درگاه:لرستان
درگاه لرستان
لرستان (به لری: لورسو) به معنی سکونتگاه مردم لر واژه‌ای است که به سرزمین‌های لرنشین اطلاق می‌گردد و به معنای گستره جغرافیایی است که مردم لر در آن سکونت دارند. گستره نام لرستان پیش از حکومت صفویان، سکونتگاه لرهای بختیاری، لرهای کهگیلویه و لرهای بویراحمدی را هم شامل می‌شد. اما پس از حکومت صفویان سکونتگاه لرهای بختیاری را منطقه بختیاری نام‌گذاری کردند و جغرافیای نام لرستان به حدود استان لرستان و ایلام کنونی محدود شد. این منطقه نیز در حکومت قاجاریان به دو بخش پشتکوه و پیشکوه تقسیم شد. امروزه لرستان نام یکی از استان‌های غربی ایران است.
مقاله برگزیده
خُرَّم‌آباد (به لری: خورمووه) بزرگترین شهر لرنشین، بیست و دومین شهر پرجمعیت ایران و مرکز استان لرستان است. جمعیت خرم‌آباد طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ مرکز آمار ایران ۳۴۸،۲۱۶ نفر بوده است. شهر در ارتفاع ۱۱۴۷،۸ متری از سطح دریا و در میان دره‌های زاگرس قرار دارد. فاصله خرم‌آباد تا تهران ۴۹۰ کیلومتر است و به دلیل قرار گرفتن در مسیر تهران - جنوب دارای اهمیت ارتباطی و راهبردی است. آزادراه شماره پنج ایران از این شهر عبور می‌کند.
در محل کنونی خرم‌آباد از دوره عیلامیان شهری با نام خایدالو وجود داشته و شهر شاپورخواست به دستور شاپور اول ساسانی بر خرابه‌های آن و در حدود محل کنونی شهر ساخته شده است. آثار تاریخی به جای مانده نشان می‌دهد خرم‌آباد یکی از شهرهای مهم غرب ایران در دوره ساسانیان بوده و فلک‌الافلاک یا دژشاپورخواست از آثار به جای مانده دوره ساسانیان نماد شهر است. خرم‌آباد همچنین یکی از پایتخت‌های هزاراسپیان و آل حسنویه بوده است.
جاذبه‌های گردشگری تاریخی و طبیعی متعددی در سطح شهر خرم‌آباد وجود دارد که از آن جمله می‌توان به فلک‌الافلاک، مناره آجری، پل شکسته، گرداب سنگی، سنگ نبشته، آرامگاه باباطاهر و دریاچه کیو اشاره کرد به طوری که این شهر برای اولین بار در ایران از سوی دفتر منطقه‌ای سازمان ملل به عنوان یک شهر نمونه گردشگری انتخاب شده است.
شهرداری خرم‌آباد در سال ۱۳۰۵ تاسیس و این شهر پس از جدایی استان لرستان از خوزستان در سال ۱۳۰۴ به عنوان مرکز استان تعیین شد. گویش مردم خرم‌آباد، لری خرم‌آبادی است. وضعیت اشتغال در خرم‌آباد از شرایط مطلوبی برخوردار نیست و نرخ بیکاری در بین سنین ۱۹ تا ۲۴ سال ۳۵٬۵ درصد است.
تنها کارخانه‌های فعال کنونی شهر عبارتند از پتروشیمی خرم‌آباد، شرکت صدر فولاد و شرکت یخچال سازی بوژان. خرم‌آباد دارای ده بیمارستان، پنج کتابخانه عمومی، دو سینما، دوازده هتل، ده پارک درون‌شهری و شش مرکز آموزش عالی است.
نگاره برگزیده
صورتک مفرغی، متعلق به ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح. مفرغ‌های لرستان شهرت جهانی دارند.
جانوران بومی
سمندر کوهستانی لرستان یا سمندر خالدار قیصری یا سمندر قمصری یا سمندر خالدار امپراتور یا حاجی باریک او (نام علمی: Neurergus kaiseri) گونه‌ای سمندر بسیار رنگی است که در جنوب رشته کوه‌های زاگرس در نزدیکی شهبازان لرستان زندگی می‌کند.
سمندر کوهستانی لرستان دارای بدنی به طول ۱۴ سانتی‌متر است و پوست آن در قسمت پشتی قهوه‌ای رنگ با خال‌ها یا نوارهایی زرد یا نارنجی بوده که ظاهری زیبا به این دوزیست بومی ایران بخشیده‌است.سمندر کوهستانی لرستان نخستین بار در سال ۱۹۳۸ توسط کایسر (قیصر) از شمال منطقه شهبازان استان لرستان یافت شد. این گونه به عنوان یک گونه بومی منحصر اً درمرزهای جنوبی استان لرستان در بخش پاپی و شمال استان خوزستان یافت می‌شود.
تغییر اقلیم و بروز خشکسالی در منطقه لرستان در کنار عوامل انسانی شده سبب گردیده است تا جمعیت این گونه در معرض انقراض قرار گیرد و اندک جمعیت باقی‌مانده از سمندرهای کوهستانی لرستان به سن تولید مثل نرسیده و تعدادشان در طبیعت روزبروز کاهش یابد.
تاریخ لرستان
هزاراسپیان که به نام اتابکان لرستان نیز شناخته می‌شود نام سلسله‌ای کرد است که از (۱۱۴۸ میلادی تا ۱۴۲۴ میلادی) به نواحی لرستان کنونی و بخش‌هایی از استان خوزستان و چهارمحال و بختیاری حکومت کرده‌اند.اتابکان به دو دسته اتابکان لر بزرگ و اتابکان لر کوچک تقسیم می‌شود.پایتخت اتابکان لر بزرگ در شهر ایذه (ایدج) و پایتخت اتابکان لر کوچک در شهر خرم‌آباد بود.
اتابکان لر بزرگ تا نیمه اول قرن نهم باقی بودند و آخرین حاکم آنان که غیاث الدین کاوس نام داشت به دست سلطان ابراهیم بن شاهرخ تیموری شکست خورد و سلسله ایشان انقراض یافت.
اتابکان لر کوچک سلسله کوچکی از هزاراسپیان هستند در قسمت‌های شمالی و غربی لرستان ناحیه لر کوچک حکومت می‌کرده‌اند. امرای این سلسله از اعتاب شجاع‌الدین‌خورشید، مؤسس سلطنت لر کوچک بوده‌اند و آخرین حاکم لر کوچک به دست شاه عباس یکم صفوی کشته و سلسله اتابکان لر کوچک منقرض گردید.
زندگی‌نامه
علیمردان خان (به لری: عه‌لی مه‌ردو خو) از رؤسای ایل چهارلنگ بختیاری بود. علی مردان خان در سال ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۳ به مدت ۵ سال با ارتش حکومت مرکزی در زمان رضاشاه مبارزه مسلحانه داشت. وی در آن زمان در منطقه‌ای که هم اکنون جز شمال غرب استان اصفهان (فریدن) در روستایی به نام چهل چشمه زندگی می‌کرد همچنین بناهایی در روستای اورگان بنا نمود که امروزه به عنوان یک بنای دولتی در این روستا مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما این روستاها فاصله کمی با مرکز استان چهار محال بختیاری داشته و البته در منطقه‌ای واقع شده که آن را می‌توان حد فاصله چهار لنگ و هفت لنگ نامید.
علیمردان خان پس از چندی بر علیه دولت رضاشاه شورید و بختیاری و شمال خوزستان را تصرف کرد اما در نهایت با تهاجم ارتش و پا در میانی دیگر خوانینِ بختیاری حاضر به صلح و تسلیم شد و به زندان قصر منتقل گردید. سرانجام در سپیده دم سال ۱۳۱۳ خورشیدی و برخلافِ امان نامه‌ای که رضاشاه صادر کرده بود در برابر جوخه اعدام قرارگرفت.
مرگ علیمردان خان تأثیر زیادی بر ایل بختیاری گذاشت تا حدی که دلیری‌های او در میدان جنگ بمیانِ مثل‌ها و شعرهای بختیاری نیز راه یافت و آهنگسازان برای او ترانه شیرعلیمردان را ساختند.
ویکی‌پروژه‌های وابسته
آنچه می‌توانید انجام دهید
عنوان‌های لرستان
لرستان در دیگر پروژه‌های ویکی‌مدیا
