فرهاد میرزا معتمدالدوله

فرهاد میرزا معتمدالدوله (در حدود ۱۳۰۰ قمری) اثر ابوتراب غفاری

فرهادمیرزا معتمدالدوله (۱۲۳۳ -۱۳۰۵ ه‍. ق) از مشاهیر و رجال و شاهزادگان عصر ناصرالدین شاه، فرزند عباس میرزا نایب‌السلطنه و عموی ناصرالدین شاه بود. در سال ۱۲۵۰ به حکومت لرستان و خوزستان و سپس حكومت اردلان منصوب شد. ناصرالدین شاه در نخستین سفر خود به فرنگ او را بعنوان نایب‌السلطنه برگزید.

خلاصه و چکیده ی چند سطر از کتاب خاطرات حاج سیاح درباره فرهاد میرزای معتمدالدوله: حکومت فارس و بنادر آن در دستان فرهاد میرزای معتمدالدوله بوده است. که از طرف او حاجی محمد باقر خان اصفهانی در بوشهر به عنوان شهردار حکمرانی میکرده است، از اقدامات مهم فرهاد میرزای معتمدالدوله میتوان به ایمن کردن راه ها از دزد و راه زن نام برد، اما روشی که به کار بسته است اصلا مناسب و درست نبوده است زیرا به محض اینکه تهمت دزدی به کسی زده میشده است و قبل از اثبات جرم، تمام دارایی متهم ظبط و سر و دست او بریده می‎شد. حکومت تمامی بنادر با پسرش اویس میرزای احتشام الدوله بود که بخشدار او حاجی ابراهیم خان بوده است، دست تجاوز و ظلم و ستم هر دو همیشه برسر بیچارگان دراز بوده به طوریکه به هیچ چیز کسی که دچار غضب این دو میشدند رحم نمیکردند و تمام زندگی و هویت فرد را نابود میکردند، کسی هم قدرت شکایت نداشت، اینها چه سرها بریده اند و چه اعضاء که قطع کرده اند و بسیاری از مال ها را غارت کرده اند. روزی آقا سید حسن که از علمای عصر قاجاریه در شهر برازجان بوده، حاج سیاح را به خانه خود دعوت میکند، در خلوت حاج سیاح از اوضاع شهر فارس و حکومت آن سوال میکند. آقا سید حسن توضیح میدهد که فرهاد میرزای معتمدالدوله شخص بیرحم خون خواری است که به محض تهمت دزدی، سر و دست متهم را از تن جدا می‌کند، از این بابت راه‌ها امنیت کامل دارد اما ظلم مزدوران حکومت بی پایان است. بزرگان این اطراف را به قتل رسانیده و حیدرخان که شخص معروف و ثروتمندی بوده است را کشته و هر چه را داشته غارت کرده است.

فرزندان

ردیف	نام	تولد/وفات	یادداشت‌ها
۱	مهرماه خانم عصمت‌السلطنه		ابتدا همسر قوام‌الدوله آشتیانی سپس همسر وزیرلشکر آشتیانی سپس همسر عبدالوهاب خان آصف‌الدوله سپس همسر حسین خان حسام‌الملک
۲	سلطان اویس میرزا
۳	حرمت‌الدوله		ابتدا همسر احتشام‌الدوله سپس همسر میرزا محمود وزیر.
۴	عبدالعلی میرزا
۵	شمس‌الدوله		همسر سلطان حسین میرزا نیرالدوله، دارای دو دختر: فصل بهار خانم ایران‌الدوله (نویسنده، نقاش و شاعر) و مهرافروز خانم شمس‌السلطنه همسر محمدعلی‌خان خازن‌الملک. در جمادی‌الاول سال ۱۳۰۹ قمری در حدود سن چهل و سه سالگی در نیشابور درگذشت.

آثار

• قمقام الزخار و صمصام البتار در احوالات مولی الکونین ابی عبدالله الحسین علیه السلام
• هدایت السبیل و کفایت الدلیل (سفرنامه مدینه)
• جام جم
• زنبیل
• کنزالحساب
• منشآت
• نصاب انگلیسی
• دیوان اشعار

تبارنامه

تبارنامهٔ خاندان آشتیانی، شاخهٔ میرزا هاشم
میرزا محسن آشتیانی میرزا کاظم آشتیانی میرزا هاشم میرزا آقاسی‏‌بیگ مایل آشتیانی میرزا محمدتقی فرهاد میرزا معتمدالدوله پسر عباس میرزا دختر قوام‌الدوله آشتیانی عصمت‌السلطنه طاووس خانم دختر مجدالملک ابراهیم معتمدالسلطنه معتضدالملک عظیم‌الدوله احمد قوام حسن وثوق

منابع

• FARHĀD MĪRZĀ MOʿTAMAD-AL-DAWLA
• دائرةالمعارف فارسی (به سرپرستی غلامحسین مصاحب)