پیش‌نویس:مراسم انگورچینی

برگزاری جشن در هنگام برداشت محصولات در همه جای دنیا رواج دارد در بسياری از مناطق مختلف ايران سالانه شاهد برگزاری آيين‌های مختلفی هستيم كه دقیقاً تحت تأثیر وضعيت معيشتی آنجا قرار دارند. «جشن انگور» و آيين «دوشاب‌ پزان» در استان قزوین (خصوصاً شهر تاکستان) كه به جشن «شانادر یا شانی‌در» معروف است، يكی از مراسم‌هایی است كه ريشه در اقتصاد و وضعيت درآمدی مردم استان دارد. شاید بتوان گفت از زمانی كه مردم اين ديار انگور را به‌عنوان محصول ويژه و ممتاز انتخاب كردند و دست به ايجاد تاكستان‌ها(منظور شهر نیست بلکه باغ درختان انگور است) زدند، اين جشن و آيين به‌عنوان يک سنت در میانشان رواج پيدا كرد.

بررسی اجمالی

جشن انگور در ميان مسلمانان به «شانادر» و در ميان مسيحيان به «اوشانا» معروف است و یکی از نمادی‌ترین و شکرگزارترین مراسم در برابر خالق هستی در میان مردمان می‌باشد. «شانی‌در» در لغت از ترکیب دو کلمه‌ی «شانی» (نام گونه‌ی بسیار مرغوبی از انگور كه در شهرستان تاکستان و به ویژه مزارع انگور شهر تاکستان و دهستانهای آن كشت می‌شود) و «در» (از مصدر دَرمق به معنای چیدن) ساخته شده و به معنای انگور چینی یا شانی چینی است. جشن انگور در بعضی از شهرها و روستاهای تاکستان مانند ضیاءآباد، خرمدشت، نرجه و اسفرورین همزمان با رسیدن کامل انگور و در برخی روستا‌های دیگر به هنگام چیدن و جمع‌آوری انگور برگزار می‌شده است.جشن انگور و دوشاب پزان، در سومين همايش شورای عالی سياست‌گذاری ميراث فرهنگی به نام استان آذربايجان غربی ثبت شده است. اما در همان استان قزوین نیز رواج بسیاری دارد.

نحوه اجرای مراسم

اجرای مراسم شانی‌در توسط «ایل‌باشی» (خانلار خانی) که رئیس و ریش‌سفیدِ ایل بوده شروع می‌شده است. مردم از صبح در داخل میدان وسیع منطقه که به «تالواره» مشهور بود اجتماع می‌کردند و منتظر ورود خانلارخانی می‌شدند. خانلارخانی به همراه ۴ خانم و دختر و پسر خردسالی که سبدهای انگور به دست داشته‌اند وارد تالوار می‌شدند. وجود چهار خانم نمادی از عناصر چهارگانه (آب، باد، خاک و آتش) و دختر و پسر خردسال نمادی از ادامه‌ی حیات بودند. خانلارخانی سخنان خود را با دعا و نیایش و شکرگزاری شروع و دعای ویژه جشن انگور را اجرا می‌کرده است. بعد از مراسم شکرگزاری دختر و پسر خردسال با سبدهایی مملو از انواع انگور به‌عنوان تبرک از مردم پذیرایی می‌کرده‌اند و هر کس به نیتی انگور برمی‌داشته است. پس از آن مراسم گرفتن شیره انگور (دوشاب) شروع می‌شد. برای گرفتن دوشاب ابتدا انگور‌ها را می‌شستند و توسط دستگاه‌های مخصوص له کرده و در ظرف‌هایی بنام «تَغار» می‌ریختند تا آب انگور بیرون بیاید، بعد از آن، خاک مخصوصی برای ته‌نشین شدن املاح اضافه می‌کردند تا آب انگور صاف شود. سپس آبِ انگور را در دیگ‌هایی با هیزم فراوان می‌پختند تا به غلظت مناسب برسد. بعد از این مراسم مردان پهلوان منطقه مراسم کُشتی محلی را اجرا می‌کردند و سپس به نواختن ساز و دهل در میدان (تالوار) و رقص دسته‌جمعی (یاللی) و ایجاد صف طولانی (به نشانه اتحاد) می‌پرداختند و سرودهای محلی ویژه‌ای را می‌خواندند. تمام این مراسم بهانه‌ای برای شکرگزاری و جشن و سرور برای برداشت حاصل دسترنج کشاورزان بوده است. امروزه تمام مراسم ذکر شده‌ی این جشنِ باشکوه در «دهکده‌ی ساحلی باری» در کنار دریاچه‌ ارومیه برگزار می‌شود. ورود خانلارخانی و گروهش با لباس‌های محلی به همراه کالسکه‌ای مزین با دانه و برگ‌های انگور، مراسم دعا و شکرگزاری به زبان آذری و ترجمه فارسی، اجرای موسیقی آذربایجانی و با ساز و دهل، خواندن سروده‌های محلی آذربایجانی (قوشماجا و بایاتی)، رقص محلی گروهی، مراسم گرفتن دوشاب و... تنها بخشی از این فستیوال زیبا و باستانی است. ایجاد نمایشگاهی در نزدیکی محلِ برگزاری جشن و همچنین آشنا کردن میهمانان با تولیداتِ مشتقات انگور از جمله شیره، آبغوره، سرکه، کشمش و مارمالاد بخش‌های دیگر این فستیوال را تشکیل می‌دهند.