چکا

چکا (به روسی: чрезвыча́йная коми́ссия) یا کمیسیون بایستار نخستین سازمان امنیتی شوروی بود که در سال ۱۲۹۶ خورشیدی (دسامبر ۱۹۱۷ میلادی) به دستور لنین رهبر وقت آن کشور، تأسیس شد.

این سازمان در جریان پاکسازی بزرگ در دوران زمام‌داری استالین نقش ویژه‌ای ایفا کرد و بسیاری از مخالفان را اعدام یا تبعید کرد. فلیکس ژرژینسکی، سیاست‌مدار اهل لهستان اولین رئیس این سازمان بود.

کار اصلی این سازمان در داخل کشور شناسایی، دستگیری، شکنجه و کُشتن مخالفین و منتقدین نظام کمونیستی بود. این سازمان در خارج از روسیه نیز به جاسوسی و استخدام مزدور و فعالیت علیه مخالفین تبعیدی می‌پرداخت. وظایف عوامل چکا در خارج از روسیه و سپس در شوروی، به چند دسته تقسیم شده‌بود. جمعی از آنها در پوشش مخالفین حکومت کمونیستی در واقع به توجیه حکومت کمونیستی مشغول بودند. جمعی دیگر مخالفین نظام کمونیستی را شناسایی می‌کردند. گروهی در دستگاه‌های نظامی و سیاسی کشوری که در آن مقیم بودند برای حکومت کمونیستی روسیه جاسوسی می‌کردند و جمعی نیز مخالفین سرشناس و تبعیدی حکومت کمونیستی لنین را در خارج از روسیه ترور می‌کردند. این سازمان به سرعت تبدیل به قدرتمندترین دستگاه دولتی در روسیه شد. این سازمان چندین هزار مدیر و معاون و بازجو و کارمند و مأمور داشت. اما بجز شخص فلیکس ژرژینسکی کس دیگری برای مردم روسیه (و سپس شوروی) شناخته شده‌نبود. نه تنها مردم، بلکه حتی مقامات حکومت کمونیستی نیز از شنیدن نام این سازمان به خود می‌لرزیدند.