اسب بزرگ
| صورت فلکی | |
 | |
| کوته‌نوشت | Peg |
|---|---|
| نام لاتین | Pegasus |
| نام‌های دیگر | فرس اعظم
فرس ثانی اسب بالدار |
| بُعد | ۲۱h ۱۲m ۳۶s تا ۲۱h ۱۲m ۳۶s |
| میل | + ۲.۳۳° تا + ۳۶.۶۱° |
| پهنه | ۱۱۲۱ مربع درجه (۷) |
| ستارگان اصلی | ۹ , ۱۷ |
| ستارگان بایر/فلَمستِد | ۸۸ |
| ستاره‌های دارای سیاره | ۱۲ |
| ستاره‌های درخشان‌تر از ۳.۰۰m | ۵ |
| ستاره‌های نزدیک‌تر از ۱۰.۰۰ پارسک (۳۲.۶۲ سال نوری) | ۳ |
| درخشان‌ترین ستاره | انف (اپسیلون پگاسوس) (۲.۳۸m) |
| اجرام مسیه | ۱ |
| بارش‌های شهابی | بارش شهابی ژوئیه فرس اعظم |
| صور فلکی هم‌جوار | زن برزنجیر چلپاسه ماکیان روباهک دلفین اسب کوچک دلو ماهی |
| رویت‌پذیر از عرض‌های جغرافیایی +۹۰° و −۶۰°. بهترین مشاهده در ۲۱:۰۰ (۹ شب) در ماه مهر و آبان. | |
اسب بزرگ یا پگاز ، اسب بالدار نام یکی از صورت‌های فلکی نیمکره شمالی آسمان است که به آن اسب بالدار هم گفته می‌شود.
این صورت فلکی را معمولاً از روی صورتواره "مربع بزرگ" آن می‌شناسند البته تنها سه ستاره در سه گوشه این مربع به اسب بزرگ تعلق دارند که شامل ستارگان آلفا (مرکب الفرس)، بتا (ساعد الفرس) گاما (گاما اسب بزرگ) می‌شود و ستاره گوشه شمال شرقی یعنی سُرَّةالفَرَس متعلق به صورت فلکی زن برزنجیر (آندرومدا) است.
هفتمین صورت فلکی بزرگ آسمان اسب بزرگ است. این صورت فلکی به علت داشتن بخش مربعی شکل که ستاره آلفای آن متعلق به آندرومداست، یافتنش در آسمان کار مشکلی نیست و می‌توان آن را در قسمت پائینی آندرومدا با دنبال کردن راس المسلسه که در قسمت شرقی مربع است پیدا کرد.
ریشه تاریخی[ویرایش]
در مورد این صورت فلکی افسانه‌ای کهن وجود دارد که بر طبق آن اسب بالدار (پگاسوس) آسمان همان اسبی بود که پرسیوس یا برساوش سوار بر آن معشوقه خود یعنی آندرومدا را از دست هیولای دریا نجات داده‌است.
ستاره‌ها[ویرایش]
ستاره‌های دارای نام سنتی و ستارگان معروف در این صورت فلکی عبارت‌اند از:
- مرکب‌الفرس (زین اسب): (آلفا-اسب بزرگ) α Peg: ستاره‌ای آبی- سفید از رده طیفی B9III که در فاصله ۱۳۳ سال نوری قرار دارد.[۱] این ستاره (مانند ستاره گاما اسب بزرگ) به نظر می‌رسد از رشته اصلی خارج شده‌است. چرا که هیدروژن هسته آن به اتمام رسیده‌است و ستاره در حال انبساط است تا جایی که به یک غول سرخ تبدیل گردد.[۲]
- ساعدالفرس (بازوی اسب): (بتا-اسب بزرگ) β Peg: دومین ستاره پرنور صورتواره مربع اسب بزرگ. یک ستاره غول سرخ از رده طیفی M2.5II-IIIe است و از زمین ۱۹۶ سال نوری فاصله دارد.[۳] درخشندگی این ستاره ۱۵۰۰ برابر خورشید است.[۴] بتا اسب بزرگ یک ستاره متغیر نیمه‌منظم است که قدر آن از ۲٫۳۱ تا ۲٫۷۴ با دوره تناوب ۴۳٫۳ روز تغییر می‌کند.[۵]
- جنب (پهلوی اسب): (گاما-اسب بزرگ) γ Peg: ستاره‌ای آبی- سفید از رده طیفی B2IV که در فاصله ۳۹۱ سال نوری قرار دارد.[۶]این ستاره (مانند ستاره مرکب‌الفرس) به نظر می‌رسد از رشته اصلی خارج شده‌است. چرا که هیدروژن هسته آن به اتمام رسیده‌است و ستاره در حال انبساط است تا جایی که به یک غول سرخ تبدیل گردد.[۷]
- سرةالفرس (ناف اسب): (دلتا-اسب بزرگ) δ Peg که امروزه به صورت صورت‌فلکی زن برزنجیر منتقل شده و آلفا-زن برزنجیر نام گرفته‌است.
- انف (بینی): (اپسیلون-اسب بزرگ) ε Peg که پرنورترین ستاره این صورت فلکی است، یک ستاره ابرغول نارنجی از رده طیفی K21b می‌باشد. این ستاره ۱۲ برابر جرم خورشید جرم دارد و حدود ۶۹۰ سال نوری از زمین فاصله دارد.[۸] این ستاره یک متغیر نامنظم است و قدر ظاهری آن از ۲٫۳۷ تا ۲٫۴۵ تغییر می‌کند.[۹]
- سعدالهمام (مرد خوش‌اندیش): (زتا-اسب بزرگ) ζ Peg
- سعدالمطر (شگون باران): (اتا-اسب بزرگ) η Peg
- سعدالبهایم (شگون دام‌ها): (تتا-اسب بزرگ) θ Peg: ستاره‌ای با قدر ظاهری ۲٫۹۴ است. این ستاره در واقع یک سیستم ستاره‌ای چندگانه شامل یک غول زرد از رده طیفی G2 با جرم ۳٫۲ برابر جرم خورشید و یک ستاره رشته اصلی زرد-سفید از رده طیفی A5V است که ۲ برابر جرم خورشید جرم دارد. این دو ستاره با دوره تناوب ۲٫۲۴ سال به دور یکدیگر می‌چرخند.[۱۰]
- سعدالبری (شگون بیگناه): (مو-اسب بزرگ) μ Peg
- سلم (تاو-اسب بزرگ) τ Peg
- ستاره اومیکرون اسب بزرگ (Omicron Pegasi): قدر ظاهری این ستاره ۴٫۷۹ است و در فاصله ۳۰۰±۲۰ سال نوری از زمین قرار دارد.[۱۱]این ستاره یک زیر غول سفید است که شروع به سرد شدن، انبساط و روشن‌تر شدن کرده و به خاطر خالی شدن هسته آن از هیدروژن، از رشته اصلی خارج می‌شود.[۱۲]
اجرام عمق آسمان[ویرایش]
- مسیه ۱۵ (M15 یا NGC 7078): خوشه ستاره‌ای کروی از قدر ۶٫۴. این خوشه در فاصله ۳۴۰۰۰ سال نوری از زمین قرار دارد. این خوشه از کلاس Shapley IV است که بدین معناست خوشه‌ای بسیار غنی و پرستاره بوده و در مرکز آن متمرکز است.[۱۳] M15 در سال ۱۷۴۶ توسط جان دومینیک مارالدی کشف شد. پیس ۱ یک سحابی سیاره‌ای است که داخل خوشه ستاره‌ای مسیه ۱۵ قرار گرفته است و اولین "سحابی سیاره‌نمای داخل خوشه ستاره‌ای" کشف شده است.[۱۴] قدر ظاهری این سحابی ۱۵٫۵ می‌باشد.
- NGC 7331: یک کهکشان مارپیچی است که در فاصله ۳۸ میلیون سال نوری از زمین قرار گرفته و انتقال به سرخ آن ۰٫۰۰۲۷ است. این کهکشان توسط ویلیام هرشل در سال ۱۷۸۴ کشف شد.
- NGC 7742: یک کهکشان سیفرت نوع ۲ است که در فاصله ۷۷ میلیون سال نوری قرار دارد و انتقال به سرخ آن ۰٫۰۰۵۵۵ می‌باشد. قدر ظاهری آن ۱۲٫۴ است. این کهکشان یک هسته فعال از نوع سیاهچاله کلان‌جرم دارد و خطوط طیف نشری آن توسط گازهایی تولید می‌شود که به دور مرکز کهکشان با سرعت بسیار زیادی می‌چرخند. [۱۵]
اجرام خاص
همچنین این صورت فلکی به خاطر تعداد زیاد و غیرمعمول کهکشان‌ها و اجرام خاص (مانند پنج‌قلوی استفان) قابل توجه است:
- صلیب انیشتین: یه اختروش است که توسط کهکشان بیضوی جلویی‌اش تحت تاثیر لنز گرانشی قرار گرفته است و درواقع چهار تصویر از یک اختروش تشکیل شده‌است. کهکشان بیضوی ۴۰۰ میلیون سال نوری فاصله دارد و انتقال به سرخ آن ۰٫۰۳۹۴ است. در حالی که اختروش ۸ میلیارد سال نوری فاصله دارد.[۱۵]
پنج قلوی استفان که توسط تلسکوپ جیمز وب گرفته شده‌است. - پنج‌قلوی استفان: یک خوشه کهکشانی شامل ۵ کهکشان است که در فاصله ۳۰۰ میلیون سال نوری قرار دارد و انتقال به سرخ آن ۰٫۰۲۱۵ است. برای اولین بار در سال ۱۸۷۷ توسط ادوارد استفان ستاره‌شناس فرانسوی کشف شد و این پنج قلوی به هم مرتبط برایش جالب و خاص بود. دو کهکشان در وسط این گروه به وضوح شروع به درهم ریختن و برهم‌کنش کهکشانی شده‌اند. منجمان پیش‌بینی می‌کنند همه این ۵ کهکشان در نهایت ادغام شوند و به یک کهکشان بیضوی بسیار بزرگ تبدیل شوند.[۱۵]
مربع پاییزی[ویرایش]
مربع پاییزی یک صورتواره است که از چهار ستاره شاخص در صورت فلکی اسب بزرگ تشکیل شده و به‌شکل یک مربع بزرگ جلوه‌گر است. ستارگان مرکب‌الفرس (زین اسب)، ساعدالفرس (بازوی اسب)، جنب (پهلوی اسب) و سُرَّةالفَرَس (آلفا صورت فلکی زن برزنجیر) این مربع را ایجاد کرده‌اند.
منابع[ویرایش]
 |
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ اسب بزرگ موجود است. |
- ↑ «alpha peg». simbad.u-strasbg.fr. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۹.
- ↑ «Markab». stars.astro.illinois.edu. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۹.
- ↑ «bet peg». simbad.u-strasbg.fr. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۹.
- ↑ «Scheat». stars.astro.illinois.edu. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۹.
- ↑ «VSX : Detail for bet Peg». www.aavso.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۹.
- ↑ «gamma peg». simbad.u-strasbg.fr. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۹.
- ↑ «Algenib». stars.astro.illinois.edu. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۹.
- ↑ «eps peg». simbad.u-strasbg.fr. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۹.
- ↑ «VSX : Detail for eps Peg». www.aavso.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۹.
- ↑ «Matar». stars.astro.illinois.edu. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۹.
- ↑ van Leeuwen, F. (2007-11-01). "Validation of the new Hipparcos reduction". Astronomy and Astrophysics. 474: 653–664. doi:10.1051/0004-6361:20078357. ISSN 0004-6361.
- ↑ Gray, David F. (2014-04-01). "Precise Rotation Rates for Five Slowly Rotating A Stars". The Astronomical Journal. 147: 81. doi:10.1088/0004-6256/147/4/81. ISSN 0004-6256.
- ↑ Shapley, Harlow; Sawyer, Helen B. (1927-08-01). "A Classification of Globular Clusters". Harvard College Observatory Bulletin. 849: 11–14. ISSN 0891-3943.
- ↑ «Globular Cluster M15 and Planetary Nebula Pease 1». web.archive.org. ۲۰۱۱-۰۷-۱۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ ژوئیه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۸-۲۹.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ Wilkins, Jamie; Dunn, Robert (2006). 300 Astronomical Objects. Firefly Books. ISBN 978-1-55407-175-3.
- دگانی، مایر، نجوم به زبان ساده، جلد ۱ و ۲، ترجمه محمدرضا خواجه‌پور، تهران: گیتاشناسی، چاپ ششم، ۱۳۷۴خ، صص۴۲–۴۱.
- ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخه ۲۹ اوت ۲۰۲۲.
جانوران بر نشان‌های خانوادگی | ||
|---|---|---|
| پستانداران |  | |
| پرندگان | ||
| موجودات افسانه‌ای | ||
| آبزیان | ||
| دیگران | ||