستا مکانی زیبا برای پذیرایی، استراحت و بهره‌مندی از مناظر طبیعی و خدادادی محسوب می‌شود.

جاذبه‌ها و قابلیت‌های گردشگری فراوان در روستای کریمو باعث شده است تا در سال ۱۳۸۴ به‌عنوان منطقه نمونه گردشگری شناخته شود. پیرامون چشمه علوی که از تفرجگاه‌های طبیعی است از زیباترین ییلاقات کریمو به شمار می‌آید. از دیگر جاذبه‌های طبیعی این روستا می‌توان به مزرعه اسپید کوه، چشمه دراز، اکبر آباد، چشمه مسکی، دره کلگی، تک تودک و سیدک اشاره کرد.

ییلاقات مسیر جاده کریمو - سرایان نیز بسیار قابل توجه‌اند که عمده‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: دره حسن آباد، رودهن، کلاته زرد، خال سفید، کلاته رجب، هورمچ سفلا و علیا، آمین و بوسی. در روستای کریمو منظره کوهی با صخره‌های سفیدرنگ و سر به فلک کشیده مسیر حرکت را مشخص می‌کند. غار بتون اژدها که از دیگر جاذبه های این منطقه است؛ آب قابل آشامیدن و بسیار سردی در داخل آن جاریست. قندیل‌های زیبا و آهکی و بی‌انتها بودنشان از شگفتی‌های غار بتون سرایان محسوب می‌شود که هنوز انتهای آن کشف نشده است.

کویر سه قلعه

کویر زیبا و بکر سه قلعه که هر ساله منجمان زیادی از نقاط محتلف کشور جهت رصد ستارگان به آن مراجعه می‌کنند، دارای کمپ‌های اقامتی مختلف با امکانات مختلف می‌باشد که هر کس به فراخور آن می‌تواند از آن استفاده نماید.

دریاچه فصلی دق سه قلعه

که پس از بارندگی‌های فصلی پرآب می‌گردد خود به تنهایی برای سفر به سرایان و سه قلعه کافی می‌باشد.

مرقد امامزاده سلطان کریمشاه

واقع در روستای کریمو

مرقد امامزاده سلطان مصیب

واقع در دهستان مصعبی

مرقد امامزاده سلطان ابوالقاسم

واقع در روستای قاسم‌آباد

مسجد جامع قدیم دوحصاران

در روستای دوحصاران واقع شده که با همان معماری قدیمی تاکنون باقیمانده‌است و مربوط به دوران قبل از صفویه است

صنعت و کشاورزی

این شهرستان در بخش‌های صنعت و کشاورزی دارای امکانات زیر می‌باشد:

• ۱۲۰ واحد مکانیزه دامی
• کارخانه خوراک دام
• کارخانه پنبه پاکنی
• کارخانه روغن کشی
• کارخانه تولید قارچ صدفی
• کارخانه شن شوئی و موزائیک سازی
• کارخانه تولید کیک وکلوچه
• کارخانه محصولات لبنی
• کارخانه تولید انواع پنجره و درب‌های دو جداره وupvc

همچنین در شهرستان سرایان زرشک، زعفران، انار و پسته نیز کشت می‌شود اما به دلیل خشک‌سالی‌های پی‌درپی از میزان تولید این محصولات کاسته شده‌است.

جستارهای وابسته

• حوزه انتخابیه فردوس، طبس، سرایان و بشرویه
• خورزاد

پیوند به بیرون

• نقشه ماهواره‌ای شهرستان سرایان
• وبگاه فرمانداری شهرستان سرایان
• پایگاه خبری تحلیلی شهرستان سرایان
• سایت شهرداری سرایان