چکا

All-Russian Extraordinary Commission

Vserossiyskaya chrezvychaynaya komissiya (روسی: Всероссийская чрезвычайная комиссия)
VChK – KGB badge
سازمان دید کلی
بنیان‌گذاری	December 5, 1917
سازمان پیشین	PVRK
برچینش	February 6, 1922
سازمان پسین	GPU under NKVD RSFSR
ستاد	2 Gorokhovaya street, سن پترزبورگ Lubyanka Square، مسکو
سازمان اجرایی	فلیکس ژرژینسکی
سازمان بالادست سازمان	شورای کمیسرهای خلق

چکا یا کمیسیون بایستار (به روسی: чрезвыча́йная коми́ссия) سرنام کمیسیون فوق‌العاده مبارزه با ضدانقلاب و خرابکاری، نخستین سازمان امنیتی شوروی بود که در دسامبر ۱۹۱۷ به دستور لنین رهبر وقت آن کشور، تأسیس شد. فلیکس ژرژینسکی، سیاست‌مدار اهل لهستان اولین رئیس این سازمان بود.

این سازمان در جریان پاکسازی بزرگ در دوران زمامداری استالین نقش ویژه‌ای در اعدام یا تبعید مخالفان ایفا کرد.

وظایف

کار اصلی این سازمان در داخل کشور شناسایی، دستگیری، شکنجه و کشتن مخالفین و منتقدین نظام کمونیستی بود. این سازمان در خارج از روسیه نیز به جاسوسی و استخدام مزدور و فعالیت علیه مخالفین تبعیدی می‌پرداخت. وظایف عوامل چکا در خارج از روسیه و سپس در شوروی، به چند دسته تقسیم شده‌بود: جمعی از آنها در پوشش مخالفین حکومت کمونیستی در واقع به توجیه حکومت کمونیستی مشغول بودند؛ جمعی دیگر مخالفین نظام کمونیستی را شناسایی می‌کردند؛ گروهی در دستگاه‌های نظامی و سیاسی کشوری که در آن مقیم بودند برای حکومت کمونیستی جاسوسی می‌کردند؛ و جمعی نیز مخالفین سرشناس و تبعیدی حکومت کمونیستی لنین را در خارج ترور می‌کردند. این سازمان به سرعت تبدیل به قدرتمندترین دستگاه دولتی شد. این سازمان چندین هزار مدیر، معاون، بازجو، کارمند و مأمور داشت. اما به غیر از شخص فلیکس ژرژینسکی شخص دیگری برای مردم روسیه (و سپس شوروی) شناخته شده‌نبود. نه تنها مردم، بلکه حتی مقامات حکومت کمونیستی نیز از شنیدن نام این سازمان بر خود می‌لرزیدند.