حزب سوسیالیست ایران

حزبِ سوسیالیست یکی از چهار حزبِ اصلیِ آغازِ دورهٔ حکومتِ رضاخان به عنوانِ سردار سپه بود. سه حزبِ دیگر شاملِ حزب اصلاح‌طلبان، حزب تجدد و حزب کمونیست بودند.

پیدایش و اُفتِ نخستین

اعضای این حزب را سوسیالیست‌هایی که قبلاً حامی حزب دموکرات بودند و قصد بسیج کردن طبقه‌های متوسط و پایین‌تر مانند طبقه کارگر را داشتند تشکیل دادند.

رهبران

رهبران این حزب سلیمان‌میرزا اسکندری، سید محمدرضا مساوات و قاسم خان صور (مدیر مجله صور اسرافیل و برادرزاده صور اسرافیل) بودند. این حزب علاوه بر تهران در شهرهای رشت، قزوین، بندر انزلی، تبریز، مشهد، کرمان و کرمانشاه شعبه‌هایی تأسیس کرد.

روزنامه هاو تبلیغات

حزب سوسیالیست چهار روزنامه از جمله روزنامه توفان (ناشر: محمد فرخی یزدی) منتشر می‌کرد و برنامه‌های حزب عبارت بودند از: «ایجاد جامعه‌ای برابر در آینده، ملی کردن ابزار تولید از جمله کشاورزی، طرح‌های آبیاری برای کمک به کشاورزان، تقویت حکومت مرکزی و تشکیل انجمن‌های ایالتی با تأمین عدالت برای کلیه مردم «بدون توجه به نژاد و ملیت»، آزادی بیان، اندیشه، نشر و اجتماع، حق راه انداختن اتحادیه و اعتصاب؛ انتخابات آزاد، عمومی، مخفی و مستقیم؛ آموزش دبستانی اجباری برای همه کودکان، استفاده از زبان مادری در دبستان‌ها، حق تحصیل زنان، ممنوعیت کار کودکان، ساعات کاری روزانه هشت ساعته، پرداخت حقوق برای روزهای جمعه، طرح‌های دولتی برای از بین بردن بیکاری در شهر و روستا. این حزب با حزب کمونیست و جمعیت نسوان وطنخواه ارتباطی نزدیک داشت.

پیدایش و اُفتِ دوباره

پس از کودتای ۲۸ امردادِ سالِ ۳۲، دکتر محمدعلی خنجی این حزب را به همراهِ سایر مبارزانی که سالها با او در حزبِ نیروی سوم همکاری داشتند از جمله غلامرضا تختی (قائم مقام دبیرکل حزب)، دکتر مسعود حجازی، دکتر یوسف جلالی، دکتر ترابعلی براتعلی، دکتر ایرج وامقی، دکتر عبدالله خنجی، حسین سکاکی، مهدی غضنفری، حسن خرمشاهی، دکتر احمد سپهری و مهندس عباس سنگانی به وجود آورد.

منابع

• آبراهامیان، یرواند (۱۳۷۸)، ایران بین دو انقلاب: از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ترجمهٔ کاظم فیروزمند، حسن شمس آوری، محسن مدیر شانه‌چی، نشر مرکز، ص. ص٫ ۱۰۷ تا ۱۱۷