سرگئی پاراجانف

سرگئی پاراجانف
نام اصلی	سارکیس هوسِپی پاراجانیان
زمینه فعالیت	کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تهیه‌کننده
تولد	۹ ژانویهٔ ۱۹۲۴ تفلیس، جمهوری سوسیالیستی گرجستان شوروی
مرگ	۲۰ ژوئیهٔ ۱۹۹۰ (۶۶ سال) ایروان، جمهوری سوسیالیستی ارمنستان شوروی سرطان
ملیت	ارمنی
سال‌های فعالیت	۱۹۵۱–۱۹۹۰
همسر(ها)	نیگیار کریمووا (۹۵۱–۱۹۵۰) سوتلانا پاراجانف (۱۹۹۰–۱۹۵۶)
فرزندان	سورن
وبگاه رسمی	www.parajanov.com
صفحه در وبگاه IMDb
جوایز مدال طلا جشنواره فیلم تسالونیکی سایه اجداد گمشده - (۱۹۶۶)

سرگِی پاراجانُف (به ارمنی Սարգիս Հովսեփի Փարաջանյան تلفظ:سارکیس هوسِپی پاراجانیان) , (به روسی Сергей Иосифович Параджанов تلفظ:سرگِی یوسیفوویچ پاراجانوف) (۹ ژانویه ۱۹۲۴–۲۰ ژوئیه ۱۹۹۰) کارگردان روسی - ارمنی بود.

سینمای او ملهم از سینمای آندری تارکوفسکی و پیر پائولو پازولینی بود. سینمای وی در دسته سینمای شاعرانه، هنری و جهانشمول محسوب می‌شود. فیلم رنگ انار وی از سوی فیلمسازانی چون گدار و فلینی به عنوان یک شاهکار شناخته شده‌است.

سال‌های اولیه زندگی

سرگئی پاراجانف در سال ۱۹۲۴ میلادی در یک خانواده ارمنی در شهر تفلیس (تبلیسی امروزی) جمهوری گرجستان چشم به جهان گشود. نام پدرش هووسپ پاراجانیان و اسم مادرش سیرانوش بیجانف (بیجانیان) بود. والدینش هر دو هنرپیشه بودند و پاراجانف در محیطی رشد کرد که پر از زیبایی‌های هنری، تلاش‌های پیگیر و ماجراجویانه، تنوع فرهنگ، علاقه‌مندی مفرط به هنر و خاطره‌های فراموش ناشدنی بود.

در سال ۱۹۴۵ تحت نظر ایگور ساوچنکو با سینما و کارگردانی آشنا شد. در سال [۱۹۵۲ در استودیوی فیلم الکساندر داوژنکو، در شهر کیف شروع به کار کرد، در همین استودیو بود که به عنوان تهیه‌کننده - کارگردان و با همکاری یاکوف بازلیان فیلم «آندریش» را تهیه و تولید کرد. سه فیلم «خانم اول»، «رپسودی اوکراینی» و «گل روی سنگ» وی تریلوژی ای علیه قوانین واقع گرایانه سوسیالیستی بود.

سال‌های بعد

دو فیلم سایه‌های اجداد فراموش شده و رنگ انار که به فاصله چهار سال از یکدیگر ساخته شدند (۱۹۶۸–۱۹۶۴) اوج کار زیبایی شناختی پاراجانف به حساب می‌آیند. فیلم سایه‌های اجداد فراموش شده که جوایز متعددی را کسب کرده بود نمایشش در شوروی ممنوع شد. پاراجانف در سال ۱۹۶۸ در استودیوی «آرمن‌فیلم»، فیلم رنگ انار (سایات نوا) را ساخت که در آن اصول هنری و زیبا شناختی سینمای خود را به حد اعلا رسانید. حکومت شوروی برای نمایش آن محدودیت‌هایی وضع کرد و حتی از نمایش و انتشار جهانی آن جلوگیری به عمل آورد، ویرایش‌هایی روی آن توسط یوتکوویچ صورت گرفت و در نهایت فیلم در ارمنستان به نمایش درآمد.

فیلم‌شناسی

فیلم‌های پاراجانف فاقد فضای سیاست زده شوروی بود و متأسفانه چند فیلم او توقیف یا گم شده‌اند. حتی نمونه فیلم مستندی که برای یونیسف ساخته بود. فیلم‌های مشهور او عبارتند از:

سال	عنوان فارسی	عنوان اصلی	فارسی نویسی	یادداشت‌ها
۱۹۵۱	داستان مولداویایی	(روسی) Молдавская сказка	مولداوسکایا اسکازا	فیلم کوتاه - گم شده‌است.
۱۹۵۴	آندریِش	(به روسی) Андриеш	آندریِش	دنباله داستان مولدیویایی.
۱۹۵۸	دومکا	(روسی)Думка	دومکا	مستند -زندگی یک گروه موسیقی کلاسیک
۱۹۵۸	خانم اول	Первый парень	پرویج پارن	فیلمی عجیب پیرامون عشق و احساسات در یک روستا
۱۹۵۹	ناتالیا اوشویج	(روسی) Наталия Ужвий	ناتالیا اوشویج	مستند. مستندی دربارهٔ یک بازیگر اوکراینی
۱۹۶۰	دست‌های طلایی	(به روسی) Золотые руки	زولوتی روکی	مستند. نمایش هنر فولک اوکراین
۱۹۶۱	رپسودی اوکراینی	(روسی) Украинская рапсодия	اوکراینزکیا رسپودیا	دختر ساده یی که خواننده یی شهیر می‌شود
۱۹۶۲	گل روی سنگ	(روسی)Цветок на камне	تسوتک نا کمه	داستان شهرکی که جنگی ناگهانی بین مذهب و سیاست در آن رخ می‌دهد
۱۹۶۴	سایه‌های اجداد فراموش شده	(روسی) Тіні забутих предків	تینی ابوتیخ پردکیو
۱۹۶۵	دیوارنگاره‌های کیو	(روسی)Киевские фрески	کیِوسکی فرسکی	قبل از تولید متوقف شد. ۱۵ دقیقه‌اش باقی‌مانده‌است.
۱۹۶۷	هاکوپ هوناتانیان	(ارمنی) Հակոբ Հովնաթանյան	هاکوپ هوناتانیان	مستند کوتاه دربارهٔ نقاش ارمنی قرن ۱۸
۱۹۶۸	رنگ انار (همچنین سایات نووا)	(ارمنی)Սայաթ-Նովա	سایات نووا
۱۹۶۸	بچه‌ها به سوی کومیتاس	(ارمنی) Երեխաներ Կոմիտասին	یرخانر کومیتاسین	مستند برای یونیسف. گم شده‌است (?).
۱۹۸۴	افسانه قلعه سورام	(گرجی) ამბავი სურამის ციხისა	امباوی سورامیس تسیخیسا	یک افسانه قدیمی و باستانی گرجستانی
۱۹۸۵	آرابسک بر اساس جانمایه‌ای از پیروسمانی	Арабески на тему Пиросмани	آرابسکی نا تمو پیروسمانی	مستند کوتاه.
۱۹۸۸	عاشق غریب	(گرجی) აშიკი ქერიბი	آشیکی کریبی	براساس شعری از میخائیل لرمانتوف شاعر روس
۱۹۸۹–۱۹۹۰	اعتراف	(ارمنی) Խոստովանանք	خوستوانانک	فیلم ناتمامآخرین بهار

نقل قول‌ها

• زیبایی دنیا را نجات خواهد داد.
• کارگردانی دربارهٔ حقیقت است، دربارهٔ خدا، عشق و تراژدی است..

نگارخانه

• 

  سرگئی پاراجانف و لیلی بریک

• 

جستارهای وابسته

• فهرست کارگردانان ارمنی
• ارمنی‌های گرجستان

منابع

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Sergei Parajanov». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳۱ می ۲۰۱۱.
• وبگاه سینما و دیگر هیچ
• «جشنواره فجر میزبان «عاشق غریب» پاراجانف می‌شود». خبرگزاری مهر.

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی پاراجانوف
• پاراجانف در بانک اطلاعات اینترنتی فیلمها
• موزه سرگئی پاراجانف
• موسیقی رنگ انار ایروان - مه ۲۰۰۷