پرش به محتوا

عملیات راینهارت

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
عملیات راینهارت
Deportation to Treblinka
محکومان به مرگ در حال سوار شدن بر قطاری به سوی تربلینکا در جریان برچیدن گتو شدلتسه، ۱۹۴۲
شناخته‌شده با عنوانآلمانی: Aktion Reinhardt یا Einsatz Reinhard[۱]
موقعیتدولت عمومی
تاریخاکتبر ۱۹۴۱ – نوامبر ۱۹۴۳
نوع رویداداخراج و تبعید به اردوگاه‌های مرگ
سازمان‌هااس‌اس، گردان‌های پلیس نظم، اس دی، مردان تراونیکی
اردوگاه‌هابلزک
سوبیبور
تربلینکا
همچنین:
خلمنو
مایدانک
آشویتس
گتوهاگتوهای یهودی در لهستان شامل بیاویستوک، چنتستوخووا، کراکوف، لوبلین، ووچ، ورشو و دیگر گتوها.
قربانیاننزدیک به ۲ میلیون یهودی
اهمیتاین عملیات، مرگبارترین بخش از هولوکاست بود

عملیات راینهارت (به آلمانی: Aktion Reinhardt یا Einsatz Reinhard) نام رمزی برای طرح پنهانی نازی‌ها در جریان جنگ جهانی دوم برای نابودسازی کامل یهودیان لهستانی در قلمرو دولت عمومی لهستان اشغالی بود. این مرگبارترین بخش از هولوکاست با ارائهٔ اردوگاه‌های مرگ به پیش رفت.[۲]

نزدیک به ۲ میلیون یهودی لهستانی به اردوگاه‌های بلزک، سوبیبور، و تربلینکا فرستاده شدند تا در اتاق‌های گازی که با هدف کشتار جمعی ساخته شده بودند به قتل برسند.[۲][۳] همچنین، زیرساخت‌هایی برای کشتار با گاز سیکلون ب در دیگر اردوگاه‌هایی چون خلمنو، مایدانک،[۲] و آشویتس کشتار یهودیان و زندانیان دیگر، از جمله ناراضیان لهستانی، به کار گرفته شدند.[۴]

پیش‌زمینه

[ویرایش]

پس از آغاز جنگ آلمان و اتحاد جماهیر شوروی، نازی‌ها تصمیم گرفتند تا راه حل نهایی مسئله یهود را در سراسر اروپا به اجرا گذارند. در ژانویه ۱۹۴۲، در جریان جلسه ای پنهانی میان سران آلمان به ریاست راینهارت هایدریش، پیش نویس عملیات راینهارت تهیه شد؛ عملیاتی که به زودی تبدیل به گامی بزرگ در کشتار سیستماتیک یهودیان در اروپای اشغالی، و در آغاز در منطقه دولت عمومی لهستان تحت اشغال، می‌شد. طی چند ماه، سه اردوگاه کاملاً سری (در بلزک، سوبیبور، و تربلینکا) ساخته شدند تا روزانه ده‌ها هزار یهودی را به شکلی کارآمد بکشند. تفاوت این اردوگاه‌های مرگ با دیگر اردوگاه‌های کاری‌ای چون آشویتس و مایدانک در این بود که آشویتس و مایدانک در ابتدا به عنوان اردوگاه‌های کار اجباری فعالیت می‌کردند، اما بعدها به اردوگاه‌های مرگ مجهز به کوره‌های آدم‌سوزی تبدیل شدند.[۵] اما بر خلاف اردوگاه‌های کار اجباری که هدف کار و کشتار هر دو در آن‌ها وجود داشت، اردوگاه‌های مرگ عملیات راینهارت هیچ زندانی را نمی‌پذیرفتند، مگر آنکه به عنوان وسیله ای برای پیشبرد تنها هدف این اردوگاه‌ها – که همانا کشتار در مقیاس صنعتی بود – بوده باشد. تعداد بسیار کمی از یهودیان توانستند با موفقیت از مرگ نجات یابند (در بلزک تنها دو نفر).[۶] تمام دیگر قربانیان دیگر در بدو ورود کشته می‌شدند.[۷]

همچنین ببینید: اردوگاه کار اجباری مایدانک و اردوگاه آشویتس

سازوکار موردنیاز برای این عملیات پاکسازی پیشتر در جریان برنامه هومرگی موسوم به Aktion T4 آزموده شده بودند؛ عملیاتی که منجر به قتل بیش از ۷۰٬۰۰۰ مرد، زن و کودک معلول لهستانی و آلمانی در اوت ۱۹۴۱ شد.[۸] افسران اس‌اس مسئول عملیات تی۴، از جمله کریستیان ویرت، فرانتس اشتانگل و ایرمفرید ابرل، همه نقش‌هایی اصلی را در اجرای «راه حل نهایی» در سال ۱۹۴۲ بر عهده داشتند.[۹]

نام عملیات

[ویرایش]
راینهارت هایدریش، حوالی ۱۹۴۰/۴۱

اینکه نام این عملیات در کجا ریشه دارد مورد بحث پژوهشگران هولوکاست است. اسناد مختلف آلمانی نام را به اشکال متفاوتی ثبت کرده‌اند؛ برخی با حرف t پس از d (مانند «Aktion Reinhardt»)، و برخی دیگر بدون آن. در همین حال عنوان دیگری به شکل (Einsatz Reinhart) در تلگرام هوفله به کار رفته‌است.[۱۰]

در کل باور بر این است که «Aktion Reinhardt»، که در کنفرانس وانزه در ۲۰ ژانویه ۱۹۴۲ عنوان شده‌است، به نام راینهارت هایدریش، مسئول و هماهنگ‌کنندهٔ راه حل نهایی مسئله یهود که شامل نابودی یهودیان مقیم کشورهای اروپایی می‌شد، اشاره دارد. هایدریش در ۲۷ مه ۱۹۴۲ توسط مأموران چکسلواکی آموزش دیده توسط بریتانیا مورد حمله قرار گرفت و هشت روز بعد بر اثر شدت جراحات درگذشت.[۱۱] نخستین یادداشتی که به عملیات راینهارت اشاره می‌کند دو ماه پس از آن منتشر شد.[۱۰]

اردوگاه‌های مرگ

[ویرایش]
رهبر اس‌اس و پلیس اودیلو گلوبوکنیک مسئول علیات راینهارت

در ۱۳ اکتبر ۱۹۴۱، رهبر اس‌اس و پلیس اودیلو گلوبوکنیک که مقر آن در لوبلین بود، با پیش‌بینی سقوط مسکو از هیملر دستوری مبنی بر آغاز فوری کار ساخت نخستین مرکز کشتار در بلزک در قلمرو دولت عمومی لهستان اشغالی دریافت کرد. این دستور سه ماه پیش از کنفرانس وانزه بود.[۱۲] اردوگاه جدید در ۱۷ مارس ۱۹۴۲ عملیاتی شد.[۱۲]

به گلوبوکنیک اختیار کامل اداره برنامه داده شد. تمام دستورهای فوق‌محرمانه‌ای که وی دریافت می‌کرد مستقیماً از سوی هیملر و نه از سوی اس‌اس-گروپن‌فیورر ریشارد گلوکس، رئیس سامانهٔ بزرگتر اردوگاه‌های کار اجباری آلمان نازی، بودند. پیشتر، آن سامانه که توسط اس‌اس-توتنکوف‌ورباند اداره می‌شد هدفش به‌کارگیری اجباری زندانیان بود.[۱۳] هر اردوگاه مرگ توسط ۲۰ تا ۳۵ افسر از توتنکوف‌ورباند، که به رازداری مطلق قسم خورده بودند، اداره می‌شد[۱۴] و گلوبوکنیک عده‌ای از خدمه عملیات تی۴ را به انتخاب خود به آن‌ها افزود. برنامه کشتار توسط آنها و بر پایه تجربیات پیشین در مراکز هومرگی اجباری طراحی شد. بخش عمده ای از کار اصلی در هر اردوگاه «راه حل نهایی» توسط حداکثر ۱۰۰ نگهبان عمدتاً اوکراینیِ تراونیکی انجام می‌شد که توسط کارل استرایبل از میان اسیران جنگی شوروی،[۱۵] و نیز تا بیش از یک هزار زندانی زوندرکوماندو استخدام شده بوند.[۱۶][۱۷] اس‌اس محافظان داوطلب خود را «Hiwi» نامید؛ مخفف Hilfswillige (در لغت به معنای «مایل به کمک»). بنا بر شهادت آرپاد ویگاند، اس‌اس-اوبرفورر، در دادگاه جنایات جنگی ۱۹۸۱ در هامبورگ، تنها ۲۵ درصد از همکاران استخدام شده می‌توانستند آلمانی صحبت کنند.[۱۵] تا اواسط سال ۱۹۴۲، دو اردوگاه مرگ دیگر در زمین‌های لهستان ساخته شده بود؛ سوبیبور که تا مه ۱۹۴۲ عملیاتی شد به فرماندهی اس‌اس-هاوپت‌اشتورمفورر فرانتس اشتانگل، و تربلینکا (عملیاتی تا ژوئیه ۱۹۴۲) تحت فرماندهی اس‌اس-هاوپت‌اشتورمفورر ایرمفرید ابرل.[۱۸]

سازوکار کشتار متشکل از یک موتور احتراق داخلی بزرگ بود که از طریق لوله‌های بلندی گازهای خروجی را به داخل اتاق‌ها هدایت می‌کرد. از فوریه تا مارس ۱۹۴۳ اجساد قربانیان از اتاق‌ها بیرون آورده و در چاله‌هایی سوزانده می‌شدند. تربلینکا، که پس از دیگر اردوگاه‌ها عملیاتی شد، از درس‌هایی که پیشتر توسط اس‌اس گرفته شده بود، استفاده کرد. این کارخانه مرگ با دو موتور قدرتمند، که توسط اس‌اس-شارفورر اریک فوکس به کار انداخته می‌شدند،[۱۸][۱۹] و اتاق‌های گازی که به سرعت از آجر و ملات بازسازی شدند، در طی ۱۵ ماه بین ۸۰۰٬۰۰۰ تا ۱٬۲۰۰٬۰۰۰ نفر را کشت، جسدشان را دفع کرد، و اقدام به مرتب‌سازی وسایل قربانیان برای فرستادن به آلمان کرد.[۲۰][۲۱]

روش‌های مورد استفاده برای فریب قربانیان، همچنین طرح کلی اردوگاه‌ها بر پایه یک پروژه آزمایشی از کشتار متحرک بود که در اردوگاه مرگ خلمنو (Kulmhof) اجرا شده بود، و از اواخر سال ۱۹۴۱ شروع به کار کرد و از وانت‌های گاز بهره می‌گرفت. خلمنو بخشی از راینهارت نبود.[۲۲] این اردوگاه تحت کنترل مستقیم اس‌اس-اشتاندارتنفورر ارنست دامتسوگ، فرمانده SD در رایخس‌گائو وارته‌لاند قرار گرفت. استفاده از وانت‌های گاز پیشتر در جریان کشتار جمعی زندانیان لهستانی در سولدائو،[۲۳] و نیز در جریان نابودی یهودیان در جبهه روسیه توسط آینزاتس‌گروپن مورد آزمایش قرار گرفته بود.

میان اوایل دسامبر ۱۹۴۱ و اواسط آوریل ۱۹۴۳، ۱۶۰٬۰۰۰ یهودی ساکن گتو ووچ در دولت عمومی به خلمنو فرستاده شدند.[۲۴][۲۵] خلمنو کوره‌های سوزاندن انسان نداشت؛ اجساد تنها در گورهای دسته جمعی در جنگل دفن می‌شدند. آلمانی‌ها از خلمنو به مثابه میدان آزمایش برای استقرار روشهای سریعتر کشتار و خاکستر کردن انسان‌ها بهره گرفتند. با ساخت هر مکان کشتار جدید، اردوگاه‌های مرگ راینهارت خود را با تجربیات آموخته‌شده به تدریج سازگار می‌کردند.[۲۶]

مراکز کشتار فاقد حصار برقی بودند، چرا که کنترل تعداد زندانیان زوندرکوماندو (واحدهای کاری)، برخلاف اردوگاه‌هایی مانند داخائو و آشویتس، نسبتاً آسان بود. تنها چند جوخهٔ متخصص برای برای کمک به رسیدگی به گروه‌های تازهٔ ارسالی به اردوگاه زنده نگه داشته شده بودند و آن‌ها وظیفهٔ بیرون آوردن اجساد، دفع کردنشان، و نیز مرتب‌سازی اشیای قیمتی قربانیان درگذشته را داشتند. زوندرکوماندوهای موسوم به Totenjuden که در مناطق کشتار کار می‌کردند از آنانی که در نزدیکی ایستگاه‌های قطار و رسیدگی به ورودیان بودند جدا نگاه داشته می‌شدند. به تناوب، کسانی که در مناطق کشتار کار می‌کردند کشته می‌شدند و با تازه‌واردان جایگزین می‌شدند تا شاهدان احتمالی مقیاس کشتار همگانی را از بین ببرند.[۲۷]

در جریان عملیات راینهارت، گلوبوکنیک ناظر بر کشتار سیستماتیک بیش از ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ یهودی از لهستان، چکسلواکی، فرانسه، آلمان نازی (آلمان و اتریش)، هلند، یونان، مجارستان، ایتالیا و اتحاد جماهیر شوروی بود. همچنین، تعداد نامشخصی از مردم کولی، بسیاریشان کودک، در این اردوگاه‌ها کشته شدند.[۲۸]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. ↑ IPN (1942). "From archives of the Jewish deportations to extermination camps" (PDF). Karty. Institute of National Remembrance, Warsaw: 32. Document size 4.7 MB. Archived from the original (PDF) on 4 March 2016. Retrieved 26 January 2015.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ Yad Vashem (2013). "Aktion Reinhard" (PDF). Shoah Resource Center, The International School for Holocaust Studies. Document size 33.1 KB. Archived from the original (PDF) on 15 December 2017. Retrieved 31 October 2013.
  3. ↑ "Operation Reinhardt (Einsatz Reinhard)". USHMM. Retrieved 15 March 2017.
  4. ↑ Grossman, Vasily (1946). "The Treblinka Hell" (PDF). The Years of War (1941–1945) (PDF). Moscow: Foreign Languages Publishing House. pp. 371–408. Document size 2.14 MB (PDF) – via Internet Archive. {{cite book}}: Check |archiveurl= value (help)نگهداری CS1: url-status (link)
    ——. "The Hell of Treblinka". The Road: Stories, Journalism, and Essays. V. Grossman, R. Chandler, E. Chandler, O. Mukovnikova (trans.). Retrieved 1 August 2015.[پیوند مرده]
    —— (19 September 2002) [1958]. Треблинский ад [Treblinka Hell] (به روسی). Воениздат.
  5. ↑ Sereny, Gitta (2001). The Healing Wound: Experiences and Reflections on Germany 1938–1941. Norton. pp. 135–46. ISBN 978-0-393-04428-7.
  6. ↑ Kaye, Ephraim (1997). Desecraters of Memory. pp. 45–46. Archived from the original on 2017-11-15.{{cite book}}: نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link)
  7. ↑ Hilberg, Raul (2003). The Destruction of the European Jews (3rd ed.). New Haven, CT: Yale University Press. pp. 1033, 1036–1037. ISBN 978-0-300-09557-9.
  8. ↑ Browning, Christopher (2005). The Origins of the Final Solution: The Evolution of Nazi Jewish Policy, September 1939 – March 1942. Arrow. p. 188. ISBN 978-0-8032-5979-9.
  9. ↑ Sereny, Gitta (2013) [1974, 1995]. Into That Darkness: From Mercy Killing to Mass Murder. Random House. pp. 54–. ISBN 978-1-4464-4967-7. Retrieved 5 October 2014 – via Google Books.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ARC (17 October 2005). "The Origin of the Expression "Aktion Reinhard"". Aktion Reinhard Camps. Retrieved 5 August 2015. Sources: Arad, Browning, Weiss.
  11. ↑ Burian, Michal; Aleš (2002). "Assassination — Operation Arthropoid, 1941–1942" (PDF). Ministry of Defence of the Czech Republic. Retrieved 5 October 2014. Document size 7.89 MB.
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ History of the Belzec extermination camp [Historia Niemieckiego Obozu Zagłady w Bełżcu] (به لهستانی), Muzeum - Miejsce Pamięci w Bełżcu (National Bełżec Museum & Monument of Martyrdom), October 2015, archived from the original on 2015-10-29 – via Internet Archive
  13. ↑ Friedländer, Saul (2007). The Years of Extermination: Nazi Germany and the Jews, 1939-1945. HarperCollins. pp. 346–347. ISBN 978-0-06-019043-9.
  14. ↑ Beevor, Antony (2012). The Second World War. The Shoa by Gas 1942–1944. Little, Brown. p. 584. ISBN 978-0-316-08407-9. Retrieved 10 October 2015.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Browning, Christopher R. (1998) [1992]. Arrival in Poland (PDF). Ordinary Men: Reserve Police Battalion 101 and the Final Solution in Poland. Penguin Books. pp. 52, 77, 79, 80. Document size 7.91 MB complete. Archived from the original (PDF) on 19 اكتبر 2013. Retrieved 17 November 2020. {{cite book}}: Check date values in: |archive-date= (help)Also:
  16. ↑ David Bankir, ed (2006). Police Auxiliaries for Operation Reinhard by Peter R. Black. Secret Intelligence and the Holocaust. Enigma Books. pp. 331–348. ISBN 1-929631-60-X – via Google Books. {{cite book}}: |author= has generic name (help)
  17. ↑ Kudryashov, Sergei (2004). "Ordinary Collaborators: The Case of the Travniki Guards". Russia War, Peace and Diplomacy Essays in Honour of John Erickson. London: Weidenfeld & Nicolson: 226–239.
  18. ↑ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ McVay, Kenneth (1984). "The Construction of the Treblinka Extermination Camp". Yad Vashem Studies, XVI. Jewish Virtual Library.org. Retrieved 3 November 2013.
  19. ↑ Arad, Yitzhak (1987). Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington, Indianapolis: Indiana University Press. p. 31. ISBN 0-253-21305-3 – via Google Books. Testimony of SS Scharführer Erich Fuchs in the Sobibór-Bolender trial, Düsseldorf (quote). 2.4.1963, BAL162/208 AR-Z 251/59, Bd. 9, 1784. {{cite book}}: External link in |quote= (help)
  20. ↑ Ruckerl, Adalbert (1972). NS-Prozesse. C. F. Muller. pp. 35–42.
  21. ↑ Piotr Ząbecki; Franciszek Ząbecki (12 December 2013). "Był skromnym człowiekiem" [He was a humble man]. Życie Siedleckie. p. 21. Treblinka trials, Düsseldorf. Archived from the original on 19 December 2013.
  22. ↑ Yad Vashem (2013). "Chelmno" (PDF). Holocaust. Shoah Resource Center. Document size 23.9 KB. Archived from the original (PDF) on 21 September 2013. Retrieved 21 August 2013.
  23. ↑ Browning, Christopher R. (2011). Remembering Survival: Inside a Nazi Slave-Labor Camp. W. W. Norton & Company. pp. 53–54. ISBN 978-0-393-33887-4.
  24. ↑ The German Kulmhof Death Camp in Chełmno on the Ner, 1941–1945, Chełmno Muzeum of Martyrdom, Poland, archived from the original on March 9, 2014 – via Internet Archive
  25. ↑ Ghettos, United States Holocaust Memorial Museum
  26. ↑ Golden, Juliet (January–February 2003). "Remembering Chelmno". Archaeology. Archaeological Institute of America. 56 (1): 50.
  27. ↑ United States Department of Justice (1994), From the Record of Interrogation of the Defendant Pavel Vladimirovich Leleko, Original: the Fourth Department of the SMERSH Directorate of Counterintelligence of the 2nd Belorussian Front, USSR (1978). Acquired by OSI in 1994: Court of Appeals, Sixth Circuit, p. Appendix 3: 144/179, archived from the original on 16 May 2010, retrieved 5 August 2016 – via Internet Archive{{citation}}: نگهداری CS1: موقعیت (link) نگهداری یادکرد:ربات:وضعیت نامعلوم پیوند اصلی (link)
  28. ↑ Arad, Yitzhak (1999). Belzec, Sobibor, Treblinka: The Operation Reinhard Death Camps. Indiana University Press. pp. 152–153. ISBN 978-0-253-21305-1.

پیوند به بیرون

[ویرایش]
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ عملیات راینهارت موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=عملیات_راینهارت&oldid=39980912»