آتشکده اسپاخو: تفاوت میان نسخه‌ها
برچسب‌ها: برگرداندهشده ویرایشگر دیداری |
جز واگردانی خودکار خرابکاری بر پایه امتیاز خرابکاری. واگردانی اشتباه ربات را همراه با پیوند تفاوت در کاربر:Dexbot/گزارش اشتباه اعلام کنید. همچنین توصیه میشود حساب کاربری بسازید. برچسب‌ها: واگردانی پیوندهای ابهام‌زدایی |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
| پانویس = |
| پانویس = |
||
}} |
}} |
||
'''آتشکدهٔ اسپاخو''' یا '''معبد اسپاخو''' |
'''آتشکدهٔ اسپاخو''' یا '''معبد اسپاخو''' یکی از کهن‌ترین سازه‌های پابرجای باستانی در [[خراسان شمالی]] است.<ref name=Mehr/><ref>{{یادکرد وب|نشانی =http://nkchto.ir/?partid=2254|عنوان =آتشکدهٔ اسپاخو، میراث فرهنگی خراسان شمالی|accessdate =17 دسامبر 2013|archiveurl =https://web.archive.org/web/20131217221230/http://nkchto.ir/?partid=2254|archivedate =17 دسامبر 2013|dead-url =yes}}</ref> برپایهٔ کاوش‌ها و بررسی‌های کارشناسان این [[آتشکده]] مربوط به روزگار [[ساسانیان]] است و در کنار آن روستایی است که به همین نام یعنی [[اسپاخو]]، معروف است. معبد سنگی اسپاخو که گاه [[کلیسا]] و گاه آتشکده نامیده میشود در کیلومتر ۱۱۵ محور [[بجنورد]] به [[جنگل گلستان]] و در ۶۵ کیلومتری غرب شهر [[آشخانه]]؛ مرکز [[شهرستان مانه و سملقان]] بر روی تپه‌ای مرتفع در دامنه جنگل‌های سوزی برگ [[ارس]] و در قسمت جنوبی [[اسپاخو|روستای اسپاخو]] واقع شده‌است.<ref name="Mehr">{{یادکرد وب|نویسنده=|نشانی=http://www.mehrnews.com/news/2022709/آشنایی-با-معبد-اسپاخو-کهن-ترین-بنای-دوره-ساسانی-در-خراسان-شمالی|عنوان=آشنایی با معبد اسپاخو/ کهن‌ترین بنای دوره ساسانی در خراسان شمالی|ناشر=mehrnews|تاریخ=۶ فروردین ۱۳۹۲|تاریخ بازبینی=|کد زبان=|وبگاه=}}</ref> |
||
| ⚫ | این اثر در تاریخ {{جلالی حروف|۰۳|۱۱|۱۳۵۶|پیوند=نه}} با شمارهٔ ثبت ۱۵۷۹ به‌عنوان [[فهرست آثار ملی ایران| |
||
== وجه تسمیه == |
== وجه تسمیه == |
||
واژه هسپ و اسپ نام کهن و پهلوی است که در طی زمان تبدیل به اسب گردیده‌است و اسپ علاوه بر اخو به معنای پرورش اسب نیز می‌باشد و طبق شواهد احتمالی این منطقه محل پرورش اسب بوده که نام روستای اسپاخو نیز اطلاقی از آن است. |
در رابطه با وجه تسمیه دهکده اسپاخو و معبد این روستا می‌گویند: واژه هسپ و اسپ نام کهن و پهلوی است که در طی زمان تبدیل به اسب گردیده‌است و اسپ علاوه بر اخو به معنای پرورش اسب نیز می‌باشد و طبق شواهد احتمالی این منطقه محل پرورش اسب بوده که نام روستای اسپاخو نیز اطلاقی از آن است. |
||
== معماری == |
== معماری == |
||
این |
باستان‌شناسان با توجه به معماری ویژهٔ این آتشکده که سقفی گنبددار است و باتوجه به لاشه‌سنگ و [[ملات ساروج]] به کار رفته که از مصالح ویژهٔ [[معماری ساسانی]] است، این آتشکده را مربوط به روزگار [[ساسانیان]] می‌دانند. |
||
معماری این بنا نمادی از معماری خراسان در روزگار ساسانی است که از ترکیب گنبد و ایوان الگو گرفته‌است، ترکیبی که سابقه کهنی در معماری بناهای دوران تاریخی و اسلامی دارد، البته در نظریه‌ای دیگر معماری این بنا الگو گرفته از پای فیل مشهور به پافیلی است که از پابرجاترین نوع معماری محسوب میشود. |
|||
| ⚫ | معبد اسپاخو که با لاشه سنگ و ملات ساروج ایجاد گشته‌است دارای پلانی مستطیل شکل است و سقف آن با طاق و گنبد پوشیده شده‌است. ورودی اصلی بنا در ضلع شرقی به شکل ایوانی بلند با قوس گهواره‌ای است که گنبدخانه در غرب آن قرار دارد در دیواره‌های شمالی و جنوب بنا نیز ورودی‌هایی با طاق کلیدی تعبیه گردیده‌است که از ویژگی‌های معماری ساسانی می‌باشد. |
||
| ⚫ | با وجود اینکه معبد اسپاخو را به عنوان کلیسا نیز می‌خوانند اما وجود آتشدان و حفره‌هایی در سقف برای خروج دود و… این احتمال را که این معبد توسط زرتشتیان ساخته شده باشد را قوی تر می‌کند و همچنین در اطراف این بنا و روستای اسپاخو بر روی تپه‌ای قبرستانی وجود دارد که از نظر وضع دفن و مقبره سازی با طرز تدفین مسلمانان تفاوت اساسی دارد و قبرها به صورت خانوادگی دفن گردیده‌اند که بنا به گفته کارشناسان این شواهد حاکی از آن است که اقوام خاصی از زرتشتیان در این منطقه وسیع زندگی می‌کردند و این بنای عظیم مربوط به آنها می‌باشد.<ref>{{یادکرد وب|نشانی =http://www.mehrnews.com/detail/News/2022709|عنوان = آشنایی با معبد اسپاخو، خبرگزاری مهر}}</ref> |
||
| ⚫ | این اثر در تاریخ {{جلالی حروف|۰۳|۱۱|۱۳۵۶|پیوند=نه}} با شمارهٔ ثبت ۱۵۷۹ به‌عنوان یکی از [[فهرست آثار ملی ایران|آثار ملی ایران]] به ثبت رسیده‌است.<ref>{{یادکرد وب |نشانی=http://iranshahrpedia.com/static/view/page/cultural-heritage-reports |عنوان=دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر |نشانی بایگانی=https://web.archive.org/web/20191006234339/http://iranshahrpedia.com/docs/Asar-e%20Sabti%20(Up%20to%2026666)%20(Version%2090%2008%2029).zip |تاریخ بایگانی=۶ اکتبر ۲۰۱۹|ناشر=وزارت راه و شهرسازی |تاریخ بازدید=۱۰ اکتبر ۲۰۱۹ |پیوند مرده=خیر}}</ref> |
||
== نام‌گذاری == |
|||
| ⚫ | |||
می‌گویند که واژهٔ اسپاخو، برگرفته از واژهٔ «هسپ» یا «اسپ» است که واژه‌ای [[زبان پهلوی|پهلوی]] است. این واژه در گذر زمان به اسب دگرگون شده‌است و آن‌گونه که برمی‌آید در این گستره در گذشته، اسب پرورش می‌داده‌اند. |
|||
== باورهای مردمی پیرامون این آتشکده == |
|||
| ⚫ | در |
||
مردم محلی این آتشکده را با نام [[کلیسا]]، می‌شناسند اما تاکنون هیچ‌گونه شاهدی بر حضور [[مسیحیان]] در این گستره پیدا نشده‌است و از سوی دیگر، شکل دایره‌ای [[محراب]]، [[آتشدان]] و سوراخ‌های درون سقف گنبد که روزن‌های برای خروج دود است، نشان می‌دهد که این جایگاه، هیچگاه کلیسا نبوده و آتشکده‌ای است که [[زرتشتیان]] باستان آن را ساخته‌اند. |
|||
آتشکدهٔ اسپاخو هنوز هم در [[خراسان شمالی]] بر فراز بلندایی پر از کاج و سرو ایستاده‌است و گردشگران داخلی و خارجی را به خود می‌خواند. آتشکدهٔ اسپاخو در فهرست [[آثار ملی ایران]] با شمارهٔ ۱۵۷۹ ثبت شده‌است. |
|||
== جستارهای وابسته == |
== جستارهای وابسته == |
||
نسخهٔ ۲ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۲۴
| آتشکده اسپاخو | |
|---|---|
 | |
 | |
| نام | آتشکده اسپاخو |
| کشور | ایران |
| استان | استان خراسان شمالی |
| شهرستان | شهرستان مانه و سملقان |
| اطلاعات اثر | |
| دیرینگی | صدر اسلام |
| دورهٔ ساخت اثر | صدر اسلام، دوره ساسانی |
| اطلاعات ثبتی | |
| شمارهٔ ثبت | ۱۵۷۹ |
| تاریخ ثبت ملی | ۳ بهمن ۱۳۵۶ |
آتشکدهٔ اسپاخو یا معبد اسپاخو یکی از کهن‌ترین سازه‌های پابرجای باستانی در خراسان شمالی است.[۱][۲] برپایهٔ کاوش‌ها و بررسی‌های کارشناسان این آتشکده مربوط به روزگار ساسانیان است و در کنار آن روستایی است که به همین نام یعنی اسپاخو، معروف است. معبد سنگی اسپاخو که گاه کلیسا و گاه آتشکده نامیده میشود در کیلومتر ۱۱۵ محور بجنورد به جنگل گلستان و در ۶۵ کیلومتری غرب شهر آشخانه؛ مرکز شهرستان مانه و سملقان بر روی تپه‌ای مرتفع در دامنه جنگل‌های سوزی برگ ارس و در قسمت جنوبی روستای اسپاخو واقع شده‌است.[۱]
وجه تسمیه
در رابطه با وجه تسمیه دهکده اسپاخو و معبد این روستا می‌گویند: واژه هسپ و اسپ نام کهن و پهلوی است که در طی زمان تبدیل به اسب گردیده‌است و اسپ علاوه بر اخو به معنای پرورش اسب نیز می‌باشد و طبق شواهد احتمالی این منطقه محل پرورش اسب بوده که نام روستای اسپاخو نیز اطلاقی از آن است.
معماری
باستان‌شناسان با توجه به معماری ویژهٔ این آتشکده که سقفی گنبددار است و باتوجه به لاشه‌سنگ و ملات ساروج به کار رفته که از مصالح ویژهٔ معماری ساسانی است، این آتشکده را مربوط به روزگار ساسانیان می‌دانند.
معماری این بنا نمادی از معماری خراسان در روزگار ساسانی است که از ترکیب گنبد و ایوان الگو گرفته‌است، ترکیبی که سابقه کهنی در معماری بناهای دوران تاریخی و اسلامی دارد، البته در نظریه‌ای دیگر معماری این بنا الگو گرفته از پای فیل مشهور به پافیلی است که از پابرجاترین نوع معماری محسوب میشود. معبد اسپاخو که با لاشه سنگ و ملات ساروج ایجاد گشته‌است دارای پلانی مستطیل شکل است و سقف آن با طاق و گنبد پوشیده شده‌است. ورودی اصلی بنا در ضلع شرقی به شکل ایوانی بلند با قوس گهواره‌ای است که گنبدخانه در غرب آن قرار دارد در دیواره‌های شمالی و جنوب بنا نیز ورودی‌هایی با طاق کلیدی تعبیه گردیده‌است که از ویژگی‌های معماری ساسانی می‌باشد.
با وجود اینکه معبد اسپاخو را به عنوان کلیسا نیز می‌خوانند اما وجود آتشدان و حفره‌هایی در سقف برای خروج دود و… این احتمال را که این معبد توسط زرتشتیان ساخته شده باشد را قوی تر می‌کند و همچنین در اطراف این بنا و روستای اسپاخو بر روی تپه‌ای قبرستانی وجود دارد که از نظر وضع دفن و مقبره سازی با طرز تدفین مسلمانان تفاوت اساسی دارد و قبرها به صورت خانوادگی دفن گردیده‌اند که بنا به گفته کارشناسان این شواهد حاکی از آن است که اقوام خاصی از زرتشتیان در این منطقه وسیع زندگی می‌کردند و این بنای عظیم مربوط به آنها می‌باشد.[۳]
این اثر در تاریخ ۳ بهمن ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۵۷۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۴]
نام‌گذاری
می‌گویند که واژهٔ اسپاخو، برگرفته از واژهٔ «هسپ» یا «اسپ» است که واژه‌ای پهلوی است. این واژه در گذر زمان به اسب دگرگون شده‌است و آن‌گونه که برمی‌آید در این گستره در گذشته، اسب پرورش می‌داده‌اند.
باورهای مردمی پیرامون این آتشکده
مردم محلی این آتشکده را با نام کلیسا، می‌شناسند اما تاکنون هیچ‌گونه شاهدی بر حضور مسیحیان در این گستره پیدا نشده‌است و از سوی دیگر، شکل دایره‌ای محراب، آتشدان و سوراخ‌های درون سقف گنبد که روزن‌های برای خروج دود است، نشان می‌دهد که این جایگاه، هیچگاه کلیسا نبوده و آتشکده‌ای است که زرتشتیان باستان آن را ساخته‌اند. آتشکدهٔ اسپاخو هنوز هم در خراسان شمالی بر فراز بلندایی پر از کاج و سرو ایستاده‌است و گردشگران داخلی و خارجی را به خود می‌خواند. آتشکدهٔ اسپاخو در فهرست آثار ملی ایران با شمارهٔ ۱۵۷۹ ثبت شده‌است.
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «آشنایی با معبد اسپاخو/ کهن‌ترین بنای دوره ساسانی در خراسان شمالی». mehrnews. ۶ فروردین ۱۳۹۲.
- ↑ «آتشکدهٔ اسپاخو، میراث فرهنگی خراسان شمالی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۳.
- ↑ «آشنایی با معبد اسپاخو، خبرگزاری مهر».
- ↑ «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۹.
.jpg)