درگاه:ادبیات آذربایجانی
|
ویرایش درگاه ادبیات آذربایجانی
 ادبیات آذربایجانی به ادبیاتی گفته می‌شود که به زبان ترکی آذربایجانی نوشته شده باشد. ادبیات آذربایجانی، ادبیات مردمان آذربایجانی در ایران، جمهوری آذربایجان، آذربایجانی‌های ترکیه، آذربایجانی‌های روسیه و آذربایجانی‌های گرجستان گفته می‌شود. زبان ترکی آذربایجانی از شاخه اغوز زبان‌های ترکی می‌باشد. ادبیات آذربایجانی به صورت دو طرفه با دیگر زبان‌های اغوز در ترکیه، ایران، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، گرجستان، ازبکستان، افغانستان، بالکان، روسیه و خاورمیانه قابل فهم و اشتراکاتی دارد. دده قورقود، کوراوغلو، اصلی و کرم و حیدربابایه سلام جزء ادبیات فاخر آذربایجانی به شمار می‌روند. ویرایش نوشتار برگزیده
 محمد فضولی یا ملا محمد بن سلیمان بغدادی (۱۴۸۳-۱۵۵۶) شاعر و ادیب آذربایجانی است. او را «بزرگترین شاعر ترکی آذربایجانی در سدهٔ دهم» می‌دانند. پدر وی ساکن حله در عراق امروزی بود و محمد فضولی در آن‌جا به‌دنیا آمد و در بغداد پرورش یافت از این روی، سه زبان ترکی، فارسی و عربی را به خوبی می‌دانست و به هر سه زبان شعر سروده‌است. او را یکی از پایه‌گذاران سبک هندی می‌دانند. ویرایش تاریخچه
 اولین شکل شناخته شده در ادبیات آذربایجانی مربوط به شیخ عزالدین پورحسن اسفراینی که یک دیوان شامل غزل فارسی و ترکی آذربایجانی سروده‌بود. غزل‌های ترکی آذربایجانی خود را تحت نام حسن‌اوغلو ثبت کرده‌است. در قرن چهاردهم میلادی آذربایجان، قفقاز و بخش‌های غربی ایران تحت سلطه حکومت‌های قره قویونلو و آق قویونلو بود. در دوران این حکومت‌ها شاعرانی مانند قاضی برهان‌الدین، حبیبی و جهانشاه قراقویونلو با تخلص حقیقی زندگی می‌کردند. که نخستین آثار ترکی آذربایجانی را در آن دوران از خود به جا گذاشته‌اند. اواخر قرن چهاردهم، زمان ظهور یکی از بزرگترین شعرای آذربایجانی، عمادالدین نسیمی بود؛ دیوان اشعار وی از بزرگترین دیوان شعرهای زبان‌های ترکی به شمار می‌رود. آموزه‌های صوفی و عرفانی حروفیه از اواخر قرن ۱۴اُم تا اوایل قرن ۱۵اُم میلادی رواج داشت. عمادالدین نسیمی یکی از برجسته‌ترین اساتید دیوان ادبیات در تاریخ ادبی زبان‌های ترکی‌تبار بوده‌است وی به زبان فارسی و عربی نیز آثاری داشته‌است. پس از معرفی سبک دیوان ادبیات و غزل، عمادالدین نسیمی در قرن ۱۵اُم، شاعران مشهور آذربایجانی چون شاه اسماعیل خطایی، قاسم انوار و محمد فضولی ادبیات آذربایجانی را گسترش دادند. کتاب دده قورقود نیز نام یکی از قدیمی‌ترین داستانهای اسطوره‌ای ترک‌های اغوز است که در حدود قرن شانزده میلادی به صورت مکتوب در آمده‌است. شاعر قرن ۱۶اُم آذربایجانی، محمد فضولی غزل‌های فلسفی، تغزلی و بزمی خود را در زبان‌های ترکی آذربایجانی، عربی و فارسی می‌سرود. وی با بهره‌گیری از سنت‌های زیبای ادبی از محیط خود، و پیروی از میراث پشتیبانش، موجب شد تا فضولی به یکی از چهره‌های برجسته ادبی جامعه ادبیات آذربایجانی تبدیل شود. از محمد فضولی دیوان غزل و قصیده‌ای به یادگار مانده‌است. سبک شاعران آذربایجانی در ادامه قره ۱۶اُم به سمت عاشیق‌ها رفت و قرن شانزدهم پس از تثبیت سیطره سلسله صفوی بر ایران قویاً توسعه یافت. و شاه اسماعیل یکم با تخص خطایی و بعد با پیدایش "سبک گوشما" فرزند شاه اسماعیل، شاه تهماسب و بعدتر شاه عباس دوم نیز در گسترش ادبیات آذربایجانی کوشید. قوسی تبریزی از شاعران مشهور آذربایجانی‌زبان دو نسخه از دیوان ترکی آذربایجانی از وی به جا مانده‌است و صائب تبریزی شاعر تبریزی‌تبار اهل اصفهان نیز از معروف‌ترین شاعران عصر کلاسیک می‌باشند که هفده غزل به زبان ترکی آذربایجانی سروده‌است. ویرایش سبک
 عاشیق را سبکی از ادبیات آذربایجانی را گویند که نوازندگان و آوازخوانانی هستند که یادگار شاه اسماعیل صفوی بر فرهنگ مردم آذری هست؛ علاوه بر این سنت عاشیق‌ها، در فرهنگ مردم آناتولی، قفقاز و حتی آسیای میانه قابل رؤیت می‌باشد. ویرایش نگاره برگزیده
 شاه اسماعیل یکم حاکم و بنیان گذار امپراطوری صفویان که پس از تثبیت سیطره در فلات ایران، در گسترش زبان ترکی آذربایجانی کوشید و پس از عمادالدین نسیمی، ادبیات آذربایجانی را به خصوص در زمینه عاشیق‌ها گسترش داد. ویرایش بزرگان
 سید محمدحسین شهریار (۱۲۸۵-۱۳۶۷) متخلص به شهریار (پیش از آن بهجت) شاعر ایرانی اهل آذربایجان بود که به زبان‌های ترکی آذربایجانی و فارسی شعر سروده‌است. وی در تبریز به‌دنیا آمد و بنا به وصیتش در مقبرةالشعرای همین شهر به خاک سپرده شد. در ایران روز درگذشت این شاعر معاصر را «روز شعر و ادب فارسی» نام‌گذاری کرده‌اند. مهم‌ترین اثر شهریار منظومه حیدربابایه سلام (سلام به حیدربابا) است که از شاهکارهای ادبیات ترکی آذربایجانی به‌شمار می‌رود و شاعر در آن از اصالت و زیبایی‌های روستا یاد کرده‌است. این مجموعه در میان اشعار مدرن قرار گرفته و به بیش از ۸۰ زبان زنده دنیا ترجمه شده است. ویرایش داستانها
.jpg) کوراوغلو قهرمان حماسهٔ افسانه‌ای برجسته در سنت‌های شفاهی مردم ترک است. که در مورد نقل داستانهای افسانه‌ای کوراوغلو و نیز موسیقی در میان ترک‌ها رواج دارد. روایت کوراوغلو در جغرافیای وسیعی از قفقاز، ایران، افغانستان، آسیای مرکزی و برخی نقاط دیگر گسترده‌است. و به عنوان داستان فولکوریک کشورهای ترکیه، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و ازبکستان شناخته می‌شود. ویرایش کتاب‌ها
 دده قورقود نام یکی از قدیمی‌ترین داستانهای اسطوره‌ای ترک‌های اغوز است که در حدود قرن شانزده میلادی به صورت مکتوب در آمده‌است. این مجموعه از ۱۲ داستان به نثر و نظم تشکیل شده و مجموعه پر ارزشی است که زندگی، ارزشهای اجتماعی و باورهای ایل‌های ترکی را نشان می‌دهد. قدمت داستانها مربوط به قرنهای چهاردهم و پانزدهم میلادی می‌باشد. ویرایش نمونه اثر ادبی برگزیده
 منده اختیار اولسا من ایستیرم بولودلار آغلاسین من می خواهم ابرها گریه کنند اوشاقلار آغلاماسین اما کودکان گریه نکنند آنالی یا آتاسیز با مادر یا بی مادر من ایسته‌ییرم: من می خواهم:
من می خواهم گلها باز شوند
اما گلوله ها نه
تک تیر یا با رگبار
من می خواهم درها بسته نشوند
وقتی هوا سرد است
چشمها بسته نشوند
حرفها تمام نشوند
من می خواهم:
شعله های آتش خاموش شوند
اما شعله های امید نه
میوه ها در فصل خود برسند
سخنی دلها را نرنجاند
محتاج انسان باشد اما انسان محتاج کسی نباشد
من می خواهم عشق و سعادت زیاد باشد
از دل به دلی ، از سرزمینی به سرزمینی دیگر
راه‌ها باز باشند.
شاعر: رسول رضا ویرایش آیا می‌دانید
آیا می‌دانید...
ویرایش در دیگر پروژه‌های ویکی‌مدیا
|
